Eimreiðin - 01.01.1909, Síða 72

72
rökum bygð, eður ekki, Yfirleitt fer vel á þessu hjá f*. Th., en mér
finst þó vörnin sumstaðar vera óþörf, t. d. hnúturnar í kennara presta-
skólans, bls. 78—79, þó hnittilega sé þar að orði komist. Niðurröðun
efnisins hefur og það i för með sér, að sumstaðar verða endurtekn-
ingar, og sumt hefði líka mátt draga sarnan að skaðlausu. Þá má
enn telja þann galla, að registur vantar, en það er nauðsynlegt við
bók, sem hefur eins fjölbreytt góðgæti inni að halda, og væri óskandi
at útgefendur létu síðar prenta það. Um prentvillur vil ég ekki fjarg-
viðrast. En kostir bókarinnar eru ekki litlir, og vona ég að þeir verði
þeim ljósir, er lesa ritdóm þennan. Og ekki minstur er sá kostur,
sem ég hef ekki enn getið um, hvernig málfærið er. Þorvaldur Thor-
oddsen, einhver hinn frægasti og lærðasti íslendingur, sem nokkurn
tímann hefur lifað, hann er ekki að spreyta sig á »andríki« eða rembast
með tilgerð í orðfæri sínu, eins og svo margir mentaðir, hálfmentaðir
og ómentaðir rithöfundar á íslandi nú telja sér skylt. Hann hefur sem
sé efni, gott efni, til að segja frá, og kjarngott og hreint alþýðumál
til að skýra frá því með. Hann segir frá alveg blátt áfram, einsog
hann væri að tala við gest á heimili sínu, og í þesskonar frásögu
getur oft verið hin mesta list fólgin.
Það er þá að öllu samtöldu dýrmætt og merkilegt rit, sem f*or-
valdur Thoroddsen hefur hér samið; það er hin merkilegasta bók, er
rituð hefur verið um nokkum íslenzkan merkismann síðan í fornöld,
og líklega mun hún standa lengur í bókmentum vorum en granít-
steinninn á leiði Péturs biskups í Reykjavíkurkirkjugarði.
Sigfús Blöndal.
Z. TOPELIUS: SÖGUR HERLÆKNISINS. V. Rvík. 1908.
1 þessu 5. bindi er r 2. saga herlæknisins, og fer hún fram á
dögum Adólfs Friðriks Svíakonungs og drotningar hans Lovísu Úlriku,
systur Friðriks mikla Prússakonungs. Segir þar talsvert frá þeim báðum
og hirðlífinu, en aðallaga snýst þó sagan um sömu ættirnar og í næstu
sögu á undan: Bertelskjölds og Larssonsættina, einkum hina síðartöldu.
En sagan kemur þó víðar við, og hefir t, d. alllangan kafla um
jurtaspekinginn mikla Linné og tilraunastöð hans Hamarsbæ. Er sagan
að vanda hin skemtilegasta, ekki sízt fyrir þá, sem lesið hafa fyrri
bindin, því hér er beint áframhald af þeim. Þar er líka mörgu svo
snildarlega fyrir komið, og frásögnin yfirleitt svo hugðnæm og aðlað-
andi, að erfitt er að gera hlé á lestrinum fyr en bókin er á enda;
því forvitni lesandans eykst því meir, sem lengra líður á söguna. Og
jafnvel í sögulok langar mann enn í meira, — því enn er töfrahring-
urinn konungsnautur þar á sveimi, og nýkominn í hendur unglings-
sveini, er frásögninni lýkur. Má því að vanda búast við, að eitthvað
sögulegt eigi fyrir þeim sveini að liggja.
Þýðingin er góð og málið fjörugt og gott yfirleitt, þótt sömu
smágalla megi á því finna og í fyrri bindunum, einkurn dönskuskotin
orð og orðaskipun, t. d.: »drífhús« f. vermihús (bls. 16), »pönnunni«
f. enninu (46), »stórfurstadæmi sitt í Uppsölum með þess jurtagarða«
(17), »afskera (18), »Ber þessi voru fyrsti ársins frumgróðú (28), »hún
þýðir ekki anriað en vinnunnar dóma« (135), »pressaðist út af vörum