Bókasafnið - 01.04.1997, Side 6

daga, að væri Paradís. En í þeirri Paradís ráfuðu Adam og Eva
um í nekt sinni og gerðu ekki neitt. Eina vinnan sem þau höfðu
nokkru sinni innt af hendi, var að gefa dýrum nöfn, en það var í
árdaga og svo leið langur afarlangur tími og þau gerðu ekki neitt
nema að ráfa um á milli þessara nafna og kannski í mesta lagi að
dytta að blómum, sem er auðvitað engin vinna; þessu húðlata
fólki hraus hugur við vinnunni og ekki bara það, þau voru nefni-
lega of hugmyndasnauð til að finna uppá leikjum og slæptust
þess vegna bara um eins og útreyktir hippar. Ég sá þau fyrir mér,
ég sá Adam og Evu ráfa um með starandi dauð augun. Og ég
vissi hversvegna augun voru dauð, ojá, ég vissi það: Vegna þess
að þau tóku letina framyfir vinnuna, og í hugskoti mínu skrapp
iðgrænn Edensgarðurinn saman í dautt auga og bak við það beið
myrkrið. Beið þess að gleypa sól og birtu.
Ég entist ekki lengi í sunnudagsskólanum, því næsta sunnu-
dag fór þessi brosandi maður, þessi brosandi áróðursvél letinnar,
að segja okkur frá postulunum og þegar hann var búinn að lýsa
því í ótrúlega mörgum orðum, hvernig þeir eltu Jesú á röndum
bara vegna þess að þeir nenntu ekki að vinna, byrjar hann að
dásama hvíludaginn og spyr síðan: jæja, börnin mfn, segið mér
nú hvernig postularnir héldu hvíldardaginn heilagan? Og án
þess að hugsa, rétti ég upp höndina og sagði eins og andinn blés
mér í brjóst: Með því að slappa af og slefa, reka við og þefa.
Nei. Ég entist ekki lengi í sunnudagsskólanum.
En slapp ekki undan þessari Paradís slæpingja. Komst ekki
undan því að heyra söguna aftur og aftur; skólakerfið sá til þess.
Sú risavaxna og vel smurða áróðursvél hamraði inní okkur
réttum skilningi, tróð fordómum inní barnshausana, svona eins
og maður fyllti hlöðurnar í sveitinni, þjappaði vel til að koma
heyinu öllu fyrir, nákvæmlega þannig var fordómum og þröng-
sýni vesturlandabúans troðið í okkur uns við stóðum á blístri. En
mér þótti alltaf launvænt um snákinn. Þarna í Edensgarði. Eða
rak hann ekki slyðruorðið af forfeðrum okkar og fékk þau til að
vinna? Já, og opnaði augu þeirra?
Nema hvað.
Þegar kristnifræðinni var bætt við stundartöfluna og mér
þröngvað til að dásama ómerkilegan Edensheim, neyddur til að
fordæma snákinn, píndur til að þylja letinni lof, ella vofði lág
einkunn og umkvörtun til foreldra yfir mér; það var einmitt á
þeirri þrautagöngu að ég hnaut um eitthvað skelfilegt í Paradís.
Hvað það var gat ég ekki sagt til um, nema að með hægðinni vék
stæk fyrirlitning mín fyrir þungri, afarþungri depurð. Ekki að ég
væri að velta henni fyrir mér, þessari depurð, ég meina, ég
reyndi ekkert að koma henni í orð. Nefnilega ekki fyrr en Iöngu
siðar, ekki fyrr en með fullorðinsárunum, eða þegar tók að
sneyðast um ímyndunaraflið að baráttan við að koma hlutunum
í orð hófst. En þarna í æskunni þá blundaði depurðin, blundaði
bara í blóði mínu sem þögul spurn: hvað vantaði í Paradís? hvers
vegna þessi depurð?
Árin liðu. Sigu áfram. Og það er vetrardagur í Kaupmanna-
höfn, gráleitur þokudagur og ég flý undan rökum kuldanum,
inní fornbókabúð þar sem tíminn situr á trékolli og les í bók. Ég
heilsa honum, gríp sjálfur bók, hún er ekki gömul, Læsehest
med æselprer heitir hún, eða var það Læsehest med gásepjne,
man það ekki alveg, en man að þama stóð ég, bækur hvert sem
ég leit, frá gólfi og upp og hillurnar hlykkjuðust djúpt inní húsið,
ég gekk lengra inn með bókina, gekk inn þar til ég stóð inná
milli hillna, varð bóknuminn og ég las í þessari bók eftir
Johannes Mpllehave; rammdanskur, kafskeggjaður maður með
snarleg og gneistandi augu og djúpar broshrukkur, prestur og
bókamaður í gegn, og þarna stóð ég bóknuminn, samt ögn dapur
en það var gamalkunnug tilfinning á stað sem þessum, depurð
skyld ljúfsárri örvæntingu: eða það sem vaknar í hverjum bóka-
manni þegar hann stígur inní fornbókabúð með tóma vasa. Samt
fer maður alltaf inn, eins og ég þennan vetrardag í Kaupmanna-
höfn fyrir þremur árum rúmum, gekk inn, heilsaði tímanum, fór
dýpra inní húsið með Mpllehave og las:
„Það versta við Paradís er, að þar var ekkert bókasafn."
Orð eru stundum eins og elding. Og þarna laust einni slíkri
niður í mig og lýsti upp hálfgleymda fortíð. Þarna kom það.
Þarna var það! Loksins gat ég klætt hana í orð, depurðina sem
hafði fylgt Paradís eins og skugginn, tómleikann sem hafði fyllt
mig hrolli. Svarið var komið til mín. Og það var ekki sjoppu-
leysið, ekki að það vantaði tindáta, eða sjódregin grásleppunet,
nei aldeilis ekki. Það vantaði nefnilega bókasafn. Fyrst og
fremst. Vantaði bækur.
Ég sá þetta allt fyrir mér. Sá og skildi. Sá þau fyrir mér, þau
Adam og Evu, ráfa um í tíðindaleysi, heltekin sárri þrá eftir ein-
hverju sem þau ekki þekktu. Sá þau ráfa um með dauð augu. Og
ég skildi til fulls hversvegna mér varð alltaf um megn að for-
dæma snákinn í Paradís. Það var ekki bara að hann gerði menn
úr þessum slæpingjum, heldur gaf hann þeim augu til þess að
sjá. Til þess að lesa. Þetta með djöfulinn og allt það, það er bara
tóm vitleysa. Eða kannski áróður þeirra sem nærast á fáfræðinni.
Orð eru elding og þau lýsa upp hálfgleymda fortíð, því þarna
í fornbókabúðinni kom hún til mín, stundin þegar stæk fyrir-
litning vék fyrir þungri depurð: Ég stend stuttfættur á Söbeks-
planinu og bíð, ég bíð svo lengi og sá óttalegi grunur hellist yfir
mig, að veröldin hafi gengið til, að einhver illska sé búin að
dæma mig til eilífðar vistar í Paradís; bráðum vex kæfandi gróð-
urinn mér yfir höfuð, drungalegt tíðindarleysið drýpur af hverju
laufi og í runna einum liggur snákurinn, myrtur. En þá, og mér
fannst það vera á alsíðustu stundu, birtist bjargvætturinn, þá
birtist bókabíllinn stóri, birtist bláhvítur, nálgaðist Safamýrina á
hægu en svo þungu skriði og á eftir honum vappaði sólin.
Nálgaðist hægt, staðnæmdist dæsandi skammt frá mér, huiðin
opnaðist og ég steig inní heim þrjúhundruð vídda.
6 BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997