Bókasafnið - 01.04.1997, Blaðsíða 19

Fjarnám við Kennaraháskóla íslands
Á vormisseri 1993 hóf 83 manna hópur almennt kennaranám
með fjarkennslusniði við Kennaraháskóla Islands. Nýir hópar
hófu síðan fjarnám vorin 1995 og 1996 og áætlað er að næsti
fjarnámshópur hefji nám vorið 1997.
Fjarskóli KHÍ var stofnaður til að bæta úr viðvarandi kennara-
skorti utan höfuðborgarsvæðisins og gera fólki (t.d. starfandi
leiðbeinendum) kleift að afla sér starfsmenntunar án þess að það
þurfi að flytja búferlum í lengri eða skemmri tíma. Réttindanám
fyrir leiðbeinendur hefur áður verið í boði við KHI í formi
námskeiða og bréfanáms. Ný tækni á sviði tölvusamskipta og
upplýsingamiðlunar og ekki síst tilkoma Islenska menntanetsins
hafa opnað nýja og spennandi möguleika til fjölbreyttra
kennsluaðferða og samskipta og er það einkum vegna þessarar
nýju tækni sem blað telst vera brotið með þessum nýja fjarskóla.
íslenska menntanetið er notað til samskipta og kennslu og allir
fjarnemar eiga að hafa aðgang að því (Lára og Sigurjón, 1993).
Fyrsti fjarnámshópurinn, sá sem hóf sitt nám fyrri hluta árs
1993 og útskrifaðist í ágúst 1996, er um margt sérstakur og mátti
ryðja brautina fyrir þá sem á eftir komu. Flestir fjarnemarnir
voru byrjendur í tölvusamskiptum og kennarar KHI voru að
þreifa sig áfram í að nota kennsluaðferðir sem hin nýja tækni
býður upp á. Mikil áhersla var lögð á að námskröfur í fjarnám-
inu væru þær sömu og í staðbundna náminu enda byggt á sömu
námskrá. Kennsla í tölvusamskiptum og kynning á bókasafninu
voru meðal fjölmargra námskeiða fyrstu lotunnar í janúar 1993.
Ákvörðun um að bókasafn KHÍ tæki tilboði um fulla aðild að
Gegni árið 1992 var meðal annars rökstudd með því að þar með
yrði skrá um gögn safnsins aðgengileg víðar en í skólabygging-
unni við Stakkahlíð (Kristín, 1993). Og voru þá ekki síst hafðir
í huga þeir sem voru í þann veginn að hefja fjarnám við skólann.
Notendafræðsla fjarnemanna fólst í fyrirlestri um safnið, kynn-
ingu á þjónustu þess og verkefnavinnu. Aðaláherslan var lögð
á að kenna þeim að leita heimilda í Gegni og (ekki síst) að
komast inn í Gegnisskrána að heiman um íslenska menntanetið
(Kristín, 1994).
Utlánatölur bókasafns KHÍ gefa til kynna að fjarnemar fái
talsvert færri gögn að láni en nemendur í staðbundnu námi.
Spurningar vöknuðu um hvort fjarnemar þyrftu ef til vill ekki að
nota bókasöfn í sínu námi, hvort þeir notuðu einhver önnur
bókasöfn en bókasafn KHI eða hvort notendafræðslan hefði
ekki skilað sér sem skyldi. I ljósi þess að fjarnám til almenns
kennaraprófs verður hér eftir reglulega í boði samhliða stað-
bundna náminu og að nýtt meistaranám er einnig að hluta
stundað sem fjarnám, þótti ástæða til að kanna hvernig fjarnem-
ar afla sér nauðsynlegra heimilda í námi sínu og hvort þeir teldu
nægilega fyrir sínum þörfum séð af hálfu bókasafns KHÍ. Hvort
starfsmenn bókasafnsins og kennarar í KHÍ þyiftu ef til vill að
hvetja fjarnema sérslaklega, umfram nemendur í staðbundna
náminu, til dáða, minna þá á bókasafnið og aðra þjónustu sem
þar er í boði til þess að þeir mættu tileinka sér sjálfstæði í öflun
og meðferð heimilda. Til að fjárveitingar til safnsins nýtist sem
best þarf að afla upplýsinga um mismunandi þarfir notenda og
átta sig á hvernig hagkvæmast er að koma til móts við þær.
