Morgunblaðið - 15.03.2002, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 15. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að væri ekki hægt að
áfellast neinn fyrir að
hafa komist að þeirri
niðurstöðu síðastlið-
inn sunnudag að þeir
Gísli Marteinn Baldursson fjöl-
miðlamaður og Dagur B. Egg-
ertsson læknir væru í framboði
fyrir sama flokkinn í borg-
arstjórnarkosningum nú í vor.
Þeir félagar mættu fyrst saman
til leiks í síðdegiskaffi Kristjáns
Þorvaldssonar á Rás 2 og ræddu
þar lengi um landsins gagn og
nauðsynjar og um kvöldið var
síðan um endurtekið efni að ræða
í Kastljósi Sjónvarpsins.
Auðvitað er skiljanlegt að
áhugi hafi skyndilega kviknað á
þeim félögum nú þegar ljóst er að
þeir verða í sitthvoru sjöunda
sætinu, þ.e. Gísli hjá D-lista og
Dagur hjá R-
lista, enda
voru þeir allra
manna síð-
astir nefndir
til sögunnar á
viðkomandi
lista. Auk
þess er hér auðvitað um að ræða
unga menn – raunar jafnaldra –
nýja menn í pólitík. Þá eru þeir
málsvarar kynslóðar sem nú læt-
ur í fyrsta sinn til sín taka í
stjórnmálum eins og Hallgrímur
Helgason rithöfundur benti á í
vikunni.
Báðir eru frambærilegir menn
en óhætt er að segja að þeir séu
býsna ólíkir. Gísli er skemmtilega
alþýðlegur, ferskur og drífandi á
meðan Dagur er öllu íhugulli, að
því er virðist djúpt þenkjandi um
stjórnmálin og framtíð þessa
lands. Var viðureign þeirra á Rás
2 „uppbyggileg, á jákvæðum nót-
um, í þágu Reykjavíkur fremur
en listanna sjálfra“, eins og Hall-
grímur orðaði það.
Hlýtur maður að fagna þessu
og lýsa þeirri von að tvímenning-
arnir haldi áfram á sömu braut,
en tileinki sér ekki helstu lesti
eldri stjórnmálamanna, þar sem
alltaf er barist í merktum skot-
gröfum og hægt að segja sér fyr-
irfram hvað hver muni segja.
Ég yrði ekki hissa þó að for-
svarsmenn R- og D-lista myndu
tefla þeim Gísla og Degi mjög
fram í komandi baráttu, svona
þegar Ingibjörg og Björn eru
fjarri góðu gamni. Jafnframt yrði
ég illa svikinn ef hér er ekki um
að ræða framtíðarforystumenn í
íslenskum stjórnmálum, hvor á
sínum væng.
Borgarstjórnarkosningarnar í
vor eru því kannski eins konar
„general-prufa“ fyrir frekari átök
þeirra í millum síðar.
Að vísu ætla ég að leyfa mér að
halda því fram að þeir Gísli Mar-
teinn og Dagur hafi lengi mælt
hvor annan út með þetta í huga.
Saknaði ég þess einmitt helst úr
áðurnefndum viðtalsþáttum að
þeir Gísli og Dagur væru beinlín-
is spurðir út í sín fyrri kynni.
Ef minni mitt (og heimildar-
manna minna) brestur ekki átti
fyrsta rimma þeirra Gísla og
Dags sér stað í Breiðholtsskóla á
vordögum 1988. Þar mættust
Hólabrekkuskóli og Árbæjarskóli
í úrslitum ræðukeppni grunn-
skólanna og bar Árbæjarskóli
Dags sigur úr býtum. Gísli vann
þó persónulegan sigur yfir Degi
því hann var valinn ræðumaður
kvöldsins. Veturinn 1991–1992
var Gísli forseti nemendafélags
Verslunarskólans en Dagur In-
spector Scholae Menntaskólans í
Reykjavík. Má leiða að því getum
að sá rígur, sem ríkir milli þess-
ara skóla, hafi sett svip sinn á
sambandið en þetta sama ár var
Dagur jafnframt formaður Fé-
lags framhaldsskólanema.
Á vordögum 1992 mættust þeir
í annarri ræðukeppni, nú í und-
anúrslitum MORFÍS og að þessu
sinni hafði Gísli fullan sigur,
Versló fór í úrslit og Gísli var
ræðumaður kvöldsins.
