Eimreiðin - 01.01.1913, Qupperneq 50

50
einkum að tónkveðskap. 1 bréfi, er hann skrifaði undirrituðum hálfum
mánuði fyrir andlát sitt, segir hann meðal annars: »Eitthvað ofurlítið
hefi ég fengist við að rita músík, en helzt hafa valist til þess stundir,
þegar ég er svo veikur, að ég get ekkert annað gjört — því altaf eru
stöifin nóg, ef heilsan væri ekki biluð«. Ég veit nokkurnveginn með
fullri vissu, að hann hafði stóreflis tónljóð (oratori) í smíðum, ásamt
fjölda smærri laga, sem aldur entist ekki til að fullgjöra.
þarna komum vér því ósjálfrátt, í gegnum orð hans sjálfs, að þvt
atriði, sem áður var á dj-epið, atorkunni og eljuseminni. Þegar heilsan
er svo farin að ekki er hægt að hreyfa hönd né fót til líkamlegra
starfa, grípur hann til pennans, og rigndi þá hrynjandi tónljóðunum á
pappírinn. (Hann sat aldrei við hljóðfærið, er hann tónkvað, eins og
mörg tónskáld kváðu gera). Ekki að undra þó sum séu lögin þung-
lyndisleg og lík kveinstöfum, eins og t. d. »Heiðbláin« í þessu hefti
Eimreiðarinnar, sem ritað er skömmu fyrir andlát hans við kvæði úr
»Nýjársnótt« Indriða Einarssonar.
Það er annars undravert, hve miklu Gunnsteinn heitinn afkastaði
í skáldskap og músík, þegar alls annars er gætt. Hann vann eins og
hamhleypa við búskapinn; hafði póstafgreiðslu á hendi lengst æfinnar,
og stóra verzlun í seinni tíð, og fórst það alt svo höndulega, að efna-
hagur hans fór sfbatnandi, þrátt fyrir ómegð mikla og dýrt heimilis-
hald. Heimili þeirra hjóna var alla hans tíð nokkurskonar miðstöð og
aðalból menningar og andlegs lífs bygðarbúa. Til hans leituðu þeir
liðsinnis og ráða, er í vanda voru staddir, og til þeirra leitaði margur
fátæklingurinn og nýbygginn, er í nauðum var staddur, og fór víst aldrei
bónleiður á brottu. Auk þess var hann ýmist foringi eða meðverkamaður
allra félagsmála sveitarinnar, — sveitar og skólastjórnar o. s. frv.
Gunnsteinn heitinn var að eðlisfari trúhneigður maður, eins og
flestum þunglyndum hugargruflsmönnum er sérkennilegt. Var þar þó
sem oftar, að hann áleit sig ekki knúðan til að fara sömu leið og
aðrir, enda þótt hann ekki fyndi köllun hjá sér til þess að segja kirkju
og kristnivenjum stríð á hendur. En jafnvel þótt hann fylgdi kirkju
feðra sinna að málum, vílaði hann eigi fyrir sér, þegar svo bar undir,
að segja hræsni og verzlunaranda kirkjunnar hér í landi til syndanna
í sumum sögum sínum. Fór þá sem oftar, að slíkt var skoðað per-
sónulegar árásir á einstaka menn kirkjunnar, þegar skotmarkið var
hinn vaxandi og ríkjandi hugsunarháttur.
Gunnsteinn Eyjólfsson var hár vexti, fremur grannur, karlmann-
legur og þó fremur smáfeldur í andliti, dökkjarpur á hár, gráeygur,
ennið hátt og svipurinn festulegur og göfugmannlegur, prúðmenni f
framgöngu og hæglátur í umgengni. Hann var tryggur vinur vina
sinna. En hann átti líka sterka andstæðinga, eins og allir þeir, sem
eitthvað er í spunnið.
Myndin er tekin af honum 38 ára, og er hin bezta, sem til var
að dreifa.
Winnipeg, 19. maí, 1912.
GÍSLI JÓNSSON.