Morgunblaðið - 15.03.2002, Blaðsíða 28

LISTIR
28 FÖSTUDAGUR 15. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Klapparstíg 40, sími 552 7977.
Handmálaðir
grískir íkonar
Falleg
fermingargjöf
VITANLEGA þekkja tónlistar-
unnendur og hljómlistarmenn þessa
lands vel til mestu bautasteina tón-
bókmennta fyrir selló eða fiðlu án
undirleiks, Svítnanna sex og Sónatn-
anna og Partítnanna eftir Johann
Sebastian Bach. Skárra væri það nú.
Annað væri sambærilegt við að bók-
menntaunnandi hefði aldrei heyrt um
Njálu, Hamlet eða Faust. En þessi
meistaraverk eru samt ekki mikið
spiluð á tónleikum. Og blikur eru á
lofti. Hrun sígildrar plötusölu undn-
farin misseri, sem lýsir sér í hvarfi
klassískra plötubúða á höfuðborgar-
svæðinu, ásamt síminnkandi tónlist-
arkennslu í grunnskólum – á sama
tíma og popplagaframleiðsla nær
metútbreiðslu þrátt fyrir sögulega
gæðalægð – boðar vissulega ekki gott
um framtíðina. Í versta falli gætu Ís-
lendingar innan tíðar setið uppi með
fyrstu kynslóð sem hefur farið algjör-
lega á mis við klassíska tónlist, síðan
þjóðfélagið rétti úr kreppuárakútn-
um.
Í þeirri stöðu mætti kannski segja,
að það að gera flutning téðra verka að
eftirtektarvænum „viðburði“ með því
að leika hvorn bálkinn í heild á einum
tónleikum – sellóverkin árið 2000,
fiðluverkin nú – hafi verið lágmarks-
viðbrögð við yfirvofandi neyðar-
ástandi. Sellósvíturnar fengu raunar
forskot í hitteðfyrra með heildarflutn-
ingi Sigurðar Halldórssonar á tvenn-
um tónleikum í Skálholti, en síðar
sama ár léku Sigurður, Gunnar Kvar-
an og nemendur hans allar svíturnar
á einum tónleikum í Langholtskirkju.
Og nú var sem sé komið að fiðlu-
verkunum í meðförum Guðnýjar Guð-
mundsdóttur konsertmeistara og
nemenda hennar. Líkt og sellósvít-
urnar eru fiðluverkin samin um 1720
á happasælasta starfsskeiði Bachs
hjá Leopold fursta af Köthen, ólíkt
tónelskara vinnuveitanda en borgar-
ráðið í Leipzig síðar meir. Fiðluverk-
in eru að meðaltali þriðjungi lengri en
svíturnar. Sónöturnar þrjár eru í af-
ströktu grunnformi fjórþættrar
ítalskrar kirkjusónötu með fúgu í 2.
þætti, partíturnar fylgja hefðum
frönsku dansasvítunnar og heita
meginþættir Allemande, Courante,
Sarabande & Gigue, með nokkrum
frávikum og viðbótardönsum.
Sigurbjörn Bernharðsson reið á
vaðið með 1. Sónötu í g-moll. Upp-
hafsadagióið var vel og örugglega
mótað og fúgan einnig, þrátt fyrir að-
skiljanleg viðkvæm fjölgrip. Sicilian-
an var frekar bljúg í skapi en loka-
prestóið gætt áræðnum þokka. Tónn
Sigurbjörns var stæltur og jafn og
styrkvíddarbeiting hans músíkölsk
fram í fingurgóma.
1. Partíta í h-moll er tæknilega
e.t.v. sú viðráðanlegasta af systrun-
um sex, en aftur á móti ein af þeim
erfiðustu í túlkun. Sérstaklega í
Double-tilbrigðaþáttunum í kjölfar
hverrra höfuðþáttanna fjögurra, þar
sem engin styrkleikamerki og sárafá-
ir strokbogar gefa neinar vísbending-
ar um mótun heljarlangra nótnarófna
í eintómum jöfnum 8.- eða 16. pörtum.
Það er ekki gert á einum degi að setja
persónulegan svip á slíka „enda-
leysu“, enda vantaði töluverða
spennu í annars fallega og salla-
örugga túlkun Sifjar Tulinius, sem
hefði mátt gæla meira við með
ákveðnari rúbatóum, áherzlum og
styrkbreytingum og út frá stærri
hendingahugsun.
