Morgunblaðið - 15.12.2001, Síða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FRAMKVÆMD lögreglunnar í
Reykjavík á húsleit hjá manni sem
svipti sig lífi 23. apríl sl. meðan leitin
stóð yfir var aldrei rannsökuð hjá
embætti ríkissaksóknara með tilliti til
þess að lögreglumenn hefðu framið
refsivert brot. Þegar lögreglan í
Reykjavík sendi málið til ríkissak-
sóknara 26. apríl sl. var það gert til
skoðunar en ekki með vísan til 35.
greinar lögreglulaga sem fjallar um
rannsókn á ætluðu refsibroti starfs-
manns lögreglu.
Í Morgunblaðinu í gær kemur fram
að þremur dögum eftir húsleitina
voru öll gögn málsins send ríkissak-
sóknara. Jafnframt kemur fram að
þetta hafi verið gert með vísan til 35.
greinar lögreglulaga þar sem segir:
„Kæru á hendur starfsmanni lög-
reglu fyrir ætlað refsivert brot við
framkvæmd starfa hans skal beina til
ríkissaksóknara og fer hann með
rannsókn málsins.
Við meðferð slíkra mála getur rík-
issaksóknari beitt þeim heimildum
sem lögregla hefur endranær.“
Samkvæmt upplýsingum sem
Morgunblaðið aflaði sér í gær var í
bréfi lögreglustjórans í Reykjavík
ekki vísað til 35. gr. lögreglulaga
heldur voru gögn málsins send rík-
issaksóknara til skoðunar. Þegar rík-
issaksóknari rannsakar mál með vís-
an til þessarar lagagreinar er það
nær undantekningalaust gert vegna
þess að borist hefur formleg kæra á
hendur starfsmanni lögreglunnar. Í
slíkum tilvikum vísar lögreglustjóri
viðkomandi embættis málinu til rík-
issaksóknara með sérstakri vísan í 35.
grein. Það var hins vegar ekki gert í
þessu máli eins og áður segir.
Lögreglan í Reykjavík hélt
áfram rannsókn málsins
Dæmi eru um að ríkissaksóknari
feli lögreglustjórum í öðrum lög-
regluumdæmum rannsókn mála
þrátt fyrir að mál heyri ekki undir
þeirra umdæmi. Ástæður fyrir slíku
geta t.d. verið vanhæfi. Niðurstaðan í
þessu tiltekna máli varð hins vegar sú
að lögreglan í Reykjavík færi áfram
með rannsókn málsins í heild sinni.
Segja má að þurft hafi að rannsaka
þrjá þætti í málinu. Í fyrsta lagi þurfti
að ljúka rannsókn á þeim brotum sem
grunur lék á að maðurinn tengdist. Í
öðru lagi þurfti að rannsaka sjálfsvíg
mannsins. Í þriðja lagi þurfti að skoða
hvort mistök hefðu verið gerð við
húsleitina.
Fíkniefnadeild lögreglunnar í
Reykjavík, sem stjórnað hafði hús-
rannsókninni, lauk þeim þætti máls-
ins. Húsráðandi hafði verið grunaður
um refsivert athæfi, en með láti hans
varð ljóst að hann yrði ekki sóttur til
saka. Hins vegar þurfti lögreglan að
rannsaka hvort aðrir menn tengdust
málinu sem gæti orðið tilefni til
ákæru. Niðurstaða lögreglunnar var
sú að svo væri ekki. Þetta staðfesti
lögreglan í Reykjavík með fréttatil-
kynningu til fjölmiðla sem gefin var
út 3. maí, 10 dögum eftir húsleitina. Í
niðurlagi hennar segir: „Það sem
fram er komið í málinu, m.a. við hús-
leitina, gefur ekki tilefni til frekari
rannsóknar málsins og hefur henni
verið hætt.“
Dróst að taka skýrslu
af lögreglumönnunum
Lögreglan í Reykjavík fram-
kvæmdi einnig rannsókn á sjálfsvígi
mannsins. Að sjálfsögðu var þessi
rannsókn ekki gerð af fíkniefnadeild-
inni heldur öðrum lögreglumönnum
hjá embættinu. Allar rannsóknir lög-
reglunnar á sjálfsvígum eiga að ber-
ast embætti ríkissaksóknara sem fer
yfir málin og heldur utan um þau.
Vegna eðlis þess máls sem hér um
ræðir óskaði ríkissaksóknari eftir ná-
kvæmri skýrslu um sjálfsvíg húsráð-
andans sem svipti sig lífi 23. apríl sl.
