Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1962, Page 100

100
segir Eggert Ólafsson, þær hafa verið borðaðar með „harð-
fiski, mjólk, flautum og smjöri".
Á Suðausturlandi voru gerðar út langar ferðir til að
safna hvannrótunum. Var það kallað að fara á rótarfjall
Óbr. grasafjall). Enn hittist þetta örnefni á nokkrum stöð-
um í Skaftafellssýslu.
Öft var rótinni safnað svo hestburðum skipti og flutt
heim á bæina, þar sem hún var þurrkuð og loks grafin í
mold og geymd þannig til vetrarins. Hefur líklega verið
farið í leiðangra þessa snemmsumars eða á vorin.
Sums staðar virðist hafa tíðkazt, að borða njólana, svo
sem á Mýrum vestra. Svo segir Eggert, að þar voru „stöngl-
arnir skornir þvert yfir í sneiðar og étnir hráir, með nýju
sméri eins og þeir koma fyrir af jörðunni“. Svipaðs siðar
getur Linné frá Lapplandi.
Njólinn mun vera beztur ungur. Er hann þá mjúkur og
mergmikill. Hreinsa má af honum yzta lagið og borða síð-
an merginn, sem er bragðgóður og hressandi. Með aldrin-
um trénar stöngullinn og verður þá óætur.
Loks má nota unga blaðstilka og blöð, sem annað græn-
meti, en lítið mun hafa kveðið að slíkri notkun hér.
Þess var áður getið, að hvönnin hafi verið orðin þekkt
lækningajurt á miðöldum. Heimildir eru fyrir því, að hinn
frægi Paracelsus hafi notað jurtina gegn pestinni (svarta-
dauða) í Mílanó 1510. Síðan er hvannarinnar jafnan getið
sem pestarmeðals. Skyldu menn tyggja rótina jafnan, til
að koma í veg fyrir smitun. Hið sama gilti og um flesta
smitnæma sjúkdóma, svo sem kvef og inflúenzu. Hefur
trúin á læknisdóma hvannarinnar verið sterk víða um lönd,
allt til þessa dags.
Víða erlendis má fá hvannarætur í apótekum, en þær
kallast á apótekaramáli radix angelicae. Þá er einnig seld
hvanntinktura og hvannfræ.
Hér á landi munu læknisdómar hvannarinnar fremur lít-
ið hafa verið aktaðir, en þó munu læknisfróðir menn hafa