A-moll er ein lagrænasta og dans-
tengdasta tóntegundin hjá Bach,
enda hvort tveggja áberandi í Sónötu
nr. 2 í a-moll. Hún var leikin af yngsta
þátttakandanum, Pálínu Árnadóttur,
sem enn er við nám í Juilliard. Blæ-
brigði Grave-þáttarins voru vel dreg-
in fram. Fúgan náði fallegu streymi
með markvissri kaflaskiptingu og af
miklu tónstöðuöryggi, enda gat þar
sennilega að heyra beztu fjölgripa-
tækni dagsins. Hið bráðfallega And-
ante söng íhugulan tregasöng við afar
vel útfærða dýnamík. Loka-Allegróið
dansaði af fáguðum en undir niðri
nærri carmenskt ginnandi sígauna-
þokka með vel aðgreindri ekkódýn-
amík (styrkmerkingarnar í nótunum
eru meðal örfárra slíkra í einleiks-
strokverkum Bachs og gætu verið
síðar til komnar). Athygliverður ung-
ur fiðluleikari með bæði heildarsýn
og óvenjunæman sans fyrir áhrifa-
mætti fínstilltra meðala.
Guðný Guðmundsdóttir hafði eðli-
lega tryggt sér mesta djásnið í kór-
ónunni, Partítu nr. 2 í d-moll, lengsta
einleiksstrokverk Bachs, þar sem sja-
konnan fræga í lokin tekur yfir 6 af
alls 11 síðna plássi. Hér var sannar-
lega að mörgu að hyggja, og verður í
stuttu máli ekki annað sagt en að
túlkun Guðnýjar hafi að inntaki borið
af öðrum framlögum dagsins sem gull
af silfri. Útlínur hægu svítuþáttanna
(Allemanda og Sarabanda) voru til
fyrirmyndar vel upp dregnar og
hröðu dansarnir (Corrente og Giga)
feyktu beinlínis földum í sópandi
sveiflu. Sjakonnan tröllaukna hefur
sennilega ekki verið betur leikin hér í
fjöldamörg ár, enda hvert tilbrigði
greinilega þaulhugsað og heildin
skipulögð allt til enda nánast líkt og
tangarsókn í herforingjaráði. Svona
tónlist er allt of stór til að verða
hengd á upphafshyggjusnaga, en þó
stakk mig aðeins að heyra undirtrill-
ur þar sem hefði nær örugglega átt að
byrja á yfirtvíund.
Sigrún Eðvaldsdóttir tók Sónötu
nr. 3 í C-dúr með sínum landskunna
blóðheita tataratóni. Adagióið var
safaríkt að vonum, næstum um of, og
lengsta og viðamesta fúga hinna
þriggja í settinu var leikin af svo mikl-
um krafti að fiðlan var komin úr still-
ingu áður en þættinum var lokið og
því byrjað upp á nýtt. Eftir sönghæft
largó hófst mikið neistaflug í loka-
þætti (Allegro assai), þó að styrk-
byggingin yrði frekar útundan. T.d.
fengu nokkur upplögð tilefni til berg-
málsveikinga að liggja óbætt hjá
garði, og yfirleitt virtist manni glæsi-
leg tæknin og skaphitinn stundum
svolítið á kostnað heildarstrúktúrs og
íbygginnar dulúðar.
Auður Hafsteinsdóttir lauk uppá-
komunni um sjónvarpsfréttamál með
hinni vinsælu E-dúr partítu og opin-
beraði bæði mikla tækni og músík-
alska heildarsýn. Hinn langi og glæsi-
legi bariolage-prýddi forleikur – svo
hlaðinn framdrifsorku að Bach end-
urreit hann fyrir a.m.k. tvö önnur
verk – var magnaður, þrátt fyrir 2-3
smá „biblíurúbató“ undir lokin. Hinn
fíngerði Loure-dans var frábærlega
vel mótaður með virkilega spennandi
dýnamík, og ekki varð Auði fótaskort-
ur í danssveiflu Gavottunnar vel
þekktu í rondóformi. Tempó Menú-
etts I var kannski aðeins stressað, en
„píanississímó“-ítrekun hans vakti
óneitanlega athygli. Í Menúett II
mátti úr fiðlumalandinni heyra góð-
glaðan bóndabrúðkaupsspilara snúa
sitt sinfónískrifli líkt og í lifandi
Breughel-málverki, og sýndi það gott
stílnæmi spilarans. Mikil sveifla var
yfir Bourréeinu, og lokagikkurinn var
eldhvatur og smitandi hress.