Könnun á bókasafnsnotkun fjarnema í
Kennaraháskóla Islands
I byrjun nóvember 1995 var sendur út spurningalisti með 16
spurningum til þeirra 62 (61 konu og eins karls) sem þá voru enn
á skrá af þeim 83 sem hófu nám fyrri hluta ársins 1993. 49 not-
hæf svör bárust, öll frá konum. Til að afla frekari eða fjöl-
breyttari gagna var talað við átta fjarnema (í janúar 1996), þá-
verandi forstöðumann fjarnámsins, Sigurjón Mýrdal, og nokkra
aðra kennara í KHÍ, þrjá forstöðumenn almenningsbókasafna og
loks sérlegan matsmann námsleiðarinnar, Jón Jónasson. Jón
lagði nokkrar kannanir fyrir hópinn og leyfði góðfúslega að
vitnað væri í þær, sem hann var búinn að vinna úr, þegar unnið
var úr þessari könnun. í bókasafni KHÍ var einnig haldin dagbók
haustið 1995 og í hana skráðu starfsmenn dæmi um samskiptin
við fjarnemana. Vitnað verður í þetta efni eftir því sem tilefni
gefst til í tengslum við einstakar spumingar þótt farið verði
frekar fljótt yfir sögu.
Hafa verður í huga að um leið og búið er að gera könnun af
þessu tagi er hún nánast orðin söguleg heimild um ástandið eins
og það var þegar spurningunum var svarað. Þátttaka í svona
könnun getur breytt afstöðu þess sem svarar til þjónustunnar
sem spurt er um, vakið á henni athygli og jafnvel öðrum mögu-
leikum sem viðkomandi hafði ekki áttað sig á áður.
I fyrstu spurningunni var spurt um heimabyggð miðað við
fræðsluumdæmin eins og þau vom þegar könnunin var gerð. En
við flutning grunnskólanna frá ríki til sveitarfélaga árið 1996 var
flestum fræðsluumdæmunum átta skipt upp í nokkur minni. í
ljós kom að svörin sem bámst skiptust nokkuð jafnt niður á
skráða fjarnema í hverju umdæmi.
Hvert leitar þú þegar þig vantar heimildir?
Fjarnemar leita víða fanga eins og sjá má. Ef lagðar em saman
súlurnar „oftast“ og „stundum“ þá hefur heimilisbókasafnið
vinninginn. Almenningsbókasafnið fylgir fast á eftir og þá
bókasafn KHÍ. Nokkrar leita svo til fræðsluskrifstofanna. Þær
sem merkja við „annað“ eiga flestar við skólasöfn í grunn-
skólum. Önnur söfn sem nefnd eru em bókasöfn í framhalds-
skólum eða sérskólum, Landsbókasafn Islands - Háskólabóka-
safn, Borgarbókasafn - og ein nefnir frönsk söfn.
Fjöldi
□ Oftast ■ Stundum □ Sjaldan □ Aldrei B Svara ekki
Ég tel líklegt að til heimilisbókasafnsins séu talin þau gögn
sem ijarnemar hafa aflað gagngert til að stunda námið og einnig
má telja eðlilegt að fólk, sem sumt hefur kennt árum saman, eigi
sitthvað í fórum sínum sem gagnast því í þessu námi. Rétt er að
minna á að fjarnemar hafa verið hvattir til að fara á almenn-
ingsbókasöfnin í sinni heimabyggð og athuga hvað þeir geta
fengið þar áður en þeir leita til bókasafns KHÍ. Þetta getur auð-
vitað fyrst og fremst átt við um bókmenntir og efni tengt
íslenskri menningu og sögu. í erlendum könnunum kemur líka
fram að fjarnemar leita gjarnan til almenningsbókasafna, t.d í
nýlegri norskri athugun (0vrelid, 1995). Við höfum líka hvatt
fjarnemana til að leita til fræðsluskrifstofanna, sumir hafa gert
það með góðum árangri, aðrir hafa ekki haft erindi sem erfiði
eins og fram hefur komið í viðtölum við þá. Sumir fræðslu-
stjórar hafa stutt mjög vel við bakið á fjarnemum í sínu um-
dæmi, keypt inn efni og jafnvel útvegað þeim vinnuaðstöðu.
BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997 19