Morgunblaðið - 23.06.2001, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÚTLIT er fyrir að verð-bólga verði fyrir ofanskilgreind þolmörkfram í byrjun ársins
2003 að óbreyttu gengi og peninga-
stefnu og að forsenda þess að
markmið um 2,5% verðbólgu á
árinu 2003 náist sé að komið verði í
veg fyrir víxlhækkanir verðlags,
launa og erlends gjaldeyris.
Þetta kemur fram í greinargerð
Seðlabanka Íslands til ríkisstjórn-
arinnar vegna verðbólgumarkmiðs
sem peningastefna bankans
grundvallast á eftir að vikmörk
gengis íslensku krónunnar voru af-
lögð í mars síðastliðnum. Þolmörk-
in voru ákveðin 6% á þessu ári og
4,5% á því næsta, en almennt skal
við það miðað að verðbólga miðuð
við hækkun vísitölu neysluverðs
yfir tólf mánuði sé sem næst 2,5%,
en leyfð eru frávik um 1,5% til
hvorrar áttar.
Bankinn segir að hækkun launa,
ofþensla, óhóflegur viðskiptahalli
og ytri áföll séu helstu skýringar á
gengislækkun krónunnar á undan-
förnu ári. Breytingin sem gerð hafi
verið á umgjörð peningastefnunn-
ar skýri ekki þá gengislækkun og
vaxandi verðbólgu sem átt hafi sér
stað að undanförnu. Breytingin
hafi verið gerð í ljósi þess að hið
nýja kerfi hentaði betur íslenskum
aðstæðum til frambúðar og að
sjálfstæð fastgengisstefna sé mjög
erfið í framkvæmd þegar fjár-
magnshreyfingar séu óheftar.
Þrýstingur á gengið hafi verið við-
varandi um hríð og nánast útilokað
hafi verið fyrir Seðlabankann að
halda því mikið lengur innan vik-
marka með inngripum á gjaldeyr-
ismarkaði.
Þá kemur fram að bankinn hafi
ákveðið að halda vöxtum sínum
óbreyttum að sinni, enda þótt auk-
in verðbólga og verðbólguvænting-
ar mæli með vaxtahækkun. Þessi
ákvörðun byggist á að eftirspurn
hjaðni ört á næstunni og að verð-
bólga muni hjaðna á næsta ári, auk
þess sem vaxtahækkun við núver-
andi aðstæður geti grafið undan
stöðu fjármálastofnana. Bankinn
muni fylgjast náið með þróuninni
og hækka vexti ef líkur aukist á
víxlverkunum verðlags, launa og
erlendra gjaldmiðla.
Þá segir bankinn ekki tímabært
að grípa til eftirspurnarhvetjandi
aðgerða, en aðgerðir sem auki
framboð vinnuafls og fjármagns,
auki framleiðni og efli sparnað
myndu samtímis skapa forsendur
varanlegs hagvaxtar og styðja við
verðbólgumarkmið bankans. Þá
myndu bætt fjárfestingartækifæri,
meðal annars vegna einkavæðing-
ar, stuðla að fjármagnsinnstreymi
og hærra gengi krónunnar. Aukin
samkeppni muni einnig styðja við
verðbólgumarkmiðin og draga úr
nauðsyn hárra vaxta.
Góðar líkur á að gengið
geti hækkað
Í greinargerðinni kemur fram að
komi ekki til breytinga á núgild-
andi kjarasamningum séu enn
horfur á að verð-
bólga verði um 2,5%
um mitt ár 2003,
jafnvel þótt gengi
krónunnar hækki
ekki frá því sem nú
sé. Þar sem raun-
gengi krónunnar sé hins vegar
mjög lágt nú séu góðar líkur á að
það geti hækkað þegar verðbólgu-
væntingar hjaðni.
Bankinn segir að lækkun geng-
isins á undanförnum mánuðum sé
nærtækasta skýring þess að verð-
bólgan hafi hækkað yfir þolmörk
verðbólgumarkmiðsins, en lækkun
gengisins eigi rót sína að rekja til
þess mikla ójafnvægis sem magn-
ast hafi í íslenskum þjóðarbúskap
og birtist meðal annars í óhófleg-
um viðskiptahalla. Þannig skýri
verðhækkanir á innfluttum vörum
án bensíns nú rúman þriðjung af
hækkun vísitölu neysluverðs síð-
astliðið ár, en á sama tíma í fyrra
hafi framlag þessa liðar verið nei-
kvætt, þ.e.a.s. verðlag á innfluttum
varningi hafi lækkað í verði. Inn-
fluttar vörur hafi alls hækkað í
