Morgunblaðið - 13.12.2002, Qupperneq 46

MINNINGAR
46 FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
S
tundum er látið að því
liggja í umræðu um
þjóðmál að tiltekinn
hópur manna hafi
einkarétt á sannleik-
anum og það sem menn úr þeim
hópi haldi fram sé yfir gagnrýni
hafið og öðrum beri fyrirvaralaust
að taka það trúanlegt. Séu þær
„staðreyndir“ sem þessir menn
bera á borð fyrir aðra gagnrýndar
– að ekki sé talað um ef látið er að
því liggja að eitthvað annað en
sannleiksást reki mennina áfram
– þá er gagnrýnandinn um-
svifalaust fordæmdur og þess
krafist að hann taki orð sín til
baka ella skuli hann jafnvel missa
kjól og kall.
Þeir menn sem fylla þann hóp,
sem ekki má gagnrýna með sama
hætti og aðrir eru gagnrýndir,
eiga það
sammerkt að
hafa lokið há-
skólanámi og
mega því
skreyta sig
með fræði-
titlum. Þeir tala sem einhvers
konar fulltrúar fræðanna eða vís-
indanna og þess vegna virðist ein-
hverjum finnast að þeir eigi ekki
að taka þátt í umræðu á sömu for-
sendum og hinn almenni maður;
þeir séu yfir það hafnir og hafi
rétt til að beita kennivaldi á hinn
almenna mann og beygja hann
undir fræði sín.
Þessi skoðun á innleggi fræði-
eða vísindamanna til umræðu um
þjóðmál er sérkennileg þegar þess
er gætt að bæði nú á tímum og á
árum áður hefur það iðulega hent
að fræðimenn hafi notað stöðu
sína til að halda fram röngum
kenningum. Í einhverjum tilvikum
er skýringin vafalítið sú að fræði-
menn eru þrátt fyrir allt menn og
hafa þess vegna tilfinningar og
skoðanir sem mótast hafa af þess-
um tilfinningum en ekki „vísinda-
legum staðreyndum“ eingöngu.
Þeir geta því óafvitandi og án þess
að ætla sér það haldið öðru fram
en því sem sannast er vísindalega.
Í öðrum tilvikum kann skýringin
að vera sú að fræðimennirnir mis-
nota fræðin vísvitandi, þótt það sé
vonandi fátíðara.
Allir kannast við orð Galíleo
Galílei – „hún snýst nú samt“ –
sem féllu fyrir fjórum öldum eftir
að hugsuðir þess tíma neyddu
hann til að taka orð sín um hreyf-
ingu himintunglanna til baka.
Flestir virtustu vísindamenn þess
tíma höfnuðu kenningum Galílei
en þær þykja sjálfsagðar nú. Svip-
aða sögu má segja um kenningar
Charles Darwin, en þróunarkenn-
ing hans sem sett var fram fyrir
um hálfri annarri öld hefur ekki
alltaf átt upp á pallborðið – og á
jafnvel ekki enn. Hefðu hugsuðir
þessara tíma fengið að ráða sner-
ist sólin líklega enn um jörðina og
engin þróun hefði orðið.
Þetta eru dæmi um menn sem
þurftu að berjast við ríkjandi við-
horf síns tíma, en höfðu – líklega –
rétt fyrir sér og skoðanir þeirra
urðu því ofan á. Ef litið er nær í
tíma má nefna dæmi um vís-
indamenn sem einnig hafa barist
fyrir málstað sínum, en ekki endi-
lega haft jafn góðan málstað að
verja. Þar má til að mynda nefna
líffræðinginn dr. Paul Ehrlich sem
síðustu áratugi hefur verið ötull
talsmaður fyrir náttúruvernd og
gegn því þjóðfélagi sem við búum
í. Sem dæmi má nefna að hann
hélt því fram árið 1968 að á átt-
unda áratugnum myndu hundruð
milljóna manna farast úr hungri
því jörðin gæti ekki brauðfætt all-
an þann fjölda sem á henni yrði.
Reynslan hefur leitt allt annað í
ljós og vegna tækniframfara sem
dr. Ehrlich berst gegn er nægur
matur til fyrir alla jarðarbúa.
Annar „vísindamaður“ úr búðum
umhverfisverndarsinna, dr. Lest-
er Brown, hefur haldið svipuðum
kenningum á loft og hann hefur
ekki heldur sést fyrir í baráttunni
fyrir málstað umhverfisvernd-
arsinna.
Úr umræðu um innlend átaka-
mál eru einnig til dæmi um að vís-
indamenn hafi haft rangt fyrir sér.
Nefna má þann slag sem háður
var um byggingu ráðhússins, en
þótt menn muni það varla nú létu
ýmsir eins og með byggingu þess
húss yrðu unnin mikil umhverf-
isspjöll og sumir þeirra gátu notað
fræðititla til að leggja þunga á mál
sitt. Því var haldið fram að hætt
væri við að Tjörnin hyrfi með
byggingu þessa húss eða að lífríki
hennar raskaðist mjög og fuglar
hyrfu. Tjörnin er þó enn á sínum
stað og fuglalíf þar hefur líklega
aldrei verið meira. Einn líffræð-
ingur lét sig meira að segja hafa
það í hita leiksins að mæla gegn
ráðhúsinu á þeim forsendum að
yfirborð sjávar kynni að hækka
svo mjög að miðbærinn sykki í sæ.