M.a. óskaði hann sérstaklega eftir því
að skýrslur yrðu teknar af lögreglu-
mönnunum sem stóðu að húsleitinni.
Talsverðan tíma tekur jafnan að
ljúka rannsóknum á sjálfsvígum, m.a.
vegna þess að þeim verður ekki lokið
fyrr en fyrir liggur skýrsla um rétt-
arkrufningu. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins mun ríkissaksóknari
hafa gengið eftir því við lögregluna í
Reykjavík sl. sumar að fá skýrslu um
sjálfsvíg mannsins. Þegar hún barst
kom í ljós að engar skýrslur höfðu
verið teknar af lögreglumönnunum
sem voru á staðnum þegar maðurinn
svipti sig lífi þrátt fyrir að ríkissak-
sóknari hefði óskað eftir því að það
væri gert. Ríkissaksóknari mun þá
hafa ítrekað fyrri ósk um að slíkar
skýrslur yrðu teknar. Þær bárust
embættinu í byrjun septembermán-
aðar og í framhaldi af því sendi rík-
issaksóknari lögreglustjóranum í
Reykjavík bréf þar sem segir að gögn
um sjálfsvíg mannsins gefi ekki tilefni
til frekari rannsóknar.
Ekki farið eftir reglum
um húsleit
Þriðji þáttur málsins lýtur að verk-
lagi lögreglunnar við húsleitina. Rík-
islögreglustjóri gaf út fyrir tveimur
árum reglur um húsleitir, en þær
voru sendar öllum lögreglustjórum á
landinu. Þar kemur m.a. fram að lög-
reglumaður sem stjórnar húsleit skal
undirbúa hana vel. Undirbúningurinn
á m.a. að miða að því hvernig komið
verður í veg fyrir að viðkomandi geti
unnið sakarspjöll. Tekið er fram í
reglunum að við framkvæmd húsleit-
ar skuli gæta að því að fólki verði ekki
gert tjón.
Þegar þessi þáttur málsins var
skoðaður hlaut sú spurning að vakna
hvort þessum reglum hefði verið fylgt
við húsleitina og hvort tilefni væri til
sérstakra viðbragða gagnvart þeim
sem stýrði húsleitinni. Svo er að sjá
sem ríkissaksóknari og ríkislögreglu-
stjóri hafi ekki verið fullkomlega sátt-
ir við hvernig lögreglan í Reykjavík
tók á þessum þætti málsins. Í fyrsta
lagi lá fyrir skýrsla frá lögreglu-
manninum sem stjórnaði húsleitinni,
en ríkissaksóknari taldi að hún væri
ekki fullnægjandi. Í öðru lagi lá ekki
fyrir að gripið hefði verið til neinna
aðgerða af hálfu lögreglustjórans í
Reykjavík þrátt fyrir að flestum væri
ljóst að mistök höfðu verið gerð við
húsleitina. Í þriðja lagi höfðu engar
skýrslur verið teknar af lögreglu-
mönnunum sem tóku þátt í húsleit-
inni.
Um mitt sumar tilkynnti ríkislög-
reglustjóri lögreglustjóranum í
Reykjavík að embætti hans ætlaði að
skoða sérstaklega framkvæmd á
verklagi lögreglu við húsleitina. Hafi
einhver vafi leikið á því hver bar
ábyrgð á rannsókn á þessum þætti
málsins er ljóst, að eftir að ríkislög-
reglustjóri sendi þetta bréf hafði
hann tekið í sínar hendur skoðun á
verklagi lögreglunnar.
Niðurstaða ríkislögreglustjóra
varð sem kunnugt er sú að ekki hefði
verið rétt staðið að undirbúningi og
framkvæmd húsleitarinnar í veiga-
miklum atriðum. Ríkislögreglustjóri
upplýsti þetta í Morgunblaðinu sl.
þriðjudag. Sama dag veitti lögreglu-
stjórinn í Reykjavík lögreglumannin-
um sem stjórnaði húsleitinni skrif-
lega aðfinnslu.
Það vekur nokkra athygli í þessu
máli hvað það tók langan tíma að
ljúka málinu. Frá því að húsleitin er
gerð þar til lögreglumanninum er
veitt aðfinnsla líða sjö og hálfur mán-
uður. Morgunblaðið fékk í fyrradag
þær upplýsingar hjá lögreglustjóra-
embættinu í Reykjavík að ríkissak-
sóknari hefði haft með að gera rann-
sókn á vinnubrögðum lögreglunnar.
Þar virðist hins vegar aldrei hafa ver-
ið unnin slík rannsókn enda var aldrei
óskað eftir henni. Það mun hafa verið
mat ákæruvaldsins að þó að reglum
um húsleitir hafi ekki verið fylgt að
öllu leyti hafi menn aldrei litið svo á
mistök lögreglu væru það vítaverð að
grundvöllur væri til ákæru. Málið
hafi fyrst og fremst snúist um að
komast að því hvers vegna mistök
voru gerð og gera ráðstafanir í sam-
ræmi við það, sem miðuðu að því að
bæta vinnubrögð lögreglunnar.
Ákæruvaldið á að
tryggja gæði rannsókna
Að lokum er rétt að benda á, vegna
umfjöllunar Morgunblaðsins í gær
um innra eftirlit lögreglu, að mjög
mikilvægur þáttur í eftirliti með
vinnubrögðum lögreglu liggur hjá
ákæruvaldinu. Ákæruvaldið, sem
liggur bæði hjá lögreglustjórum og
ríkissaksóknaraembættinu, á m.a. að
tryggja gæði rannsókna. Ákærendur
eiga að taka afstöðu til atriða sem
undir ákæruvaldið heyra meðan á
rannsókn stendur, þar með taldar
rannsóknaraðferðir. Ákærendur eiga
að fylgjast með framgangi rannsókn-
ar og ganga úr skugga um hvað það
er í viðfangsefninu sem skiptir máli
að lögum og þar með hvaða atriði leit-
ast ber við að upplýsa í rannsókninni.
Lögreglustjórar eru með lögfræð-
inga sér til aðstoðar og saman eiga
þeir að tryggja að þessir hlutir séu í
lagi. Eftirlit ríkissaksóknara er þar til
viðbótar, en hann getur mælt fyrir
um frekari rannsókn á málum. Hann
gefur auk þess út leiðbeiningar til
lögreglustjóra um meðferð mála.
Slíkar leiðbeiningar eru bæði gefnar
meðan á rannsókn stendur og eins
geta dómar gefið saksóknara tilefni
til að senda lögreglustjórum leiðbein-
ingar. Þá hefur ríkissaksóknari sent
lögregluembættunum almennar leið-
beiningar um hvernig eigi að standa
að rannsóknum mála.
Rannsókn lögreglu á framkvæmd húsleitar þar sem húsráðandi svipti sig lífi
Aldrei grunur um refsivert
brot lögreglu við húsleitina
Morgunblaðið/Kristinn
Aldrei var talin ástæða
til að rannsaka fram-
kvæmd húsleitar, þar
sem húsráðandi svipti
sig lífi, með vísan til
þess að grunur léki á að
lögreglan hefði gerst
sek um refsivert brot.
Egill Ólafsson rekur
hvernig embætti lög-
reglunnar í Reykjavík,
ríkislögreglustjóra og
ríkissaksóknara hafa
haldið á þessu máli.
MORGUNBLAÐINU barst í
gær eftirfarandi yfirlýsing frá
Friðriki Pálssyni, stjórnarfor-
manni Landssíma Íslands hf.:
„Málflutningur Þórarins V.
Þórarinssonar veldur mér
miklum vonbrigðum og undr-
un. Eftir allt það ágæta sam-
starf sem við höfum átt finnst
mér það sorglegt að hann skuli
vísvitandi reyna að snúa út úr
staðreyndum málsins. Það er
ljóst að ég óskaði ekki eftir því
að hann myndi nota aðstöðu
sína sem stjórnarmaður í Líf-
eyrissjóðnum Framsýn og
Þróunarfélaginu til að fá þau
félög til að taka þátt í einka-
væðingarferli Landssímans.
Slíkar fullyrðingar eru bæði
órökréttar og út í hött.
Forsaga málsins er einfald-
lega sú að ég ráðlagði Þórarni
snemma á árinu að segja sig úr
stjórnum bæði Lífeyrissjóðs-
ins Framsýnar svo og Þróun-
arfélagsins enda taldi ég og
fleiri sem að málinu komu það
fyrirséð að til hagsmuna-
árekstra gæti komið vegna
stjórnarsetu hans. Þórarinn
féllst ekki á að víkja úr stjórn-
um ofangreindra félaga.
Það var ekki fyrr en fáum
dögum áður en samþykkt var í
stjórn félagsins að Þórarinn
myndi fara í leyfi að hann sagði
sig frá stjórnunarstörfum fé-
laganna, en ekki úr stjórnun-
um formlega. Með því var hann
í reynd aðeins að víkja sæti en
sagði sig í raun ekki úr þeim.
