Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1962, Page 126

12f>
Kenningum þessum mætti skipa í tvo hópa eftir því,
hvort þær eru reistar á ástandi og hegðun jarðarinnar
sjálfrar og gufuhvolfs hennar, eru jarðrænar, sem kalla
mætti, eða hvort þær gera ráð fyrir utanaðkomandi ástæð-
um, breyttu ástandi í geimnum, en þann flokk mætti kalla
geimrænan. Hér verður þó ekki þessari skilgreiningu fylgt,
heldur verða tilgáturnar nefndar og raktar hver innan um
aðra. Hins vegar liggur þó í augum uppi, hvernig þær
mundu skipast í áðurgreinda flokka.
1. Kólnun jarðar. Því var lengi vel trúað, að jörðin hefði
hafið feril sinn sem bráðin og glóandi eldkúla, jafnvel í
upphafi sem funheitur gashnöttur. Smám saman kólnaði
svo yfirborð hennar og stirðnaði, en glóðin varðveittist hið
innra. Smám saman leitaði þó hitinn að sjálfsögðu til kald-
ari staða — til yfirborðsins, þar sem hann hafði áhrif á loft-
hitann. Þegar svo þessa innri hita hætti að gæta að nokkru
ráði, kólnaði loftslagið og ísöld varð á þeim svæðum, þar
sem geislun sólar naut sízt — við pólana.
Þessi kennig fellur um sjálfa sig vegna þess, að samkvæmt
henni hefði ísöld átt að verða varanlegt fyrirbæri, eftir að
jörðin hafði kólnað að vissu marki. Hún skýrir því ekki
eldri íaldir, sem vitað er um eða skipting ísalda í jökulskeið
og hlýviðrisskeið. Auk þess telja nýrri kenningar, að jörðin
hafi orðið til úr köldu efni, er hafi hitnað við samþjöppun
og svo vegna orkuframleiðslu geislavirkra efna. Hún hafi
því fremur hitnað með aldirnum en hið gagnstæða. Innri
hiti jarðar sé þó ekki meiri en svo, að hans gæti sáralítið á
yfirborði hennar og í sambandi við veðurfar.
2. Breytingar á geislun sólar. Flestar eða allar kenningar
um orsakir ísaldar eru beint eða óbeint tengdar geislun
sólar, en hér er aðeins átt við breytingar á því geislamagni,
sem sólin sendir frá sér. Vitað er, að það er háð smásveifl-
um, einkum í sambandi við sólbletti, en þær sveiflur eru
bæði mjög litlar og áhrif þeirra skammæ. Þetta hefur ver-
ið staðfest af Harald Johanson á mjög snjallan hátt. í stað