Miðbærinn er ekki sokkinn enn og
kenningin um þessa nýju Atlantis
virðist ekki ætla að rætast í bráð.
Eitt af nýju deilumálunum eru
umhverfisáhrif virkjana og álvera,
en á þeim hafa vísindamenn ólíkar
skoðanir. Allar eru þær skoðanir
ágætt innlegg í umræðuna, en
þær eru ekki yfir gagnrýni hafnar
og enginn vísindamannanna getur
krafist þess að skoðanir hans séu
álitnar stóri sannleikur í málinu.
Engum þeirra er heldur hollt að
álíta sig svo hlutlausa gagnvart
þessum málum að viðhorf þeirra
geti ekki mótast af þeim tilfinn-
ingum sem þeir bera til viðfangs-
efnisins og tengjast ekki bein-
hörðum staðreyndum.
Annar málaflokkur sem ekki
ætti að vera fræðimannanna einna
er fiskifræðin. Áhugamenn um
fiskifræði, sem þó hafa ekki hlotið
opinbera viðurkenningu sem
fræðimenn á því sviði, hafa sett
fram rökstuddar efasemdir um að
fiskifræðingar hafi rétt fyrir sér í
ráðgjöf sinni um fiskveiðar. Hér
verður ekki lagt mat á það hverjir
hafa rétt fyrir sér, en gagnrýnin
er nauðsynleg og full ástæða til að
hlusta á hana. Óvissan er mikil og
hver veit nema í ljós komi að
áhugamennirnir höfðu rétt fyrir
sér en fræðimennirnir ekki.
Vísinda- og fræðimenn eru mik-
ilvægir og skoðanir þeirra eru
mikilsvert innlegg í umræðu um
flókin mál. Menntun þeirra og
fræðititill gefa þeim óhjákvæmi-
lega ákveðið vægi í þeirri umræðu
og þýða að meiri líkur eru til að
þeir nái eyrum fólks. Vægi þeirra
á hins vegar ekki að vera umfram
þetta, þeir eiga ekki að vera end-
anlegur dómstóll um álitamál og
þeir eiga ekki að vera hafnir yfir
þá gagnrýni sem aðrir menn þurfa
að sitja undir.
Kennivald
vísindanna
„Fræðimenn eru þrátt fyrir allt menn og
hafa þess vegna skoðanir sem mótast
hafa af tilfinningunum en ekki „vís-
indalegum staðreyndum“ eingöngu.“
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj@mbl.is
✝ Elísabet ÁstaMagnúsdóttir
fæddist í Reykjavík
13. maí 1959. Hún
lést á líknardeild
Landspítalans í
Kópavogi 3. desem-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hennar eru
Fríða Fanney Stef-
ánsdóttir, f. 16. ágúst
1938, og Magnús
Ragnar Sigurðsson,
f. 25. ágúst 1928.
Foreldrar Fríðu voru
Elísabet Sigurbjörns-
dóttir, f. 20. apríl
1902, d. 14. september 1990, og
Stefán Jónsson, f. 14. febrúar
1900, d. 19. desember 1977. For-
eldrar Magnúsar voru Guðrún
Markúsdóttir, f. 22. júlí 1895, d.
23. júlí 1971, og Sigurður Einars-
son, f. 6. júní 1903, d. 23 janúar
1971. Systir Elísabetar Ástu er
Guðrún Magnúsdóttir, f. 19. maí
1957, maki Árni Þorvaldsson, f.
10. apríl 1955. Börn þeirra eru
Þorvaldur Snorri Árnason, f. 25.
júní 1976, Gígja Hrönn Árnadótt-
ir, f. 20. janúar 1982, Árni Már
Árnason, f. 9. október 1987. Bróð-
ir Elísabetar Ástu er
Stefán Magnússon, f.
24. ágúst 1970, maki
Bryndís Björk Svav-
arsdóttir, f. 23. októ-
ber 1970, barn
þeirra er Dagur
Snær Stefánsson, f.
25. mars 1997.
Elísabet Ásta gift-
ist 16. júní 1979 Jens
Ragnari Linberg
Gústafssyni múrara-
meistara, f. 26. októ-
ber 1959. Foreldrar
Jens eru Ólafía Jens-
dóttir, f. 28. nóvem-
ber 1937 í Selárdal, og Gústaf
Kristjánsson, f. 29. september
1936, d. 14. febrúar 1986. Börn
Elísabetar Ástu og Jens eru Ólafía
Linberg Jensdóttir, f. 16. feb.
1979; Magnús Linberg Jensson, f.
