Morgunblaðið - 13.01.2001, Blaðsíða 32

LISTIR
32 LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ eru fjölmargar skífur kosnar
djassskífur ársins um víða veröld, en
einhvernveginn er það svo að maður
tekur alltaf dálítið mark á kosningum
bandaríska djasstímaritsins Down
Beats, hvort sem maður er sammála
úrslitunum eða ekki. Í ágúst birtist
dómur gagnrýnenda, í desember
dómur lesenda. Hvorir tveggja völdu
skífur trompetleikara og hvorir
tveggja völdu sinn mann djassleikara
ársins og trompetleikara ársins.
Gagnrýnendur völdu Dave Douglas.
Lesendur Terence Blanchard. Auk
þess voru valdar endurútgáfur ársins
og kom ekki á óvart að þar röðuðu sér
í efstu sætin heildarútgáfa RCA-
Victors á hljóðritunum Dukes Ell-
ington (hjá gagnrýnendum því þeir
velja einnig úr útgáfum seinni hluta
fyrra árs), heildarútgáfa Columbiu á
Miles Davis-kvintettinum með John
Coltrane og heildarútgáfa Verve á
hljóðritunum Lesters Young fyrir
fyrirtækið. Um þessar útgáfur hef ég
fjallað á síðum Morgunblaðsins.
Terence Blanchard er nú einn af
helstu trompetleikurum djassins og
kvikmyndatónskáld í fremstu röð
(m.a. Malcolm X og Jungle Fever).
Það þarf engum að koma þetta með
trompetleikinn á óvart sem heyrði
hann blása tvítugan í Háskólabíói
með djasssendiboðum Arts Blakey.
Það var á frægum Jazzvakningartón-
leikum í júní 1982 og hafði Blanchard
þá nýverið leyst Wynton Marshalis af
hólmi í sveit Blakeys.
Blanchard er frá New Orleans
einsog Wynton Marshalis og á margt
sameiginlegt með honum. Þó eru ræt-
ur hans arfleifð Cliffords Brown enn
sterkari. Hann hefur þróað stíl sinn
skemmtilega í áranna rás og einsog
Wynton leitar hann oft aftur til gömlu
meistaranna. Hálftakkatækni og tón-
skriður Armstrongs, tærleiki Bunnys
Berigan og hin einfalda sveifla Harr-
ys ,,Sweets“ Edison kemur í hugann
er hlustað er á frábæran leik Blanch-
ard í söngdansi og Johnnys Mercer
og Jimmys van Heusen, I Thought
about You, sem er eini ópus skífunnar
sem ekki er eftir Blanchard – utan
The Process eftir píanista kvintetts-
ins, Edward Simons, sem er óvenju
hugmyndaríkur píanisti með rætur í
tónskáldatónlist aldarinnar. Í lok
dansins vakna minningar um Miles
Davis í Porgy and Bess.
Tónsmíðar Blanchard eru flestar í
anda jakkafataboppsins njújorkska
en Luna Viajera, Simplemente Suim-
on og Sweet’s Dream slá þó á strengi
hins dulúðuga ljóðs. Dave Holland
gefur hrynsveitinni sinn sérstaka
hljóm og Branford Marshalis fer á
kostum í If I Could, I Would. Hann
hefði að ósekju mátt blása í flestum
lögunum í stað aðeins þriggja.
Fín skífa snilldartrompetleikara og
ágæts tónskálds, en ég hefði þó ekki
valið hana djassskífu ársins einsog
bandarískir djassunnendur, enda
þeir í íhaldssamasta lagi.
DAVE Douglas er ári yngri en
Terence Blanchard, en frægð hefur
hann ekki hlotið fyrren á allra síðustu
árum. Hann var í klezmerhljómsveit
klarinettuleikarans Dons Byron og
balkandjass setti mark sitt á tríó
hans: The Tiny Trio. Áhrifavaldar
hans spanna litrófið frá Stravinskíj til
Miles Davis auk þess sem
hann hefur fiktað við flestar
stíltegundir djassins, bíbopp
meðtalið. Hann er einn af
þessum djassmönnum sem
eru allir vegir færir og gera
allt með snilldarbrag, en
vantar herslumuninn uppá
að skapa snilldarverkið sjálft
– þó held ég að hann hafi
komist næst því á skífu sinni
sem hér er til umfjöllunar:
Soul on Ice, en hún er gerð í
anda og minningu píanistans
Mary Lou Williams, eins al-
fremsta kvenkynshljóðfæra-
leikara djasssögunnar.
Stelpunnar frá Kansas City
sem varð fræg með sveiflu-
sveit Andys Kirk, Twelve
Clouds of Joy, en staðnaði aldrei og
lék m.a. í lok ferilsins píanódúett með
framúrstefnuljóninu Cecil Taylor.
Dave Douglas skrifar níu ópusa
fyrir skífuna og leikur fjóra eftir
Mary Lou. Fyrsta verkið er Blue
Heaven, sem Douglas byggir á út-
setningu Mary Lou á My Blue Heav-
en, hefðbundið með fönksveiflu. Aft-
urá móti er Multiples í framúr-
stefnustíl og leika þeir félagar í
mismunandi takttegundum samtímis,
svosem tíðkaðist á Kongótorgi í New
Orleans á nítjándu öldinni. Chris
Speed, sem mikið hefur leikið með
Skúla Sverrissyni og Hilmari Jens-
syni, blæs snilldarlega í tenórinn með
Coltrane í undirvitundinni – en hann
er besti sólisti skífunnar að Douglas
undanskildum svoog píanistanum Uri
Crain, sem er ævintýralega góður í
nútímaskálmi er hann bregður t.d.
fyrir sig í besta verki Douglas á skíf-
unni: Soul on Ice. Þar er að mörgu
leyti skrifað í anda Mingusar. Tíð
tempóskiptin, hefðin sameinuð nú-
tímanum og sveiflan heita.
Af verkum Mary Lou er Aries, úr
Zodiac-svítunni frægu frá 1945,
fremst. Þar blandast saman áhrif
sveiflu og tónskáldatónlistar á snilld-
arlegan hátt. Svo er útgáfa Douglas á
Mary’s Ideas frá 1930 fín. Hann
byggist á útsetningunni frá 1936 þeg-
ar Kansas City-sveiflan hafði verið
fínpússuð í Kirk-bandinu og bætir ör-
litlum Dizzy við og svo blæs Chris
Speed skemmtilegan klarínettusóló í
klassískum djassstíl.
Þetta er skífa sem enginn djass-
unnandi má láta framhjá sér fara,
kunni hann að meta það þegar nú-
tímadjassleikarar leita áhrifa aftur-
fyrir bopphefðina.
Djassskífur ársins
DJASS
G e i s l a d i s k a r
Blanchard á trompet, Branford
Marshalis, Brice Winston og Aaron
Fletcher á saxófóna, Edward Sim-
on á píanó, Dave Holland á bassa og
Eric Harland á trommur.
Hljóðritað í New York 1999. Gefið
út af Sony Classical árið 2000.
Dreifing á Íslandi: Skífan.
TERENCE BLANCHARD:
WANDERING MOON
Vernharður Linnet
Terence Blanchard
Douglas á trompet, Joshua Rose-
man á básúnu, Chris Speed og Greg
Tardy á saxófóna og klarinettur,
Uri Caine á píanó, James Genus á
bassa og Joey Baron á trommur.
Hljóðritað í New York 1999. Gefið
út af RCA-Victor árið 2000. Dreif-
ing á Íslandi: Japis.
DAVE DOUGLAS:
SOUL ON ICE
FJÖLLISTAMAÐURINN Páll Guð-
mundsson á Húsafelli í Borgarfirði
hefir nýverið lokið við smíði all sér-
stæðrar steinhörpu. Páll er að-
allega höggmyndalistamaður og
flestir steinanna, sem hann heggur
úr hinar margvíslegustu myndir,
eru sóttir í bæjargilið fyrir ofan
Húsafellsbæinn. Þar tók hann stein-
ana í steinhörpuna, sem mynda
þrjár og hálfa áttund, og eru bæði
svörtu og hvítu nóturnar til staðar.
Þeir eru festir í trjábol, sem Páll
hefir holað að innan og þar af leið-
andi heyrist mun meira þegar
hamrað er á steinhörpuna.
Nokkur ár hafa farið í að safna
þessum steinum og hefur Páll þurft
að finna marga áður en hinn hreini
tónn fannst. Eftir sumum hefur
hann þurft að grafa, þar sem eng-
inn steinn ofanjarðar hefir verið
með nógu hreinan tón.
Leikið á hörpuna
í Ásmundarsal
Hinn 20. janúar opnar Páll sýn-
ingu í Ásmundarsal við Freyjugötu
þar sem gestum gefst kostur á að
sjá steinhörpuna, eins og Páll kall-
ar hana, en hún ku vera ein sinnar
tegundar hér á landi.
Áskell Másson tónskáld hefur
samið tónverk fyrir hörpuna og
verður það flutt við opnunina.
Páll hefur fengið nokkra tónlist-
armenn til þess að líta á og leika á
hörpuna og hafa þeir verið sam-
mála um það að hljómurinn í hverj-
um steini fyrir sig sé hinn rétti og
ásláttarmenn þess vegna áhuga-
samir um að fá að leika á hörpuna.
Steinharpan hefur verið að
þróast gegnum árin og er í sjálfu
sér orðin höggmynd. Eftir að lurk-
arnir úr Húsafellsskóginum urðu
hluti af þessu listaverki er komin
enn meiri tenging við staðinn, sem
menn ættu að upplifa á sýningunni í
Ásmundarsal.
Björk á svellþrykk
Á sýningunni verða, auk stein-
hörpunnar, 15 höggmyndir eftir
Pál og 9 metra löng vatnslitamynd.
Hún sýnir fjallahringinn í Húsafelli
sem gefur á að líta, þegar horft er
inn að Strútnum, Eiríksjökli, Lang-
jökli, Okinu og öðrum þeim fjöllum,
sem mynda fjallahringinn í Húsa-
felli.
Ætti myndin að njóta sín vel þar
sem hún er settt upp í bogarými sal-
arins og myndar eins konar hring.
Páll fangaði listagyðjuna enn á
ný á óvenjulegan hátt er hann mál-
aði mynd af Björk Guðmundsdóttur
söngkonu á svelli í 17 stiga frosti og
tók af því þrykk yfir á pappír og
kallar aðferðina svellþrykk.
Hamrað á
steinhörpuna
Borgarfjörður. Morgunblaðið.
Morgunblaðið/Pétur Þorsteinsson
Páll Guðmundsson myndlistarmaður hamrar á steinhörpuna með grein-
um úr Húsafellsskóginum.
MÖGULEIKHÚSIÐ sýnir barna-
leikritið Langafi prakkari á Suður-
landi dagana 16.–18. janúar: Í grunn-
skóla Þorlákshafnar þriðjudaginn
16. janúar kl. 17.15, í leikhúsinu í Sig-
túni á Selfossi miðvikudaginn 17.
janúar kl. 17.15 og í samkomuhúsinu
Stað, Eyrarbakka fimmtudaginn 18.
janúar kl. 17.15.
Leikritið, sem er eftir Pétur
Eggerz, er byggt á sögum Sigrúnar
Eldjárn, Langafi drullumallar og
Langafi prakkari.
Í leikritinu segir frá lítilli stúlku,
Önnu, og langafa hennar.