Bach-maraþontónleikarnir í Ými
voru hið merkasta framtak og mætti
vel gera að föstum lið á nokkurra ára
fresti. Þrátt fyrir ört vaxandi braut-
argengi Sinfóníuhljómsveitarinnar
undanfarið kom á óvart hvað heildar-
frammistaðan var glæsileg, og lofar
það vissulega góðu um spilamennsku
komandi starfsvetra. Að sellóleikur-
unum fimm í hitteðfyrra ólöstuðum er
ég jafnvel ekki frá því að „staðall“
fiðluleikaranna hafi verið enn hærri.
Nema einhverjir hafi svindlað og æft
sig meira en til var ætlazt...
Bach-maraþonTÓNLISTÝmir
J. S. Bach: Sónata I-III og Partíta I-III fyrir
fiðlu, BWV 1001-06. Sigurbjörn Bern-
harðsson, Sif Tulinius, Pálína Árnadóttir,
Guðný Guðmundsdóttir, Sigrún Eðvalds-
dóttir, Auður Hafsteinsdóttir, fiðla.
Sunnudaginn 10. marz kl. 16.
FIÐLUTÓNLEIKAR
J.S. Bach
Ríkarður Ö. Pálsson
Langholtskirkja Nemenda-
tónleikar Tónskóla Þjóðkirkjunnar
verða kl. 12. Þar koma fram nem-
endur í orgelleik og flytja fjölbreytta
efnisskrá, einkum frá barokk-
tímanum.
Í DAG
RICHARD Wagner félagið á Íslandi
sýnir af myndbandi í Norræna hús-
inu óperu Wagners, Meistarasöngv-
ararnir frá Nürnberg, á morgun,
laugardag, kl. 13. Á undan sýning-
unni mun Sveinn Einarsson leik-
stjóri og rithöfundur flytja inn-
gangsorð.
Sýnd verður nýleg uppfærsla frá
Deutsche Oper í Berlín í leikstjórn
Götz Friedrich. Hljómsveitarstjóri
er Rafael Frühbeck-Burgos. Í helstu
hlutverkum eru Wolfgang Brendel,
Gösta Winbergh og Eva Johansson.
Aðgangur er ókeypis.
Wagnerópera í
Norræna húsinu
ROBIN Nolan-tríó, RNT, er komið
hingað til lands á nýjan leik og
heldur tónleika á Kaffi Reykjavík
annað kvöld, laugardagskvöld, kl.
21.30. Tríóið er skipað bræðrunum
Robin og Kevin Nolan og Poul
Meader.
Robin Nolan-tríóið er á leið til
Akureyrar þar sem þeir munu
halda námskeið (Master Class) á
vegum Jazzklúbbs Akureyrar og er
þetta í fjórða sinn sem þeir halda
námskeið á Akureyri. Auk þess
verður tríóið með tónleika á Gamla
bauk á Húsavík á sunnudagskvöld
og nokkrir tónleikar verða á Ak-
ureyri m.a. í Ketilhúsinu á fimmtu-
dagskvöld.
Með Robin Nolan-tríóinu koma
fram þrír ungir Akureyringar sem
kalla sig Hrafnaspark. Það eru gít-
arleikararnir Jóhann Guðmunds-
son og Ólafur Haukur Árnason og
bassaleikarinn Pétur Ingólfsson.
Þeir hafa allir sótt námskeið hjá
Robin Nolan-tríóinu og kynntust
þar tónlist Django Reinhardts. Þeir
hafa áður komið fram norðan heiða
en koma nú fram í fyrsta skipti í
Reykjavík sem gestir lærimeistara
sinna.
Robin Nolan-tríó var stofnað árið
1992 og hafa þróast frá því að vera
óþekkt sígaunadjasstríó, með
Django Reinhardt ívafi, uppí að
vera kunnir af eigin tónsmíðum eft-
ir Robin Noland og Paul Meader.
Bítillinn George Harrison hafði
miklar mætur á tónlist og leik tríós-
ins og fékk þá þrívegis til að leika á
sínum vegum.
Efnisskrá tríósins samanstendur
af klassískum djassópusum eftir
kunnustu tónskáld tuttugustu ald-
arinnar, þeirra á meðal Duke Ell-
ington, Fats Waller, Cole Porter,
Jerome Kern, George Gerswin og
Django Reinhardt.
Robin Nolan-tríóið
á Kaffi Reykjavík
Robin Nolan-tríóið: F.v.: Poul Meader, Robin og Kevin Nolan.