Morgunblaðið - 15.03.2002, Blaðsíða 56

56 FÖSTUDAGUR 15. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ






 
 




 

  

 


  
  




 BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
SEINT verður það sagt um Íslend-
inga að þeir séu latir. Ég hugsa að
fáar þjóðir í Evrópu vinni eins mik-
ið og séu eins duglegar og við (og
þetta er ekki einhver þjóðernis-
hroki). Þetta hef ég sannreynt sem
fararstjóri þar sem ég hef farið
með marga útlendinga um landið.
Yfirleitt dást þeir að vinnusemi Ís-
lendinga og elju og finnst ótrúlegt
hvað svona lítil þjóð kemur miklu í
verk! En að einu leyti finnst mér
elju Íslendinga fara aftur, og það
er hvernig þeir fara með sitt eigið
tungumál – íslenskuna, og það er
einmitt það sem ég ætla að ræða
um.
Mér finnst fólk vera orðið of
„latt“ í notkun sinni á málinu. Of
oft kemur það fyrir að fólk sleppur
endingum, skrifar eitt n þegar þar
eiga að vera tvö, notar nefnifall
þegar á að nota þolfall eða þágufall
o.s.frv. o.s.frv. Sem starfsmaður hjá
stóru fyrirtæki hér í bæ les ég oft
tölvupóst sem okkur berst, og ég
verð að segja það, að stundum
verður mér orðfall. Þetta eru
kannski nokkrar setningar en þær
eru fullar af stafsetningar- og
beygingarvillum. Einhvern tímann
var verið að ræða um notkun skil-
ríkja, og notaði þá viðkomandi orð-
ið „skýrlíki“, það hvarflaði að mér
að hér væri komin ný samkeppn-
isvara við smjörlíki!! Einhverra
hluta vegna er fólk hætt að nenna
að virða reglur um stafsetningu og
málfræði. Það finnst mér mjög mið-
ur og þó er ég enginn íslenskufræð-
ingur en hins vegar mikill áhuga-
maður um íslenskuna.
Kannski má með réttu segja, að
Íslendingar hafi aldrei verið miklir
reglumenn í gegnum tíðina. En það
má líkja þessu við umferðina. Hvað
nú ef allir keyrðu bara eins og þeim
sýndist og hver og einn notaði sína
eigin reglu. Það yrði þvílíkt um-
ferðaröngþveiti að lögreglan þyrfti
líkast til að fá áfallahjálp. Eins er
með tungumálið, nema e.t.v. yrði
öngþveitið ekki eins mikið (og þó!).
Ef allir notuðu sínar eigin mál-
fræðireglur og það væri bara geð-
þóttaákvörðun hvernig orðin væru
skrifuð (eins og maður gæti stund-
um haldið að væri tilfellið) þá yrði
náttúrlega hálfgert öngþveiti. Þess
vegna eru settar reglur, til að forð-
ast öngþveiti og til einföldunar.
Gleymum ekki að þær voru ekki
settar þarna af óþörfu, þær eru til
þess að nota þær.
Hér hef ég verið að ræða um
skrifað mál, og það verð ég að
segja Morgunblaðinu til hróss að
alltaf hefur það gætt þess að fara
með vandað og rétt mál. Það sama
er hins vegar ekki hægt að segja
um keppinautinn Fréttablaðið. Þar
eru fyrirsagnir oft óvandaðar og
beinlínis vitlaust stafsettar og
merkingarlega rangar. Og því mið-
ur, svo ég haldi mínum aðfinnslum
áfram, þá er Ríkisútvarpið ekki
undanskilið þessu í talmáli. Það er
hvimleitt að heyra í aðalfréttatíma í
útvarpi hvernig málfræðireglur eru
brotnar, að t.d. er sagt að „fund-
urinn sem vera átti í gærkvöld var
frestað“ (nefnifall í stað þágufalls).
Þetta er einhver fjárans nefnifalls-
sýki (og bætist hún þá við þágu-
fallssýkina) sem líklega er komin
úr ensku. Íslenska er fyrst og
fremst sagnamál, þ.e. að sagnir
hafa mikla þýðingu og stýra mis-
munandi föllum, en því er alveg öf-
ugt farið með enskuna, hún er fyrst
og fremst nafnorðamál. Ekki þarf
að útlista það að önnur evrópsk
tungumál hafa misst föllin eins og
t.d. enskan. Er það hugsanlegt að
slíkt gæti gerst í íslensku, og hvað
finnst fólki um það? Er því alveg
sama hvernig íslenskan er skrifuð?
Vissulega verða ávallt breytingar í
tungumálinu, stundum óhjákvæmi-
legar. En breytingar sem verða
vegna sljóleika og málleti geta ekki
verið af hinu góða. Jónas Hall-
grímsson og Fjölnismenn börðust
við að útrýma dönskuslettum úr
málinu á 19. öld og íslenskan gekk
þá í gegnum málhreinsun. Hvað
myndi Jónas segja í dag? Hætt er
við að honum fyndist okkur miða
„aftur á bak“.
Ég ætla ekki að líkja því saman
hversu ólíkt það er að hlusta á
eldra fólk segja frá og það yngra.
Það er oft unun að hlusta á gamla
fólkið segja frá. Hvers vegna? Jú,
vegna þess að það gefur sér tíma til
að tala og velur orðin af kostgæfni
en bunar ekki öllu út úr sér líkt og
tölvuútskrift eins og margir ung-
lingar gera. Gamla fólkið segir oft
meistaravel frá og það eigum við
hin að nota okkur.
Leti hefur aldrei verið vel liðin af
Íslendingum og hví ættu þeir þá að
líða málleti. Hún er eitthvað sem
við ættum að forðast í lengstu lög.
Hugsum vandlega út í það sem við
segjum og skrifum og förum vel
með íslenskuna. Leyfum málinu að
þróast en þvingum ekki upp á það
einhverjum breytingum sem eru til
komnar vegna okkar eigin leti og
metnaðarleysis.
Íslenskan er okkar mál!
EGILL ÓLAFSSON,
vaktstjóri hjá Shell.
Um „málleti“
og aðra leti
Frá Agli Ólafssyni: