Morgunblaðið - 23.06.2001, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 2001 27
Jónsmessuferð
Ferð um huliðsheima Hafnarfjarðar laugardagskvöldið 23. júní kl. 22.00.
Ferðin tekur rúmlega tvo tíma og er farið með rútu á þá staði
sem mestan kraftinn gefa og sumarsólstöðum fagnað.
Nauðsynlegt er að bóka sig í ferðina, verð kr. 1.800.
H a f n a r f j ö r ð u r :
Laugardaginn 23. júní verður Upplýsingamiðstöðin
opin frá 9-17 og síðan aftur frá kl. 21.00 fram að brottför.
St
af
ræ
n
a
H
u
g
m
yn
d
as
m
ið
ja
n
með Erlu Stefánsdóttur sjáanda
Vesturgata 8 - Sími 565-0661
Kona samstarfsmanns míns slasaðist nýlega al-
varlega og hann hefur eðlilega tekið þetta mjög
nærri sér. Hann hefur þurft að fá töluvert frí en
mér finnst vinnuveitendurnir ekki hafa veitt
honum þann stuðning sem þarf. Hvernig er best
að taka á svona málum?
SVAR Á undanförnum árum hefuráhersla í stjórnun starfsmanna-
mála í auknum mæli snúist um að tengja og
samþætta hagsmuni starfsmanna og vinnu-
staðar, samræma vinnu og einkalíf og stuðla að
því sem kallað hefur verið uppbyggileg fyr-
irtækjamenning. Auk þess að vera greinileg
hagsbót fyrir starfsmenn hafa rannsóknir sýnt
að þetta hefur tengsl við betri afkomu fyr-
irtækja. Markviss stöðluð vinnubrögð til að
mæta áföllum starfsmanna eru hluti af þessari
þróun. Viðbrögð við áföllum starfsmanna
verða betri og markvissari ef til staðar eru
nauðsynlegar upplýsingar og leiðbeinandi
vinnureglur. Mikilvægt er að Vinnureglur
byggi á þekkingu á þörfum starfsmannsins og
vilja til að mæta þessum þörfum.
Vinnustaðir sem vilja búa sig undir að taka á
markvissan hátt á áföllum starfsmanna og
setja um það vinnureglur þurfa m.a. að:
 Taka saman upplýsingar um samnings-
bundin réttindi og skyldur. Ákveða þarf hvað
vinnustaðurinn er tilbúinn að gera til að koma
til móts við starfsmenn umfram samnings-
bundin réttindi. Vinnustaðurinn getur t.d. boð-
ið upp á sveigjanleika í tilhögun vinnutíma og
starfshlutfalli (sveigjanlegur vinnutími, fjar-
vinna, hlutastarf, tímabundin dreifing verk-
efna, tímabundin leyfi o.s.frv). Ímyndum okk-
ur að við þyrftum að taka okkur þriggja
mánaða frí á morgun eða gætum ekki sinnt
störfum okkar á sama hátt og venjulega.
Hversu vel er vinnustaðurinn í stakk búinn til
að mæta því? Er einhver sem getur gengið í
okkar störf? Höfum við möguleika á að sinna
starfi okkar tímabundið heima? Gætum við
hugsanlega skipt á verkefnum við einhvern
tímabundið? Gætum við unnið hálfan daginn?
Er velvilji gagnvart því að starfsfólk aðlagi
vinnu sína þörfum einkalífsins? Ef svarið við
öllum þessum spurningum er já er ykkar
vinnustaður, a.m.k. hvað varðar ykkar starf,
nokkuð vel búinn til að mæta óvæntum breyt-
ingum á ykkar högum í starfslegu tilliti. Ef
svarið er nei er hætta á að aðstæður sem þess-
ar valdi töluverðri röskun á vinnustaðnum sem
bætist ofan á og magnar þá tilfinningalegu
röskun sem verður ef um áföll er að ræða.
 Er vilji til og hefur verið gengið frá sam-
komulagi við utanaðkomandi sérfræðinga
varðandi aðstoð við starfsmenn sem lenda í
áföllum?
