Þjóðviljinn - 24.12.1968, Blaðsíða 39

Þjóðviljinn - 24.12.1968, Blaðsíða 39
hefur auðvitað tekið það eftir Lárusi Hansen. Að þessari fyrstu gjörð Heimskringlu komu íslend- ingar ekki neitt, og þegar hún var, eins og önnur íslenzk fornfræði, komin í Kaupmannahafnarhá- skóla og Arngrímur lærði kominn til sögunnar, þá vissi hann ekki til þess, að Snorri Sturluson hefði samið neina konungabók. Það hefur enginn maður á íslandi nokkurn tíma getað borið vitni um að Snorri hafi samið bókina, það mundi því flestum þykja að málið væri rannsóknar- efni og frekast fyrir íslendinga, er svo vel margt vita um forn- bókagjörð. Það hefur ekki orðið, nema þeim Konráð Maurer og Guðbrandi Vigfússyni þótti það ekki einsýnt mál, að bókin væri eftir Snorra, en þá og fleiri fræga og góða menn þykir lítið að marka í fræðum nú á tímum. Hér er ekki rúm til að gera grein á útgáfum Heimskringlu, en rétt er að geta þess, að svoköll- uð Fornritaútgáfa gaf bókina út, að forsjá íslenzks vísindamanns, vel að merkja nútíðarvísinda- manns. Er þar fræðimola um bók- ina að finna, sem og víða annars- staðar. En þótt hér sé mikið mál á Snorri ferð, þá er það byggt á svo mikl- um misskilningi, að það kemur að engum notum um gjörð bókar- innar; þar er ekki minnzt á svo mikið sem líkur fyrir því að Snorri hafi samið bókina, þar skal trúin ein gilda. „Það þykir full- víst að Snorri hafi samið bók- ina" segir þar. Það er látið nægja en sagt þó í vísindamannsins hóg- værð „að fyrir því liggi ekki svo augljós rök" en þau rök eru hvorki sýnd né rýnd. Þar segir þó að eitt liandritið byrji þann- ig: „Hér hefur upp konunga sög- ur eftir sögu Ara prests hins fróða". „En á þeim orðum verður ekkert mark tekið" segir þessi út- gefandi, og gildir nú gamla skrift- in ekki mikið. Mundi margur hafa talið, að fram hjá þessum vitnisburði um bókina yrði eigi með öllu gengið, ef vísindunum ætti að þjóna, en þá er það að gömul speki gildir að ekki bregður mær vana sínum. ★ En nú er að snúa sér að því litla, sem hægt er að segja f stuttri blaðagrein. Bókin byrjar á for- mála og formálinn byrjar þannig: — „Á bók þessi lét ek rita fornar frásagnir um höfðingja þá, er ríki hafa haft á Norðurlöndum ok danska tungu hafa mælt." — Það þarf ekki mikla fornmennta þekkingu til að greina það, að þetta er alls ekki skrifað á 13. öld, heldur með því fyrsta sem ritað er á íslandi, og sanna það orðin „bók þessi" í stað þessari og höfðingjar í stað konunga. Þótt þetta sé merkilegt, sker þó annað enn frekar í augu í formálanum. „Lét ek rita", segir þar, en stuttu síðar: „En þótt vér vitum eigt sannandi", „þá vimm vér dæmi til". Hér er allt í einu eintölu for- nafnið ek orðið að fleirtölu for- nafni vér. „Tökum vér það allt fyrir satt, er í þeim kvæðum finnst um ferðir þeirra og orust- ur'\ Og síðan um Ara fróða. „Ok þykkir mér hans saga öll merki- legust". Og formálanum lýkur með þessum orðum. „En kvæðin þykkja mér sízt úr stað færð", og tekur hér til hins upphaflega mál- fars í formálanum. Hér er það Ijóst mál að tveir aðilar hafa um formálann fjallað með nokkru millibili á tíma, því ósamkvæmni í texta verður óvíða vart í forn- bókum íslendinga, þótt þess gæti í Heimskringlu. Eftir þessu hafa fræðimenn tekið, þó ekki útgef- andi fornritaútgáfunnar, en þeir hafa bara starað á það, og mér ferst víst ekki að gera annað frek- ar um stutta smnd. Sjálf bókin byrjar svo á viss- Benedikt Gíslason. um flokki konunga, er kallast Ynglingar og var Óðinn þeirra fyrstur eða Ingvi, sem hann kaU- ast hér. Er þetta eingöngu ættar- saga í karllegg, og eingöngu smá- konungar sem taldir em og fáir einir af slíkum á þessum tíma. Þetta er sannkallað konungatal og búa flestir í Svíþjóð, og nær til Hálfdánar svarta, föður Haraldar hárfagra og er Hálfdán svarti 17. ættliður frá Ingva. Nú segir frá því í formálanum, að Ari fróði hafi samið konungatal og sjálfur segist Ari hafa samið konunga- ævi í formálanum fyrir íslend- ingabók, og segir, að það rit hafi fylgt hinni fyrri fslendingabók, og þar með hafi fylgt á ættartala. Þessari ættartölu eykur Ari við íslendingabók, sem við höfum nú, og em þar taldir konungarnir, sem saga gengur af í Ynglingasögu Heimskringlu. Það er skrítið ef mönnum þarf að blandast hugur um það, eftir þessar upplýsingar, að Ynglingasaga er konungaævi Ara fróða. Ynglingasaga endar á Ólafi Geirstaðaálfi, er var bróðir Hálfdánar svarta, fyrir utan Iítils- háttar grein á Rögnvaldi heiðum- hára. Þessa ættartölu kallar Ari Iangfeðgatal í bókarauka fslend- ingabókar, og er hans eigin ættar- tala allt frá Óðni, en þar sleppir Ari konungaævunum er Ólafur er, Geirstaðaálfur, því hann er forfaðir Ara, en ekki Hálfdán svarti og síðastur konungur á Norðurlöndum af forfeðrum Ara, í formálanum segir beinum orðum, að þessi, sem lét rita bók- ina, hefur konungatal Ara með höndum. Það sem enn er athug- Framhald á bls. 81. JÓLABLAÐ - 39
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.