verði um 8,5% á síðustu tólf mán-
uðum og um 8% frá áramótum og
til þessara hækkana megi rekja um
2⁄3 hækkunar vísitölu neysluverðs
frá áramótum. Mat- og drykkjar-
vörur, nýir bílar, varahlutir og
bensín hafi hækkað hvað mest eða
um 8–15% frá áramótum. Hækkun
á húsnæðiskostnaði vegi hins veg-
ar mun minna í ár en í fyrra. Á síð-
asta ári hafi húsnæðiskostnaður
skýrt um helming hækkunar vísi-
tölunnar en einungis um 10% nú.
Þá kemur fram að verð á al-
mennri þjónustu hafi hækkað um
7,8% á síðustu tólf mánuðum og lík-
legt sé að hún haldi áfram að
hækka um sinn þar sem áhrif
kjarasamninga frá því í fyrra og af
gengislækkun krónunnar séu
sennilega ekki að fullu komin fram.
Einnig veki athygli að verð á inn-
lendum mat- og drykkjarvörum
hafi hækkað í verði um 1,9% frá
maí til júní, sem gefi lítið eftir
hækkun á innfluttum mat- og
drykkjarvörum sem hafi hækkað
um 2,1%. Aðrar innlendar vörur
hafi hækkað um 2,4% milli maí og
júní, en gengislækkun krónunnar
veiti innlendum fyrirtækjum aukið
svigrúm til þess að hækka vöru-
verð.
Seðlabankinn segir að líkur séu
til þess að bensínverð geti lækkað
á næstu mánuðum ef mið sé tekið
af framvirku bens-
ínverði á heims-
markaði og eru
nefndar 6–7 króna
lækkun í því sam-
bandi til ársloka
haldist gengi
gagnvart Bandaríkjadal óbreytt.
Auk þess sé líklegt að húsnæðislið-
ur vísitölunnar muni draga úr
verðbólgu á komandi mánuðum.
Laun hækkað langt umfram
framleiðniaukningu
Í greinargerð Seðlabankans
segir varðandi launaþróunina að
laun hafi hækkað langt umfram
framleiðniaukningu og viðunandi
verðbólgu á undanförnum árum.
Þetta sé veigamesti þátturi
baki vaxandi verðbólgu og
rætur að rekja til mikilla
lendrar eftirspurnar. M
launahækkanir hafi ásamt s
lækkunum og útlánaþenslu s
að viðskiptahallanum. Bent e
á fyrsta fjórðungi þessa ár
laun allra launþega verið
hærri en að meðaltali á árinu
Á sama tíma hafi vísitala n
verðs hækkað um 15% þan
kaupmáttur launa hafi vax
rúm 20%. Á almennum vinnu
aði hafi laun hækkað um rúm
milli áranna 1996 og 2000 e
6% á ári að meðaltali, en á
tíma hafi framleiðni vinnu
vaxið um rúm 7% eða um 1,7%
að meðaltali. Til lengdar
þessi framleiðniaukning s
undir 4,2% launahækkun á
verðbólga eigi að haldast í kr
2,5%.
Bankinn segir að miðað við
lagshorfur á þessu ári sé líkl
kaupmáttur launa á alme
vinnumarkaði vaxi lítið frá
ári og að hann rýrni nokku
upphafi til loka ársins.
„Mikil hækkun ráðstö
tekna á undanförnum árum
launahækkana og skattalæ
átti verulegan þátt í þeim gíf
vexti eftirspurnar sem er me
sök viðskiptahallans. Hún á
mati bankans þátt í þeirri
bólgu sem nú er við að glím
hefur annars vegar gerst á
hátt að hækkun launa umfram
framleiðni hefur verið beinlín
út í verðlagið þegar líða tók
sveifluna og óbeint með því a
skiptahallinn gróf að lokum
gengi krónunnar. Launahæ
irnar sjálfar eiga sér síðan r
aukinni eftirspurn
eftir vinnuafli í upp-
sveiflunni sem leiddi
að lokum til mikillar
spennu á vinnumark-
aði. Þrátt fyrir að viss
teikn séu á lofti um að
byrjað sé að draga úr spen
er hún enn veruleg að mati
bankans. Árstíðarleiðrétt at
leysi er t.d. enn undir 2%
bendir til umframeftirspurn
ir vinnuafli þegar tillit er te
lausra starfa og innflutni
vinnuafli,“ segir í greinarger
Þá kemur fram að gengi
unnar sé nú um miðjan jún
lægra en þegar umgjörð pe
stefnunnar var breytt 27. ma
Seðlabankinn telur verðbólgu verða ofan þolmarka f
Vextir óbreyttir
fyrir aukna verð

 

   
 
   

 

     


   
     





! 
" 
! 
#
$%
&%$'
($

$(
&$


&$)
))$)
%$
*)$+
+$'
&$(

$
($
))$)
$(
%$

 $&
'$(
)$)
 $'
))$)
*

%
))

 

   
  

  
    !! "#  
$ %&   !! !!  &
,

)) ,

))) ,

)) ,

-!.
-!. . .
-!. . 
//  0
#/
 1   ..    
#2 1 #/
3 2 1 #/
#/
  1   ..    
3  1 / 5.

&$'
%$
%$)
+$
)$'
+$
$&
&$+

&$+
+$
+$
+$
+$
)$
%$
&$
)$
Vextir Seðlabankans verða óbreytti
áfram enda þótt aukin verðbólga mæ
með vaxtahækkun og bankinn telur ek
tímabært að gripið sé til eftirspurna
hvetjandi aðgerða í efnahagslífinu.
1
þu
Laun 39% hærri á
fyrsta ársfjórðungi
en að meðaltali
árið 1996
TÆKNIVÆDD UTANRÍKISÞJÓNUSTA
OPNUN
ERRÓSAFNSINS
Formleg opnun Errósafnsins íHafnarhúsinu í kvöld mark-ar ákveðin þáttaskil í menn-
ingarsögu landsins, ekki síður en í
þróun Listasafns Reykjavíkur, sem
nú hefur fundið veglegri listaverka-
gjöf Erró frá árinu 1989 varanlegan
samastað. Síðan þá hefur safnið þó
aukist mikið að vöxtum, því Erró
hefur bætt fjölda verka við gjöf
sína, ásamt skissubókum, dagbók-
um, bréfasafni, ljósmyndum og
bókum, sem hann hefur einnig af-
hent safninu. Slíkt ítarefni um
listamanninn og feril hans á eftir að
skipta sköpum í rannsóknarvinnu
við safnið þegar fram líða stundir.
Á þessum tímamótum er almenn-
ingi loks tryggður aðgangur að
verkum Erró sem verða til sýnis að
staðaldri í hluta safnsins eftir að
sýningunni, sem nú verður opnuð í
öllum sölum, lýkur. Errósafnið er
því mikilvæg viðbót við söfn ann-
arra íslenskra listamanna, svo sem
safn Ásmundar Sveinssonar og
Kjarvals, sem einnig heyra undir
Listasafn Reykjavíkur, auk safna
Þorvaldar Skúlasonar sem Lista-
safn Háskólans varðveitir, Ásgríms
og Einars Jónssonar. Errósafnið
hefur þó þá sérstöðu að auk þess að
vera vitnisburður um feril lista-
mannsins sjálfs, veitir það einstaka
innsýn inn í þróun nútímalista á al-
þjóðavettvangi. Eins og Eiríkur
Þorláksson, forstöðumaður Lista-
safns Reykjavíkur, bendir á í
blaðinu í dag má ætla „að í framtíð-
inni verði list Errós ómissandi hluti
af umfjöllun um þróun frásagnar-
málverksins og popplistarinnar í
heiminum“.
Ekki þarf að fjölyrða um mikil-
vægi þess að setja íslenska mynd-
list í alþjóðlegt samhengi og enginn
vafi leikur á að Errósafnið mun
marka upphaf ferlis sem „kann að
opna okkur ýmsar dyr varðandi
samskipti við söfn í öðrum lönd-
um“, eins og Eiríkur orðar það.
Þýðing safnins er því ótvíræð fyrir
menningu okkar og óhætt að líta á
það sem mikilvægt tæki sem hægt
er að beita til að efla gagnvirk
tengsl okkar við umheiminn. Enda
er ljóst að ef íslensk listasöfn eiga
að þjóna tilgangi sínum sem menn-
ingar- og fræðslustofnanir er bæði
nauðsynlegt og tímabært að huga
að alþjóðlegu samhengi samtímans
í safneigninni.
Ef henni tilheyra ekki verk eftir
lykilaðila á erlendum vettvangi
