Morgunblaðið - 13.01.2001, Blaðsíða 36

VIKULOK
Börn
Áhrif lyfja rannsökuð sér-
staklega
Lækningar
Verður unnt að yngja upp
hjartað?
Framtíðin
Þungun hugsanleg
í geimnum
Samskipti
Hjónabandið
getur drepiðHEILSA
36 LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Á SJÖUNDA áratugnum létust
nokkur nýfædd börn eftir að þeim
höfðu verið gefin sýklalyf fyrir
fullorðna, sem lifur þeirra réð
ekki við að brjóta niður. Sýndi
þetta og sannaði að hvað lyf varð-
ar eru börn ekki „litlir fullorðnir“.
Þrátt fyrir þessa lexíu vita
barnalæknar enn lítið um það
hvernig flest lyf virka á sjúklinga
þeirra. Einungis um fjórðungur
allra lyfja hefur verið prófaður á
börnum og þurfa læknar því í
mörgum tilfellum að geta sér til
um hvaða meðferð henti best.
En nýjar upplýsingar eru tekn-
ar að berast, þökk sé frumkvæði
sem tekið var fyrir 2 árum, og að-
gerðum bandarískra stjórnvalda
sem komu til framkvæmda nú í
mánuðinum og hefur orðið til þess
að fyrirtæki eru farin að gera
rannsóknir á börnum.
Samkvæmt fyrirmælum sem
bandaríska þingið gaf geta lyfja-
framleiðendur fengið hálfs árs
framlengingu á einkarétti á sölu á
hverju því lyfi sem rannsakað hef-
ur verið með tilliti til virkni þess á
börn. Þessi framlenging á einka-
rétti á sölu, áður en keppinautar
fá að koma með samheitalyf á
markaðinn, getur þýtt hundruð
milljóna dollara aukinn hagnað af
einu lyfi.
Lyfjaframleiðendur hafa þegar
lagt til að gerðar verði um 200
barnalækningarannsóknir á lyfj-
um við alnæmi, ofnæmi, astma,
þunglyndi og næstum því öllum
þeim kvillum sem hrjá börn. Yfir
20 þúsund börn kunna að taka þátt
í þessum rannsóknum, allt frá
hvítvoðungum til unglinga. Til
samanburðar nefnir dr. Dianne
Murphy, aðstoðarframkvæmda-
stjóri barnalækningasviðs banda-
ríska matvæla- og lyfjaeftirlitsins
(FDA), að einungis 11 rannsóknir
á börnum hafi verið gerðar frá
1991 til 1997. „Það er ekki hægt
að gera bara hvaða rannsókn sem
er,“ segir dr. Murphy. „FDA
ákvarðar hvort um sé að ræða
eitthvað sem komi almenningi til
góða.“ Ný reglugerð veitir FDA
vald til að krefjast rannsókna á
börnum fyrir lyf sem gætu nýst
börnum. Vilja ráðamenn vita
hvaða skammtar myndu henta
börnum og hvort einhver lyf gætu
haft óvæntar aukaverkanir þegar
þau komast í snertingu við óþrosk-
uð líffæri barnanna og öðru vísi
líkamsstarfsemi. En það er ekki
auðvelt að gera rannsóknir á
börnum. Lyfjafyrirtæki fá alla
jafna fullorðna sjálfboðaliða til
þátttöku í tilraunum, en nú þurfa
fyrirtækin að leita til sérfræðinga
sem geta aðstoðað við að gera
barnalæknarannsóknir. Um árabil
hafði fólk áhyggjur af því að það
væri ósiðlegt að nota börn sem til-
raunadýr, en dr. Robert Ward,
prófessor í barnalækningum við
Háskólann í Utah í Bandaríkj-
unum, kveðst telja að þær deilur
hafi verið að mestu leystar.
„Við meðhöndlun á börnum höf-
um við ekki allar þær upplýsingar
sem til þyrfti um virkni, skammta-
stærð og áhættu. Maður þarf ein-
ungis að spyrja sig hvort sé ósið-
legra, að meðhöndla börn með
þessum hætti, eða meðhöndla
barn við gerð tilraunar?“
Þar að auki getur verið erfitt að
fá börn til samstarfs. Ung börn
geta átt erfitt með að kyngja pill-
um eða vilja kannski ekki taka lyf
vegna þess að það bragðast illa.
Og hvernig er hægt að fá mjög
ung börn til að lýsa verkjum?
Finna þarf nýjar aðferðir til að
mæla virkni lyfja. Auk þess er ver-
ið að endurbæta sumar rannsókn-
armiðstöðvar, mála þær í björtum
litum og koma þar upp leikjum og
annarri skemmtan til þess að
börnunum leiðist síður.
En þessu fylgir kostnaður. Þótt
tekjur framleiðenda sérheitalyfja
muni aukast þurfa neytendur að
greiða hærra verð í hálft ár, og
eiga ekki kost á ódýrara sam-
heitalyfi í stað vinsælla lyfja á
borð við ofnæmislyfið Claritin og
þunglyndislyfið Prozac.
Washington. Reuters.
Rannsaka áhrif
lyfja á börn
Associated Press
Mjög vantar upp á vitneskju um hvernig lyf verka á börn.