Næst mættust þeir í Há-
skólabíói í febrúar 1994 vegna
kosninga til stúdentaráðs Há-
skóla Íslands. Var Dagur þá í
fyrsta sæti á framboðslista
Röskvu en Gísli í því fimmta hjá
Vöku. Ekki er mér kunnugt um
að þeir hafi leitt saman hesta sína
á fleiri en einum kappræðufundi
en Dagur hafði betur að þessu
sinni, Röskva vann og hann tók
við embætti formanns stúd-
entaráðs.
Gísli var formaður Vöku það
sama skólaár þannig að sjálfsagt
elduðu þeir grátt silfur saman á
fundum stúdentaráðs veturinn
þann. Að því sögðu er hins vegar
rétt að nefna að ekki er mér
kunnugt um annað en samskipti
þeirra hafi alla tíð einkennst af
gagnkvæmri virðingu, sbr. t.d.
þau viðtöl sem vikið var að hér al-
veg í upphafi.
Mörgum finnst kannski að hér
sé um smælki að ræða og vissu-
lega væri þessi upptalning það, ef
spádómur minn um pólitískan
frama tvímenninganna rætist
ekki. Um það verður sagan að
dæma. Sjálfum finnst mér hins
vegar fátt skemmtilegra en lesa
persónusögu/ævisögur, einkum
með hliðsjón af því sem gerist
bak við tjöldin og því sem gerst
hefur þeirra manna í millum, sem
setja svip á mannlífið. Ég er þess
vegna kannski bara að reyna að
leggja ofurlítið í púkkið upp á síð-
ari tíma söguskrif.
Víkur sögunni nú til ársins í ár
og kosninga til borgarstjórnar
Reykjavíkur 2002. Þar blæs ekki
byrlega fyrir Gísla og hans sam-
verkamönnum en nýleg skoð-
anakönnun gaf til kynna að R-
listi fengi 9 menn kjörna en D-
listinn aðeins 6 – Gísli þar með
ekki inni í borgarstjórn. Um
þessa könnun var Gísli reyndar
spurður í vikunni og fylgdi því
ferskur andblær hvernig hann
svaraði spurningunni – lýsti sig
baráttumann sem tæki slaginn þó
að á móti blési.
Er óhætt að segja að kjós-
endur séu því öllu vanari að
stjórnmálamenn stingi höfðinu í
sandinn við slíkar spurningar,
neiti einfaldlega að viðurkenna að
kannanir séu annað en tóm-
stundagaman og segist þekkja
hug kjósenda betur en misvís-
indalegar skoðanakannanir.
Hér hefur Gísli Marteinn gefið
félögum sínum í D-lista tóninn –
og R-lista fólki gott fordæmi.
Óskandi væri að stjórnmálamenn
sýndu almennt meira lítillæti og
hógværð, slepptu því að vera með
ólíkindalæti við almenning, sem
þrátt fyrir allt veit nokk hvað
klukkan slær.
Generalprufa
í borginni
Ég yrði ekki hissa þó að forsvarsmenn
R- og D-lista myndu tefla þeim
Gísla og Degi mjög fram í komandi
baráttu, svona þegar Ingibjörg og Björn
eru fjarri góðu gamni.
VIÐHORF
Eftir Davíð
Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
Í kjarasamningum
undangenginna ára-
tuga hafa samtök
launafólks lagt mikla
áherslu á að tryggja
réttindi fólks í veikind-
um. Mikið hefur áunn-
ist í þessu efni en þó
ber þess að gæta að
stöðugt þarf að standa
vaktina svo það sem
unnist hefur verði ekki
frá okkur tekið. Þær
raddir hafa nefnilega
heyrst að rétt sé að
skerða veikindarétt-
inn, klípa af honum
fyrstu tvo til þrjá dag-
ana í hverju veikinda-
tilviki, jafnvel lengri tíma. Þá daga
fengi fólk ekki launaða en með
þessu móti væri að sögn komið í veg
fyrir misnotkun á veikindaréttin-
um. Þeir sem hafa haldið þessu
sjónarmiði á lofti segja að það sé al-
gengt að fólk líti á veikindaréttinn
sem eins konar frí sem hver og einn
eigi rétt á óháð heilsufarinu.
Innan samtaka launafólks höfum
við harðlega mótmælt þessu og
bent á að misnotkun
örfárra einstaklinga á
veikindarétti megi
ekki bitna á fjöldanum
sem fari að settum
reglum. Við höfum
einnig bent á þá aug-
ljósu staðreynd að það
er ekki vinnustaðnum
til framdráttar að
knýja fólk til að koma
sjúkt til vinnu. Slíkt
leiðir iðulega til þess
að fólki slær niður og
að sjálfsögðu er hætt
við því að fólk smiti
aðra ef það mætir
veikt til vinnu. Á þessu
eru margar fleiri hlið-
ar. Þannig má ætla að tekjulítið fólk
sem ekki hefði ráð á því að verða af
tveggja til þriggja daga launum
myndi öðrum fremur brjótast til
vinnu sinnar jafnvel þótt það væri
fárveikt. Auðvitað byggist þetta
kerfi á heiðarleika. Ef kerfið er
misnotað mun það ekki standast
tímans tönn. Misnotkunin felst í því
að fólk tilkynni veikindi án þess að
vera veikt. Ég leyfi mér að fullyrða
að slíkt heyri til algjörra undan-
tekninga.
Það er sorglegt að sjá auglýs-
ingar sem nú birtast frá sjónvarps-
stöðinni Sýn vegna íþróttaviðburða
sem verða á dagskrá stöðvarinnar á
næstunni. Auglýsingarnar verða
ekki skildar á annan veg en að fólk
sé hvatt til að velja sér „veikinda-
daga“ þegar leikir eru sýndir. Þetta
er eflaust hugsað sem auglýsinga-
brella og má vonandi fella undir
hugsunarleysi. Ef ekki þá er greini-
legt að mönnum finnst réttlætan-
legt að nota öll meðul, jafnvel grafa
undan réttindum launafólks, í þeim
tilgangi að örva áhorf og þar með
auka auglýsingatekjur stöðvarinn-
ar.
Þetta er siðlaus auglýsinga-
mennska og stöðinni ekki til fram-
dráttar. Ég leyfi mér að beina því
til Sýnar að endurskoða þessa aug-
lýsingaherferð.
Siðlaus Sýn
Ögmundur
Jónasson
Veikindi
Þetta, segir Ögmundur
Jónasson, er siðlaus
auglýsingamennska.
Höfundur er formaður BSRB.
BRUSSEL-SINNA
kýs ég að kalla þá
sem leynt og ljóst
vinna að því öllum ár-
um að koma Íslandi
inn í Evrópusamband-
ið. Eitt af því sem sí-
fellt glymur í eyrum í
áróðri þeirra er að
nauðsynlegt sé að
sækja um aðild að
sambandinu til þess
að vita hvaða kostir
Íslendingum byðust ef
þeir gerðust aðilar.
Þessi áróður er
lúmskur, hættulegur
og rangur af tveimur
grundvallarástæðum.
Sú fyrri er að í öllum aðalatrið-
um liggur fyrir hvað því er sam-
fara að ganga í Evrópusambandið,
þ.e.a.s. kostir þess og gallar eru
tiltölulega vel fyrirsjáanlegir. Hið
síðara er að það er ósköp einfald-
lega ekkert í boði að senda inn ein-
hvers konar platumsókn um aðild
að Evrópusambandinu til þess að
láta á það reyna í kjölfar samn-
ingaviðræðnanna hversu góðir
kostir myndu bjóðast. Evrópusam-
bandið tekur einfaldlega ekki við
öðru en alvöruumsóknum þar sem
hugur fylgir máli og markmið um-
sækjandans er að gerast aðili að
Evrópusambandinu.
Tvöföld blekking
Brussel-sinna
Í skýrslu utanríkisráðherra um
Evrópumál frá því í apríl 2000
(bls. 33–40) er fjallað ítarlega um
stöðu Íslands sem aðildarríkis. Þar
segir m.a.:
„Náið samstarf Íslands við að-
ildarríki ESB á fjölmörgum svið-
um og sívaxandi fjöldi þeirra ríkja,
sem nú sækist eftir aðild, býður
heim samanburði á stöðu Íslands
miðað við stöðu þeirra ríkja sem
nú þegar hafa sótt um aðild eða
eru á leiðinni inn í Evrópusam-
bandið.“
Svo er að sjá sem höfundar
skýrslunnar telji ekki mikla óvissu
ríkja um það hvað því yrði samfara
að gerast aðili að Evrópusamband-
inu; til þess að átta sig á því í aðal-
atriðum þyrfti m.ö.o.
engar samningavið-
ræður. Þetta er líka
stutt reynslunni af að-
ildarsamningum ná-
grannaþjóða sem ný-
lega hafa gengið í eða
reynt að ganga í Evr-
ópusambandið.
Niðurstaðan er að
svigrúm til sjálfstæðr-
ar samningagerðar er
sáralítið. Í grófum
dráttum snýst aðild
um að taka upp Evr-
ópuréttinn eins og
hann liggur fyrir, með
kostum hans og göll-
um.
Hvað hið síðara snertir; þ.e. að
rétt sé að leggja inn umsókn um
aðild að Evrópusambandinu svona
til að láta á það reyna hvað okkur
bjóðist, þá stenst sá málflutningur
ekki nánari skoðun. Það er einfald-
lega ekki raunhæfur möguleiki að
fara í einhvers konar könnunar-
samningaviðræður við Evrópusam-
bandið. Fyrir það fyrsta er enginn
áhugi á því í Evrópusambandinu
að eyða tíma í samningaviðræður
við aðila sem sækir um á hálf-
volgum forsendum. Evrópusam-
bandið er m.a. brennt af samskipt-
um við Noreg sem í tvígang hefur
verið samið við, en aðildin síðan
verið felld þar í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Evrópusambandið mun
gera kröfur um að hugur fylgi máli
af hálfu umsækjandans, hann
stefni á að gerast aðili að Evrópu-
sambandinu. M.ö.o. þetta er ekki
eins og að labba af götunni inn í
búð til að máta kjól án allra skuld-
bindinga.
Hitt er ljóst að þessi málflutn-
ingur nýtist þeim ágætlega sem
vilja reyna að lokka menn áfram í
átt til aðildar. Reynt er að telja
mönnum trú um að unnt sé að
henda inn umsókn og prófa hvað
út úr samningaviðræðum komi og
svo geti menn svona séð til. Það
liggur jafnvel í orðunum að menn
þyrftu ekkert að gera með nið-
urstöðu slíkrar könnunarviðræðna
frekar en þeir vildu. Slíkur mál-
flutningur er augljóslega uppi
hafður til þess að reyna að lokka
menn áfram í átt til ESB-aðildar
og fá efasemdarfólk til þess að
fylgja með.
Ræðum kjarna málsins
Það er athyglisvert að Brussel-
sinnar sem sífellt eru að kveina
undan því að ekki megi ræða Evr-
ópumál, forðast sjálfir að ræða
kjarna málsins. Þ.e.a.s. kosti þess
og galla fyrir Ísland að gerast aðili
að Evrópusambandinu. Sú mikla
áhersla sem lögð er á umsókn um
aðild og viðræðuferlið sem slíkt er
að sjálfsögðu ekkert annað en að-
ferð til þess að drepa málinu á
dreif. Athyglin er dregin frá sjálf-
um kjarna málsins, kostum og
göllum þess fyrir Ísland að gerast
aðili að Evrópusambandinu. Um-
ræður um form og aðferðafræði
sem og endalaus söngur um
„vandamál“, áhugaleysi, áhrifa-
leysi eða tæknileg og pólitísk við-
fangsefni í núverandi samskiptum
sveigir hjá sjálfum kjarnanum, að-
ild eða ekki aðild að Evrópusam-
bandinu. Getur verið að þeir sem
hafa aðild í sigtinu, velji vísvitandi
að láta umræðuna snúast um ann-
að en kjarnaatriði málsins?
Síbyljumálflutningur um sak-
leysi þess að sækja um aðild, að
máta Brussel-kjólinn, er án efa
helsta skýring þess að skoðana-
kannanir sýna meiri stuðning við
að lögð sé fram umsögn, heldur en
stuðning við aðild þegar spurt er
beint hvort menn telji að Ísland
eigi að ganga í Evrópusambandið.
Þó deildar meiningar séu að sjálf-
sögðu uppi í Evrópumálum þá ætt-
um við að geta sameinast um það
að ræða þessi mál heiðarlega, efn-
islega og af einurð. Ræðum kosti
þess og galla að ganga í Evrópu-
sambandið, eða enn betra, kosti
þess og galla að gera það ekki, í
stað þess að drepa málinu á dreif
með afvegaleiðandi umræðum um
að hægt sé að sækja um aðild að
Evrópusambandinu upp á grín til
þess að vita hvað bjóðist.
Að máta
Brussel-
kjólinn
Steingrímur J.
Sigfússon
ESB
Evrópusambandið
tekur einfaldlega
ekki við öðru, segir
Steingrímur J.
Sigfússon, en alvöru-
umsóknum þar sem
hugur fylgir máli.
Höfundur er formaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs
og situr í utanríkismálanefnd.