Langafi og Anna eru leikin af þeim
Bjarna Ingvarssyni og Aino Freyju
Järvelä, leikstjóri er Pétur Eggerz,
búninga gerði Katrín Þorvaldsdóttir
og tónlistin er eftir Vilhjálm Guð-
jónsson.
Bjarni Ingvarsson (afi) og Aino Freyja Järvelä (Anna).
Langafi
prakkari
á Suðurlandi
GÍSLI Bergmann myndlistarmaður
heldur fyrirlestur í Listaháskóla Ís-
lands, Laugarnesvegi 91, mánudag-
inn 15. janúar kl. 12.30 í stofu 21.
Gísli var búsettur í Ástralíu en
hefur nú flutt sig til Bretlands og
kennir myndlist, hönnun og lista-
sögu við háskóla þar í landi. Gísli hef-
ur lagt sérstaka áherslu á að kynna
sér listsköpun í jaðarsamfélögum, og
í fyrirlestrinum sem hann nefnir
„Now and then: Aboriginal and
European Art in Australia“ fjallar
hann um þetta efni.
Námskeið
Hrafnhildur Sigurðardóttir mynd-
listarmaður kennir á námskeiði sem
nefnist Rýmisverk – blönduð tækni
er hefst 25. janúar.
Markmið námskeiðsins er að nem-
endur kynnist gerð þrívíðra verka
með blandaðri tækni. Myndvinnsla I
– Tölva verkfæri í myndlist nefnist
námskeið er hefst 29. janúar. Nám-
skeiðið er grunnnámskeið ætlað fólki
sem starfar að listum og hefur hug á
að kynnast myndvinnslu í tölvu.
Kennari er Höskuldur Harri
Gylfason, myndlistarmaður og graf-
ískur hönnuður.
Fyrirlestur
og nám-
skeið í LHÍ
BRUM 2001 heitir sýning 13 nem-
enda af öðru og þriðja ári í Listahá-
skóla Íslands sem opnuð verður í sal
félagsins Íslenskrar grafíkur í dag,
laugardag, kl. 16.
Á sýningunni verða ný verk sem
einkennast af fjölbreytni í myndmáli
og tænilegri útfærslu.
Sýningin stendur til sunnudagsins
28. janúar og er opin fimmtudaga til
sunnudaga frá 14–18 í Hafnarhús-
inu, Tryggvagötu 17, hafnarmegin.
Grafíksýning
nemenda LÍ
SNÆFELLINGAR og
Hnappdælingar er ítarlegt
ábúendatal úr öllum hreppum
sýslunnar og verður tveimur
fyrstu bindum í ritröðinni
fagnað með útgáfuhátíð í
Laugagerðisskóla í dag, laug-
ardag, kl. 15.
Í fyrsta bindinu, sem er
rúmlega 400 bls., er fjallað um
Kolbeinsstaðahrepp. Í verkinu
eru ættir ábúenda og afkom-
enda þeirra fyrr og nú raktar
og sagt frá lífshlaupi þeirra og
er í smiðju leitað margra
fræðimanna. Fjölmargir þætt-
ir eru birtir úr handritasafni
Guðlaugs Jónssonar frá Ölv-
iskrossi í Kolbeinsstaðahreppi.
Í frétt frá bókaútgáfunni
Sögusteini segir að við vinnslu
verksins hafi verið mikil
áhersla lögð á að afla ljós-
mynda af þeim sem við sögu
koma. Litmyndir eru birtar af
öllum bæjum í hreppnum
ásamt sveitarlýsingu og á
saurblöðum bókarinnar er
kort af gömlu Hnappadals-
sýslu.
Í öðru bindi er sagt frá
Eyja- og Miklaholtshreppi og
eru efnistök þau sömu og í
fyrsta bindinu. Ritstjóri verks-
ins er Þorsteinn Jónsson.
Útgáfu-
hátíð
í Lauga-
gerðisskóla