verður safneignin ómarktæk nema í
afar þröngu samhengi.
Í bók Aðalsteins Ingólfssonar um
Erró kemur fram að það var
Matthías Johannessen, skáld og
fyrrverandi ritstjóri Morgunblaðs-
ins, sem fyrstur orðaði það við
Erró að færa Íslendingum verk sín
að gjöf. Þótt Erró hafi þá þegar
verið farinn að gera sér grein fyrir
því að það væri „styttra í Íslend-
inginn“ í honum en hann hafði gert
sér í hugarlund, fannst honum hug-
myndin um einkasafn utan um
sjálfan sig „jaðra við kviksetningu“.
Fyrir þjóðina er þessi höfðinglega
gjöf þó fremur eins og ferskur and-
blær að utan sem veitir kærkomið
tækifæri til að víkka sjóndeildar-
hring okkar og kynnast uppruna
tímabils sem átti eftir að móta
heimsbyggðina alla.
Í Morgunblaðinu í gær kom fram,að íslenzka utanríkisþjónustan
er ein sú tæknivæddasta í heimi.
Sem dæmi um það er fjarfundabún-
aður, sem áformað er að koma upp í
sendiráði Íslands í Brussel til þess
m.a. að bæta og auka samskipti
ráðuneytisins hér heima og sendi-
ráðsins. Samskiptakerfi á milli ut-
anríkisráðuneytisins og sendiráða
er nánast pappírslaust.
Símafundir á milli fulltrúa Íslands
og annarra landa færast í vöxt.
Það eru augljósar ástæður fyrir
því, að svo mikil áherzla er lögð á
nýtingu hinnar nýju samskipta-
tækni bæði á vegum utanríkisþjón-
ustu okkar og annarra, m.a. fyrir-
tækja. Fjarlægðarinnar vegna er
kostnaðarsamara fyrir okkar en
margar aðrar Evrópuþjóðir að halda
uppi alþjóðlegum samskiptum, sem
jafnframt verða stöðugt mikilvæg-
ari. Það er hægt að draga verulega
úr þessum kostnaði með því að nýta
hina nýju tækni til hins ítrasta.
Reynslan bendir til þess, að síma-
fundir eða fjarfundir, þar sem þátt-
takendur sjá hver annan skili því,
sem þeir þurfa að skila. Þess vegna
er líklegt að smátt og smátt eigi
þessi aðferð til þess að stunda al-
þjóðleg samskipti eftir að aukast
mjög.
Úr því að við Íslendingar erum í
fremstu röð í nýtingu hinnar nýju
tækni í utanríkisþjónustu okkar er
ástæða til að við tökum nokkurt
frumkvæði í því að hvetja aðrar
þjóðir til þess að nýta sér hana. Það
eru fleiri smáþjóðir en við Íslend-
ingar, sem eiga fullt í fangi með að
halda uppi lágmarksþátttöku í al-
þjóðlegum samskiptum. Þetta snýst
ekki bara um peninga heldur líka
fólk.
Við og margar aðrar þjóðir erum í
þeirri stöðu, að það getur einfald-
lega verið erfitt fyrir okkur að finna
nægilega margt fólk í stjórnkerfinu
til þess að ferðast heimshorna á
milli. Þeir hinir sömu gegna ekki
nauðsynlegum störfum hér heima
við á meðan.
Það er ástæða til að fagna því, að
við stöndum svo framarlega á þessu
sviði, sem raun ber vitni. En jafn-
framt ættum við að taka höndum
saman við aðrar þjóðir, sem eiga
svipaðra hagsmuna að gæta, til þess
að hraða nýtingu hinnar nýju sam-
skiptatækni í alþjóðlegu samstarfi.