Eimreiðin - 01.01.1915, Page 76

76
Er harla fróðlegt að sjá, hverjum breytingum sagan hefir smámsaman tekið, og skýr-
ir það, hvernig sumar af sögum vorum hafa til orðið. Alítur höf., að fyrst sé sagan
til íslands komin frá Hollandi, og færir rök fyrir því, en þó aðeins sem munnleg
frásögn, sem seinna hafi verið færð í letur. Petta er sjálfsagt rétt; en aftur er það
ekki rétt, að óvanalegt sé í íslenzku, að kalla ógiftar konur »frúr«, þó það sé ekki
tíðkað á vorum dögum. I fornsögum vorum og fornritum er »frú« oft haft um ógift-
ar hefðarstúlkur, þó það komi enn oftar fyrir um giftar. V G.
HEINRICH ERKES: NEUE BEITRÁGE ZUR KENNTNISS INNER-ISLANDS
(Sonderabdruck aus den Mitteilungen des Vereins fui Erdkunde zu Dresden. Band II,
Heft 9).
Petta er alllöng ritgerð (52 bls.) og með 15 myndum, og er þar skýrt frá
fimtu íslandsför hr. Erkes, sumarið 1913. Hafði hann þá einsett sér að rannsaka
Vatnahjallaveg og norðausturröndina á Hofsjökli og finna upptök í^jórsár og Jökulsár
hinnar eystri. Ennfremur ætlaði hann að kanna svæðið í kringum Laugafell og þann
hluta Sprengisands, sem enn var ókunnur, milli Eystri-Polla og Kiðagils. Að lokum
ætlaði hann og að ganga upp á Kerlingardyngju í norðurhluta Odáðahrauns, og
einkum Hvammsfjöll, sem enginn hefir áður komið upp á.
Og alt þetta gerði hr. Erkes, eins og hann hafði ásett sér, og er ritgerðin
lýsing á förinni, bæði fjörug og fróðleg, og stráð innan uro góðum sögulegum upp-
lýsingum. V. G.
ISLANDS KLIMA I OLDTIDEN. Svo heitir merkileg ritgerð, sem próf.
Porv. Thóroddsen hefir ritað í »Geografisk Tidsskrift« XXII, 6, bls. 204—216
(1914). I ýmsum ritum um Island hefir því verið haldið fram, að loftslag á Is-
landi muni hafa verið miklu mildara í fornöld en nú. fessari skoðun hefir nú síð-
ast sænskur prófessor, A. Pettersson, haldið fram í vísindalegri ritgerð um loftslags-
breytingar að fornu og nýju. Hann álítur, að hérumbil íslaust hafi verið á Islandi
fyrstu fjórar aldirnar (9.—13. öld), og loftslag þá miklu betra, enda hafi afturför
landsins í menningu og velmegun verið að kenna þeim miklu ísárum, er hófust á
13. öldinni, og hinum mörgu eldgosum og stórsóttum á 14. og 15. öld.
Gegn þessari skoðun rís próf. Thóroddsen í ritgerð sinni, og sýnir fram á, að
þó að sjaldan sé beinum orðum sagt frá hafþökum af ísi í fornritunum, þá sé þar
víða getið um afleiðingar hans, harðindi og óáran, og sannar þetta með fjöl-
mörgum dæmum úr sögunum. Hann sýnir og fram á, að frásagnirnar um skóga og
akuryrkju séu engin sönnun þess, að loftslag hafi þá verið neitt betra en nú, og
afturför landsins hafi átt sér aðrar orsakir en loftslagsbreytingar, þótt óblíða náttúr-
unnar og stórsótta-áföll hafi átt sinn þátt í henni í sambandi við annað. — Ritgerð-
in er afarfróðleg og sannanirnar svo sterkar, að allir hljóta að sannfærast.
V. G.