Frjáls verslun - 01.05.1996, Blaðsíða 6

RITSTJORNARGREIN
ÞÆR ERU EKKISKOÐANAMYNDANDI
í kosningabaráttum koma annað veifið upp hugmyndir
á meðal frambjóðenda um að setja skorður á birtingu
skoðanakannana nokkrum dögum fyrir kosningar. Rökin
eru oftast þau að frambjóðendur og fólkið í landinu eigi að
fá frið á lokaspretti kosningaslags. Þessi hugmynd skaut
óvænt upp kollinum í sjónvarpsþætti á lokakvöldi nýafst-
aðinnar kosningabaráttu - og meðal annars hjá nýkjöm-
um forseta.
Þeir, sem vilja skerða frelsi fjölmiðla og
skoðanakönnuða, em á villigötum. Engin
þörf er á setja slíkar skorður þótt komið sé
fram á lokasprett baráttunnar, eins og dag-
inn fyrir kjördag. Þvert á móti verður að
gæta að frelsi fjölmiðla í þessum efnum.
Það er skylda þeirra að upplýsa fólk og
segja frá sveiflum á fylgi frambjóðenda,
hver þeirra hafi forystu og hverjir séu að
sækja á.
Stundum er bann við birtingu skoðana-
kannana rökstutt með því að þær séu skoð-
anamyndandi og hafi áhrif á hugsanir fólks.
Þetta er líka rangt. Skoðanakannanir ráða
engu um skoðanir kjósenda á hæfileikum og getu fram-
bjóðenda. Fólk kýs þann sem því líst best á - óháð skoð-
anakönnunum. Ella væri mikill munur á niðurstöðum
skoðanakannana og úrslitum kosninga. Svo er ekki.
Reynslan sýnir að kannanir fara oftast ótrúlega nálægt
úrslitum kosninga. Þær endurspegla vel raunveruleik-
ann, það sem er að gerast hverju sinni. Svo var einnig um
þær kannanir sem birtar vom daginn fyrir kjördag í nýaf-
stöðunum forsetakosningum. Þær vom upplýsandi en
ekki uppáþrengjandi. Skoðanakannanir em fróðleikur
sem fjölmiðlum ber að birta.
Sú leið er stundum valin að gera kosningaspár á gmnni
skoðanakannana. í raun er það fyrst þá sem tölur hafa
tilhneigingu til að skekkjast. Tilfinningar hafa þá tekið
við af tölfræðinni. Menn telja til dæmis að einn frambjóð-
andi sé á meiri siglingu en kannanir sýna. Oftast ganga
kosningaspár þó út á það hvemig hlutlausir og óvissir í
könnunum merki við í kjörklefanum - og þá út frá ein-
hverri fyrri reynslu.
Þótt skoðanakannanir hafi ekki áhrif á skoðun fólks á
frambjóðendum eða flokkum kunna þær að hafa áhrif á
frambjóðendur sjálfa. Þeir kunna hugsanlega að breyta
um stíl, breyta um baráttuaðferðir og herbragð - og jafnvel
eyða meim fé í auglýsingar og kynningar í von um að bæta
stöðu sína. Þeir um það. Það á hvorki að
vera áhyggjuefni fjölmiðla, skoðanakönn-
uða né kjósenda hversu mikið fé frambjóð-
endur setja í auglýsingar.
Auglýsingar skila engum árangri nema
eitthvað búi að baki. Menn geta ausið fé í að
auglýsa sjálfa sig en kjósendur láta ekki
glepjast. Það er varan sjálf sem ræður úr-
slitum um það hvort hún seljist. Þess vegna
er það ekki áhyggjuefni hvort einhver fram-
bjóðandi auglýsi meira en annar og hvort
kostnaður við kosningabaráttu rjúki upp.
Það er þess sem auglýsir að standa skil á
kostnaðinum.
Stöku sinnum ræða frambjóðendur og
flokkar þann möguleika að koma sér saman um hversu
miklu fé eigi að verja í auglýsingar og kosningabaráttu.
Slík samráð halda aldrei þegar um samkeppni er að ræða.
Hver og einn verður að fá að leika sinn leik. Það getur
ekki verið traustur frambjóðandi sem segir að það hafi
verið öðrum að kenna hversu miklu fé hann eyddi í kosn-
ingabaráttu.
Frelsið er best. Það á að leyfa fjölmiðlum að gera og
birta skoðanakannanir að vild á lokaspretti kosninga-
baráttu. Þær eru fréttir. Þær eru ekki skoðanamynd-
andi.
ISSN 1017-3544
Stofnuð 1939
Sérrit um viðskipta-, efnahags- og atvinnumál — 57. árgangur
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: Jón G. Hauksson — AUGLÝSINGASTJÓRI: Sjöfn Siginrgeirsdóttir —
LJÓSMYNDARI: Bragi Þ. Jósefsson - ÚTGEFANDI: Talnakönnun hf. - SKRIFSTOFA OG AFGREIÐSLA: Borgartún 23,
105 Reykjavík, súni 561-7575, fax 561-8646 — RITSTJÓRN: Sími 561-7575. — AUGLÝSINGAR: Sírni 561-7575 —
ÁSKRIFTARVERÐ: 2.895 kr. fyrir 1.-5. tbl., 10% lægra áskriftarverð ef greitt er með kreditkorti. LAUSASÖLUVERÐ: 699 kr. —
DREIFING í bókaverslanir og sölutuma á Stór-Reykjavíkursvæðmu annast fyrirtækið Sala og dreifing, simi GSM 89-23334.
SETNING, GRAFÍK, TÖLVUUMBROT, PRENTUN OG BÓKBAND: Prentsmiðjan Grafík hf. - LITGREININGAR:
Prentmyndastofan hf. — ÖU réttindi áskilin varðandi efni og myndir.
6