Þórarni er fyllilega ljóst að
þetta er ekkert annað en út-
úrsnúningur. Þegar ég ráð-
lagði honum að segja sig úr
stjórnum félaganna var það til
þess að koma í veg fyrir van-
traust og hagsmunaárekstur.
Eftir allt það sem á undan
var gengið er það fáheyrt að
halda því fram að ég hefði ætl-
ast til þess að hann færi að
misbeita valdi sínu. Fullyrð-
ingar af þessu tagi eru ekki
svaraverðar og slíkur mál-
flutningur er fyrir neðan virð-
ingu Þórarins V. Þórarinsson-
ar, sem veit betur,“ segir
Friðrik Pálsson.
Veldur von-
brigðum
og undrun
Yfirlýsing stjórn-
arformanns Símans
HARALDUR Örn Ólafsson komst í
grunnbúðir Vinson Massif á Suður-
skautslandinu á fimmtudag og hugð-
ist leggja á fjallið í gær, föstudag.
Veður er gott, en tíð að undanförnu
hefur verið rysjótt og urðu nokkrir
fjallgöngumenn að láta undan síga í
glímunni við Vinson fyrr í þessari
viku. Vonast Haraldur til að ná tindi
fjallsins upp úr miðri næstu viku.
Vinson Massif er 4.897 m hátt og
er óklifið af Íslendingi.
Haraldur
kominn í
grunnbúðir
Í NÝRRI könnun sem Heilbrigð-
iseftirlit sveitarfélaga vann í sam-
vinnu við Hollustuvernd ríkisins
kemur fram að merkingar á 27% af
úðabrúsum sem skoðaðir voru
reyndust ekki vera með fullnægj-
andi merkingar. Að mati Holl-
ustuverndar er þetta hlutfall of hátt
en ástandið hefur þó skánað frá því
fyrir tveimur árum þegar sambæri-
leg könnun var gerð.
„Það atriði í niðurstöðum þess-
arar könnunar sem olli mestum
vonbrigðum eru hvað fáar vörur
eru merktar með áþreifanlegri við-
vörun þegar það á við. Það ætti þó
ekki að vera mikið mál að ná fram
úrbótum hvað þetta varðar,“ segir í
niðurstöðum skýrslunnar.
Varnaðarmerkingum er ætlað að
gefa til kynna þá hættu sem af
vörum stafar og vera leiðbeinandi
um notkun og geymslu, auk þess að
gefa upplýsingar um hvað gera
skuli ef slys ber að höndum. Þannig
er varnaðarmerkingum ætlað að
stuðla að öryggi neytenda. Könn-
unin náði einnig til öryggisloka og
áþreifanlegra viðvarana fyrir sjón-
skerta.
Markmiðið með könnuninni var
tvíþætt, þ.e. að standa að sameig-
inlegu átaki heilbrigðiseftirlits-
svæðanna til að framfylgja reglum
um merkingar hættulegra efna
annars vegar og að gera ítarlega
úttekt á merkingum úðabrúsa hins
vegar. Í úðabrúsum má finna efna-
vöru af margvíslegu tagi og eru
þeir allir merkingarskyldir.
Í könnuninni var úðabrúsunum
skipt í fjóra flokka; heimilisvörur,
snyrtivörur, málningarvörur, svo
og bíla-, véla- og rafeindavörur.
Heilbrigðisfulltrúar heimsóttu alls
33 verslanir á landinu öllu og at-
huguðu þar varnaðarmerkingar á
alls 391 tegund af úðabrúsum. Nið-
urstaðan varð sú að alls höfðu 272
úðabrúsar af 391 réttar varn-
aðarmerkingar eða 70%. Samsvar-
andi niðurstaða fyrir öryggislok
var 67% og 41% fyrir áþreifanlegar
viðvaranir. Í flestum tilfellum var
notkun öryggisloka og áþreif-
anlegra viðvarana ekki nauðsynleg.
Framleiðendur og innflytjendur
eru ábyrgir fyrir því að umbúðir
hættulegrar vöru séu rétt merktar.
Söluaðilum er óheimilt að selja
hættulegar vörutegundir ef þær
eru ekki rétt merktar. Heilbrigð-
iseftirlitið hefur þegar gert viðkom-
andi aðilum viðvart um vanmerktar
vörur sem fundust í verslunum á
meðan á könnuninni stóð.
27% úðabrúsa voru ekki með
fullnægjandi merkingar