 Greina þarf hvernig þeir aðilar innan fyr-
irtækisins sem fást við þessi mál eru í stakk
búnir til þess og ákveða hvaða stuðningur skuli
standa þeim til boða. Geta yfirmenn brugðist
við áföllum, þekkja þeir til krísuferlisins, geta
þeir túlkað óyrt skilaboð. Tökum dæmi:
Spurning eins og „hefur einhver í fyrirtækinu
átt langveikt barn?“ er t.d. hlaðin skilaboðum,
öðrum en þeim sem orðin ein segja. Hvernig á
að bregðast við? Viðkomandi er sennilega ekki
að leita svara við þessari spurningu heldur hef-
ur hugsanlega þörf fyrir að ræða aðstæður sín-
ar og ótta og sendir út um það óljós skilaboð.
 Koma stefnu fyrirtækisins á framfæri við
starfsfólk og gera allar nauðsynlegar upplýs-
ingar aðgengilegar. Upplýsingar má gera að-
gengilegar á innra neti, í starfsmanna-
handbók, bæklingum o.s.frv.
Þessa undirbúningsvinnu má inna af hendi
með ýmsu móti, s.s. spurningalistum, grein-
ingum, ráðgjöf, rýnihópum, vinnuhópum, við-
tölum, starfsgreiningum, fræðslu og þjálfun. Á
þennan hátt verða vinnustaðir betur undir það
búnir að taka á áföllum starfsmanna.
Umhyggja og afkoma fyrirtækja
Eftir Vilmar Pétursson
Ákveða þarf hvað vinnu-
staðurinn er tilbúinn að
gera til að koma á móts við
starfsmenn umfram samn-
ingsbundin réttindi.
...........................................................
www.persona@persona.is
Höfundur er stjórnendaþjálfari og ráðgjafi IMG.
Lesendur Morg-
unblaðsins geta
komið spurn-
ingum varðandi
sálfræði-, félags-
leg og vinnutengd
málefni til sérfræðinga á veg-
um persona.is. Senda skal
tölvupóst á persona@-
persona.is og verður svarið
jafnframt birt á persona.is.
SVO virðist sem konur haldi sínu
andlega atgevi betur og lengur en
karlar að því er fram kemur í ný-
legri rannsókn sem kynnt er á
fréttavef Reuter. Þar kemur fram
að við 85 ára aldur er mælanlegur
munur á andlegum burðum
kynjanna verulegur konunum í
hag þrátt fyrir að karlarnir hafi
almennt meiri menntun en kon-
urnar.
Ungar konur sýna reyndar líka
yfirburði yfir jafnaldra sína en sá
munur er örlítill í samanburði við
það sem kemur í ljós við 85 ára
aldurinn.
Vísindamenn hallast að því að á
efri árum megi skýra þennan mun
með líffræðilegum ástæðum, kon-
urnar séu almennt með lítið af
hjarta- og æðasjúkdómum miðað
við karlana og því sé blóðsteymi
um heilann betra hjá konunum.
Hið góða blóðstreymi skilar sér í
skarpari hugsun hinna öldnu
kvenna.
Gamlar konur
eru skarpar
New York. Reuter.
Sálfræði
Hvernig getum við sýnt
umhyggju á vinnustað?
Börn
Góð tengsl feðga virðast
hafa áhrif allt lífið
Sjúkdómar
Gamlar konur halda vel
andlegum burðum
Heilinn
Pokémon hefur góð áhrif
á heilaþroska barnaHEILSA
„Svo virðist sem drengir sem
mynda góð tengsl við foreldra sína
fái önnur skilaboð um hvað felst í
tengslamyndun,“ segir Sharon
Risch við Ann Arbor-háskólann í
Michegan. „Þeim er beinlínis kennt
að verða nánir öðru fólki sem kem-
ur fram í viðhorfi þeirra til hjóna-
bands og skilnaðar seinna á æv-
inni.“ Ann og félagar hennar
kynntu þessar niðurstöður sínar á
árlegum fundi the American
Psychological Society en þau könn-
uðu tengsl 800 drengja, 16 ára að
aldri, við foreldra sína. Þremur ár-
um seinna, þegar drengirnir voru
orðnir 19 ára gamlir, voru þeir aft-
ur spurðir og nú um viðhorf til
hjónabands og hjónaskilnaða. Í ljós
kom að þeir sem við 16 ára aldur
höfðu lýst góðum tilfinninga-
tengslum við annað foreldri sitt
eða bæði höfðu jákvæðara viðhorf
en hinir til hjónabands og töldu sig
ólíklegri til að lenda í skilnaði.
