Frjáls verslun - 01.01.1998, Blaðsíða 72

Kjartan Ólason við verk sitt Saga. Verkið er myndtvenna þar sem
skeytt er saman málaðri mynd afSnorralaug í Reykholti og mynd
af Hótel Sögu.
FV-mynd: Kristín Bogadóttir.
Sneiðar úr minni
Lisíir menninv
Ungir listamenn hafa langt því frá snúið baki við náttúru
landsins. Satt að segja held ég að þeir hafi aldrei verið eins áhuga-
samir um hana en einmitt nú, jafnvel ekki á öðrum og þriðja ára-
tug aldarinnar, þegar íslensk landslagsheíð stóð í mestum blóma.
Ungu listamennirnir takast hins vegar á við náttúruna - og
landslagshefðina - með allt öðrum hætti en forverar þeirra, enda
er veraldarsýn þeirra öllu flóknari. I þeirra augum er landslag
ekki lengur „saklaust”, heldur gegnsýrt af þeim atburðum, góð-
um sem illum, sem átt hafa sér stað í skauti þess, það er ekki
lengur flekklaust heldur kirfilega mengað af völdum okkar
mannanna og síðast - og kannski eðlilega - er náttúran ekki leng-
ur hliðholl okkur, heldur gerir hún hvað hún getur til að ganga af
okkur dauðum, sjá regluleg fárviðri og jarðhræringar.
Sumir íslenskir listamenn ganga meira að segja út frá því að
ógerningur sé að gera náttúrunni skil í formi myndlistar með
þeim aðferðum sem notaðar hafa verið til þessa. Islenski mynd-
bandasnillingurinn Steina Vasulka - Steinunn Bjarnadóttir - dreg-
ur okkur til dæmis inn í myrkvuð herbergi og lætur dynja á okk-
ur í síbylju myndbrotaf íslenskri náttúru og ýmis hljóð sem þeim
fylgja, meðal annars til að árétta að allar tilraunir okkar til að
skynja náttúruna í heild sinni séu dæmdar til að mistakast. A end-
anum hljótum við að sitja uppi með samhengislaus hughrif af
ýmsu tagi.
I seinni tíð hafa hugleiðingar um menningarlegt gildi bæði
landslagsins og landslagsmálverksins birst í verkum margra
ungra listamanna. Sjálfsagt er einhverjum í fersku minni dáldið
frökk sýning Vignis Jóhannessonar fyrir tveimur árum, þar sem
listamaðurinn slengdi framan í okkur vandlega máluðum eftir-
myndum frægra íslenskra landslagsmálverka í fúllri stærð, en
framan á þær hafði hann fest ljósaperur. Þessi verk voru ein
spurn; við vorum krafin svara um þýðingu þessara verka fyrir
okkur í dag - hvort þau væru sömu „ljósberarnir” og fyrrum - og
um það hvort flokkaðist undir „helgispjöll” að endurgera þau
með þessum hætti. Víst er að mörgum þótti uppátækið óþægi-
legt
Orð og myndir
Undanfarnar vikur hafa þrjár sýningar á höfuðborgarsvæðinu
velt upp ýmsum flötum á því hvernig við skynjum landslagið og
landslagshefðina. I kjallara Gerðarsafns fjallaði Steinunn Helga-
dóttir um tengslin milli orða og upplifunar, það er milli örnefna
og íslenskrar náttúru. A einum vegg stóð letrað stórum stöfum
VIÐ SUNDIN og á öðrum stóð FRÁ ÞINGVÖLLUM. Annað var
ekki á veggjunum, nema hvað um þá lék litað ljós sem með góð-
um vilja hefði mátt tengja við þessa tvo staði. Hér var ein-
faldlega - einum of einfaldlega fyrir minn smekk - verið
að segja að ímyndir ákveðinna staða á Islandi væru svo
kirfilega greyptar í vitund okkar Islendinga að aðeins
þyrfti að nefna staðina til þess að kalla þá upp í hugann.
Eða eins og Jón Proppé segir i aðfaraorðum þessar-
ar sýningar, að ekki þurfi að sýna okkur myndir
til að við skynjum merkingu þeirra. Gott og vel.
I Nýlistasafninu sýndi Einar Garibaldi Ei-
ríksson mjög svo óvenjulega myndröð þar
sem hann reifaði hugmyndina um þá „staði”
sem með tíð og tíma og af ýmsum orsökum,
aðallega menningarsögulegum, hafa verið út-
Dslenskir listunnendur af gamla skólanum kvarta stund-
um yfir skeytingarleysi ungra listamanna um náttúru
landsins. Hvað hefur orðið af gamla góða lands-
lagsmálverkinu?, spyrja þeir. Eðlilega mála
menn ekki lengur eins og Asgrímur Jónsson eða
Kjarval, enda ekki ástæða til þess. Landslagsmyndir
þeirra urðu til við sérstakar aðstæður sem ekki eru
lengur fyrir hendi. í dag er sennilega öllu meiri
ástæða til að vernda landið en fegra það og upphefja,
eins og frumherjarnir gerðu.
Þrjár sýningar um skynjun á landslagi og landslagshefð
72