Eimreiðin - 01.01.1909, Síða 69

69
er þá allbeiskyrtur, enda líkur til, eins og Þ. Th. bendir á, að honum
hafi verið dálítið í nöp við biskup (bls. 241)- Hann er að bera saman
Vídalínspostillu og Péturspostillu, og farast þannig orð: »AUur þorri
manna er nú hættur að lesa meistara Jón, einmitt af því hann er
meistari, en enginn doktor: enginn tállituð töfrasmyrsli lífsins, engvir
dýsætir svefndropar samvizkunnar, engvir gljásmurðir silkiplástrar sið-
ferðisins, engin mýkjandi hægðalyf sáluhjálparinnar; engin þvættitugga
tímans, ekki gutl hans né japl; aldrei hálft um hálft né hringlandi til
og frá, sláandi úr og í; aldrei beggja blands né á báðum áttum; flaðrið
og daðrið og dauðhalaskapinn þekkir hann eigi. Hann er enginn
doktor, það er satt; en meistari er hann og verður allra kennimanna
þessa lands«. í’etta er mergjuð árás, og í sama anda og orð síra
Friðriks Bergmanns (tilf. á bls. 180): »sá, sem settur er til yfirhirðis í
kirkjunni, lætur sig þannig engu skifta, hvernig alt gengur, stingur
dýsætri dúsu jafnvel upp í afneitunina, og hylur afglöp óreglu og hneyx-
lanir með helgilíni kirkjunnar,« og fl. — En eftir árásirnar að vestan
kveður síra Amljótur upp þennan dóm á starfsemi biskups í bréfi til
hans, dags. 7. marz 1891 (bls. 185): »Ég get ekki varist að láta í
ljósi gremju mína yfir þeirri ósvífni og þeim bamaskap, er lýsir sér í
aðkasti þeirra [o: Vesturheimspresta] til yðar . . . Hvað hafa þessir
menn gert fyrir sína kirkju vestra, í samanburði við lög þau og allar
þær ráðstafanir, er gjörðar hafa verið á yðar tfmum og með yðar til-
stilli 1 orði og verki fyrir kirkju vora? Hvar er sjóður þeirra handa
prestsekkjum, hvar þeirra sálmabók, hvar þeirra prestaskóli? Þeir hafa
eingöngu rætt um kensluskóla til að sýna fullkomið vanmætti sitt; í
augum þeirra er alt andleg auðn og tóm, líklega eingöngu andlegur
útsláttur frá þeirra innra manni. Elskulegi biskup, það mun sannast
og sagt verða, þegar þér eruð látinn, að á dögum yðar biskupsdóms
hefir íslenzka kirkjan tekið mestum framförum«. — Og undir þau
ályktunarorð hefði líklega hver einn og einasti prestur á íslandi skrifað,
ef hans atkvæða hefði verið leitað.
Sem manni er Pétri biskupi líka vandlega lýst og ýms dæmi
tilfærð, er sýna veglyndi hans gegn mótstöðumönnum, rausn gegn
fátækum og höfðingsskap hvívetna í opinberri framkomu í sinni stétt
og í borgfélaginu yfirleitt. Hin ágæta síðari kona hans, Sigríður Boga-
dóttir, hefur auðsýnilega átt mikinn þátt í því að gera heimili hans
það, sem það var, og hún á fyllilega skilið hina hlýlegu og góðu
lýsingu höf. á bls. 272—77, því á öllu má sjá, að hún hefur verið
óvenjulega vel gefin og dugleg kona.
Pétur biskup stendur þá lifandi fyrir sjónum lesarans. Framkoma
hans er altaf sjálfri sér lík; hvort sem hann er prestur, skólastjóri,
biskup, vísindamaður eða alþýðufræðari — þá er hann altaf sami maður-
inn: mentaður, kristinn höfðingi, spakur að viti. Þannig kemur hann
fram i bók Þorv. Thoroddsens, og eiginlega finst mér hin stutta æfisaga
eftir Grím Thomsen í Andvara 1893 ekki koma í bága við þann dóm,
þegar úr henni er dregin aðdróttunin um ágengni, sem tæplega er á
góðum rökum bygð, og að engu leyti er í samræmi við lund biskups;
en Þ. Th. bendir glögglega á, hvernig stendur á misskilningi Gríms
Thomsens í þessu atriði.