Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1961, Blaðsíða 73

73
auk þess sem þessar vörur gáfu einnig háa tolla í ríkissjóð.
Þessi tilhögun gat því auðvöldlega leitt til skorts á nauð-
synjavörum, jafnframt því, sem gnægð var af þeim, er mið-
ur þarfar voru taldar.
Þetta, sem nú hefur verið talið, eru megin aðferðirnar
við dulbúna verðfellingu og eru allar næsta hvimleiðar og
hafa auk skriffinnsku og eftirlits, sem öllum krókaleiðum
fylgir, ýmsa vankanta auk þeirra, sem nefndir hafa verið.
En hvers vegna þurfti að dulbúa gengisfellinguna?
Lengst af hefur ráðið þessum gerðum eitt sjónarmið, en
það var að halda vísitölunni í skefjum. Með þessum ráð-
stöfunum var hægt að láta þær vörur, sem mest á'hrif höfðu
á vísitöluna, hækka lítið eða ekki í verði, þótt allt annað
stórhækkaði, og með niðurgreiðslum á vissum vöruflokk-
um, einkum innlendri framleiðslu, var hægt að tryggja
þetta ennþá betur.
Hvað vöruskiptin áhrærði, var hið tiltölulega háa verð,
er boðið var fyrir útflutningsvöruna, freistandi fyrir fram-
leiðendurna, auk þess sem viss pólitísk öfl í þjóðfélaginu
lögðu kapp á að gera okkur sem háðasta viðskiptum við
Austur-Evrópulöndin, og slíta okkur úr tengslum við vest-
ræna markaði.
4. Farmannagjaldeyrir og svartimarkaður. Ein aðferðin
við að fella gengið, er að sumu leyti var gerð með opinber-
um ráðstöfunum, en að nokkru án vilja stjórnarvaldanna,
er hinn svokallaði farmannagjaldeyrir og sá dilkur, sem
hann dregur á eftir sér. Þetta er í því fólgið, að sjómönn-
um í utanlandssiglingum er greiddur nokkur hluti launa í
erlendum gjaldeyri og frjálst að ráðstafa honum eftir geð-
þótta. Gátu þeir, er þessara hlunninda nutu, ýmist selt gjald-
eyrinn á helmingi hærra verði í íslenzkum krónum en hin
opinbera gengisskráning ákvað, eða þeir keyptu vöru fyrir
hann erlendis, er þeir seldu innanlands með góðri álagn-
ingu. Augljóst er, að þessi tilhögun ýtir bæði undir svarta-
markaðsbrask með gjaldeyri og smygl. Þeir, sem aðstöðu