Eimreiðin - 01.01.1915, Page 36

36
Manntöl á íslandi á 18. öld.
Brot úr sögu Reykjavíkur.
Fyrsta manntal, sem til er og tekið hefir verið á íslandi, er
tekið árið 1703, að tilhlutun þeirra Árna Magnússonar og Páls
Vídalíns. Manntal þetta er tekið fyrra hluta ársins 1703 um alt
land, nema í einstöku sveitum er það tekið í desembermánuði
1702, og hafa hreppstjórarnir, er þá voru vanalega 5 í hverjum
hreppi, séð um framkvæmd þess, hver í sinni sveit.
Manntal þetta er geymt í Ríkisskjalasafni Dana, og er hið
merkilegasta á marga lund. Er það, að kalla má, í frumriti úr
öllum sýslurn landsins, nema Vestmannaeyjasýslu; skýrslan úr
henni er geymd í safni Árna Magnússonar, nr. 464 fol. í^ar er
og skýrslan um gripaeign Vestmanneyinga, ásamt jarðabók þeirra
Árna og Páls, bæði á íslenzku og dönsku yfir Vestmannaeyjar
og á dönsku yfir Rangárvallasýslu. Kalla má, að allar skýrsl-
urnar séu í frumriti, þó svo sé reyndar ekki; því úr mörgum
sýslunum (t. d. Rangárvalla, Snæfellsness, Dala, Stranda, Eyja-
fjarðar, Pingeyjar, Vestur-ísafjarðar, Austur-Skaftafells sýslum)
hefir sýslumaðurinn látið afrita allar hreppaskýrslurnar, og sett
þær í eina skýrslu, og svo staðfest þessa skýrslu, ýmist með
því, að rétt væri afritað eða rétt samantekið eftir hreppaskýrsl-
unum. Er manntal þetta nærfelt IOO árum á undan tímanum,
því það er fyrst 1. febr. 1801, að slíkt manntal sem þetta er
tekið um alt veldi Danakonungs, og manntalið 1801 er fyrsta
manntalið, sem til er í Danmörku. Manntalið 1703 er ekki á
prentuðum eyðublöðum, og fyrirkomulagið á því er ofurlítið mis-
munandi úr hinum einstöku sýslum landsins, en alstaðar nærfelt
hefir það inni að halda alt það, er manntölin 1801, 1835 og
1840 hafa inni að halda, eða hið sama og manntölin lengst niður
á 19. öldina, er fæðingarstaðardálknum sleppir. Innihald mann-
talsins er:
1. Nöfn allra heimilismanna, og hver fjölskylda með þjónustu-
fólki sínu.
2. Aldur hvers manns.