TVÖ stærstu flugfélög Ástralíu
skýrðu frá því á miðvikudag að fram-
vegis yrði að finna viðvörun um
hugsanlegar afleiðingar langra flug-
ferða og þrengsla fyrir heilsu við-
komandi á farseðlum fyrirtækjanna.
Kemur þetta í kjölfar mikillar
umræðu víða um heim um svo-
nefnda djúpsegamyndun (á
ensku „deep vein trombosis“
eða DVT) í kjölfar langra flug-
ferða sem fullyrt er að kostað
hafi fjölda manns lífið. Breskir
læknar fullyrtu í vikunni að
2.000 manns hið minnsta létu
lífið á ári hverju í Bretlandi af
völdum blóðstíflu, sem rekja
mætti til langra flugferða.
„Farrýmis-heilkenni“
Djúpsegamyndun hefur verið
nefnd „almenns-farrýmis-heil-
kenni“ enda hefur hún einkum
verið tengd við langar flugferðir
og mikil þrengsl um borð í flug-
vélum. Djúpsegamyndun lýsir
sér þannig að blóðtappi myndast í
æð, yfirleitt í fótum, og flyst í hjarta
eða lungu þar sem hann veldur
dauða. Eldra fólk og feitlagið er talið
í sérstakri hættu en dæmi finnast um
að ungt fólk í blóma lífsins hafi gefið
upp öndina af þessum sökum eftir
langa flugferð.
Nú hafa stærstu flugfélög Ástral-
íu, Qantas og Ansett, lýst yfir því að
þau hyggist auka viðvaranir til far-
þega í þessu tilliti. Verða viðvaranir
festar framvegis við farmiða. Að auki
hafa ráðamenn Ansett ákveðið að
láta gera myndband þar sem fjallað
er um djúpsegamyndun og hvernig
freista megi þess að koma í veg fyrir
hana. Verður myndbandið sýnt um
borð í þotum félagsins og grein um
sama efni verður birt á heimasíðu
þess.
Víð föt og magnýl
Ákvörðun þessi kemur í kjölfar til-
kynningar British Airways, sem á
25% í Qantas, frá því á þriðjudag
þess efnis að farþegum yrðu fram-
vegis gefin heilræði varðandi hvern-
ig varast megi djúpsegamyndun.
Sérstaklega er mælt með því að fólk
klæðist víðum fötum á lengri ferða-
lögum, það snæði aðeins léttan mat
og að menn gæti hófs í áfengisnotk-
un á meðan flugið stendur yfir.
Að auki hefur verið mælt með því
að farþegar taki inn magnýl, aspirín
eða skyld lyf sem innihalda
virka efnið acetýlsalicýlsýru
sem hefur áhrif á storknunar-
þætti blóðsins.
Lögmenn í Melbourne í Ástr-
alíu vinna nú að undirbúningi
málshöfðunar á hendur flug-
félögunum og tekur hún til tæp-
lega 1.000 manns sem kveðast
hafa þjáðst af djúpsegamyndun
eftir langar flugferðir í
þrengslum.
Eitt dauðsfall á mánuði
á Heathrow
Læknar á Bretlandi fullyrtu í
vikunni að allt að 2.000 Bretar
gæfu upp öndina af völdum
djúpsegamyndunar eftir langar
flugferðir á hverju ári þar í
landi. Fólk sem þjáist af djúpsega-
myndun við komuna á Heathrow-
flugvöll í Lundúnum er flutt á Ash-
ford-sjúkrahúsið í Middlesex. John
Belstead, sérfræðingur á þessu sviði
sem starfar við sjúkrahúsið, sagði í
samtali við fréttavef breska ríkis-
útvarpsins, BBC, á miðvikudag að í
hverjum mánuði gæfi einn maður,
hið minnsta, upp öndina af völdum
blóðtappa í lungum við komuna til
Heathrow-flugvallar. Á síðustu
þremur árum hefðu 30 dauðsföll af
þessum orsökum komið til kasta
sjúkrahússins og væri þá aðeins um
að ræða fólk sem létist er það færi
frá borði á flugvellinum.
Hækkar verðið?
Belstead fagnaði því að British
Airways hefðu ákveðið að birta við-
vörun til farþega og hvetja þá til að
hreyfa sig um borð í flugvélum á
meðan ferðalagið stæði yfir. Hann
mælti og með notkun lyfja þeirra
sem nefnd voru hér að framan. Hann
kvaðst hins vegar telja að takmörk
væru fyrir því hvað flugfélög gætu
gert í þessu viðfangi. „Eina leiðin til
að auka rýmið um borð í flugvélun-
um er sú að hækka fargjöldin og ég
býst ekki við að almenningur væri
hrifinn af því.“
Dauðsföll af völdum djúpsegamyndunar
eftir langar flugferðir
Associated Press
Ef marka má fullyrðingar breskra lækna kemur oft fyrir að menn gefi
upp öndina af völdum djúpsegamyndunar við komu á áfangastað.
Viðvaranir á flug-
miðum í Ástralíu
Læknar bendla djúpsegamyndun við
þrengsli á almennu farrými og kyrrsetu á
löngum ferðalögum.
TENGLAR
.....................................................
Heimasíða British Airways:
www.british-airways.com
Melbourne. AP.
Associated Press