Sterk tengsl við móður reyndust
mikilvæg en það vakti sérstaka at-
hygli rannsakenda að þeir drengir
sem voru nánir föður sínum lýstu
yfir sterkari trú en aðrir í hópnum
á hæfileikum sínum til að mynda
ævilöng tilfinningatengsl þegar
þeir yrðu sjálfir fullorðnir menn.
Fram kom að náin tengsl við for-
eldra virtust ekki hafa marktæk
áhrif á viðhorf ungra kvenna Að
mati rannsakenda á þessi kynja-
munur sér eðlilegar ástæður þar
sem þjóðfélagið kenni stúlkum að
vera persónulegar og gefandi .
Drengjum sé innprentað að vera
minna nánir, sjálfstæðari og sýna
karlmennskutilburði þegar komi
að nánum samböndum og tengsla-
myndun.
Ann Risch segir að þegar dreng-
ir nái að mynda náin tengsl við for-
eldra sína þá vegi það upp þennan
mun sem þjóðfélagið annars nái að
innprenta þeim. Þar sem faðirinn
sé mikilvægasta fyrirmyndin hafi
náin tengsl feðga og viðhorf föð-
urins mikil áhrif á viðhorf sonarins
til gildis slíkra tengsla um alla
hans framtíð.
Pabbi
fyrir-
mynd
Reuters
Gaman að vera saman.
Reuters.
ÞAR til nýverið var álitið að börn
undir 7–8 ára aldri gætu aðeins átt-
að sig á nýjum hlutum í umhverfi
sínu út frá ytri einkennum þeirra
eins og lit, lögun, stærð eða öðrum
auðsjáanlegum eiginleikum. Það
væri ekki fyrr en þau yrðu eldri að
þau næðu að skilja ósýnilega eig-
inleika og flókið samhengi milli
þeirra.
Flókin veröld Pokémona
Nú hafa hinir heimsfrægu jap-
önsku Pokémonar orðið til þess að
draga fram í dagsljósið hæfileika
ungra barna til djúpra greininga
hafi þau á annað borð áhuga á við-
fangsefninu. Pokémon voru valdir
sem viðfangsefni rannsakenda af því
að þeir höfða jafnt til drengja og
stúlkna og veröld Pokémona er
mjög flókin veröld.
Þekkingin um innviði hennar
berst frá einu barni til annars og svo
frá fjölmiðlum en ekki frá foreldrum
barnanna eða kennurum eins og
bersýnilega kom fram í rannsókn-
inni. Þar reyndust börnin hafa yfir
að búa sérfræðiþekkingu en foreldr-
arnir voru í hlutverki nýnema, jafn-
vel þeir sem horft höfðu á sjónvarps-
þætti um þessar furðuverur með
börnunum sínum. Foreldrarnir
þekktu varla nöfnin á Pokémonun-
um, stundum lit eða lögun á meðan
börnin voru vel heima í séreiginleik-
um hverrar persónu, innbyrðis
tegslum þeirra og mörgu öðru.
Að mati dr Gelman sem kynnti
þessar niðurstöður á ársfundi the
American Psychological Society
sýna þessar niðurstöður að það sem
þurfi að gera sé að skapa börnum
umhverfi og námsefni í stærðfræði
og vísindum sem vekur áhuga þeirra
því þá megi virkja þau til nota ab-
strakt hugsun við nálgun viðfangs-
efnanna.
Pokémon bjargar