26. janúar 1981, sambýliskona
Lára Ólafía Einarsdóttir, f. 16.
febrúar 1982. Barn þeirra er Sara
Dögg Magnúsdóttir, f. 2. júlí 2002;
Elísa Linberg Jensdóttir, f. 31.
desember 1988.
Útför Elísabetar Ástu verður
gerð frá Kópavogskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Elsku hjartans góða systir mín.
Mér fannst eins og þú yrðir alltaf hér,
litla systir mín. Aldrei hefði mér dott-
ið í hug að þurfa að kveðja þig svona
fljótt. Við systur vorum ekki mjög
samrýndar á unglingsárum en áttum
góðar stundir saman. Það var mjög
kært á milli okkar eftir að við fórum
að búa og eignast okkar börn. Börnin
okkar eru á svipuðum aldri. Ég byrj-
aði og átti Þorvald fæddan 1976, þú
áttir Ólafíu 1979. Þetta var yndisleg-
ur tími. Næst varst þú á undan og
áttir Magnús fæddan 1981 og ég
Gígju1982, síðan ég Árna fæddan
1987 og þú Elísu fædda 1988. Úti-
legur og ferðalög upp í sveit úti í nátt-
úrunni eru alveg ógleymanleg minn-
ing. Ásta mín, við vorum miklar
vinkonur. Þú svo róleg alla tíð og ég
þessi frekja, en einhvern veginn
passaði þetta saman.
Ásta systir átti yndislegan mann,
hann Jenna, og voru þau samstiga í
lífinu. Það eru ófáar stundirnar sem
við hjónin höfum skemmt okkur sam-
an. Þú komst til mín þegar eitthvað
var um að vera og galdraðir með
þinni einlægni í verki veislu.
Hún tók fimm mánuði baráttan við
illræmdan sjúkdóm sem vann að lok-
um. Þú barðist hetjulega og varst
mikil hetja, aldrei var kvartað þó að á
andlitinu væru sársaukadrættir. Nei,
þú sagðir: Ég hef það ágætt.
Við systur ætluðum með mennina
okkar og börn til Krítar í júlí síðast-
liðnum í eina viku, í fyrsta sinn til út-
landa saman en tveimur vikum fyrir
brottför kom þessi sjúkdómur í ljós
og þér var bannað að fara því nú ætti
að hefja meðferð strax. Þetta var
mikið áfall, við fórum með Elísu,
yngstu dóttir ykkar Jenna, og var
ykkar sárt saknað. Í veikindunum
var ósk sem systir mín vildi fram-
kvæma hversu veik sem hún var.
Ásta átti fimm mánaða gamla ömmu-
stelpu og hennar ósk var að halda
skírnarveislu sem fyrst. Það tókst
henni og var sonardóttirin skírð Sara
Dögg 12. október. Ásta var hetja að
halda skírnina heima í Skólagerði 9
og taka á móti gestum eins veik og
hún var.
Enginn veit sína ævina fyrr en öll
er. Ásta systir mín er farin aðeins 43
ára að aldri. Þessi glæsilega kona er
búin að berjast við illvígan sjúkdóm
sem tók hana í burtu frá okkur. Það
eru grimm örlög fjölskyldu hennar að
sjá á eftir ungri móður í blóma lífsins.
Mamma og pabbi okkar, Fríða Fann-
ey Stefánsdóttir og Magnús Sigurðs-
son, þurfa nú að sjá á eftir elskulegri
dóttur, eitthvað sem allir foreldrar
óttast mest af öllu. Mig langar að
þakka fyrir allar yndislegu stundirn-
ar sem ég og fjölskylda mín áttum
með Ástu systur og vona að guð
hjálpi okkur að vera sterk á þessum
erfiða tíma til þess að sigrast á þess-
ari miklu sorg.
Elsku Jenni, Lóa, Elísa, Maggi og
Lára, missir okkar allra er mikill en
ykkar þó mestur og bið ég guð að
styrkja ykkur og lýsa fram á veginn í
ykkar miklu sorg.
Guðrún Magnúsdóttir.
Látin er elskuleg tengdadóttir
mín, Elísabet Ásta Magnúsdóttir.
Ung kynntist hún Jens syni mínum
eða 18 ára gömul og þá hófust okkar
góðu kynni. Bjó hún hjá okkur Gústaf
fyrsta árið þeirra í sambúð og kynnt-
ist ég þá strax hennar góðu kostum.
Alla tíð síðan hefur hún reynst mér
og fólkinu okkar alveg einstaklega
vel. Það er því mikill harmur og sökn-
uður í huga okkar allra. Spurningar
vakna. Af hverju þarf elskulegt fólk á
besta aldri, sem á svo margt eftir
ógert, að yfirgefa okkur? En þá er
gott að leita til trúar á Guð og nú þeg-
ar jólin eru rétt ókomin vonumst við
eftir að fá styrk frá boðskap jólanna.
Gef mér kærleik, gef mér trú,
gef mér skilning hér og nú.
Ljúfi Drottinn, lýstu mér
svo lífsins veg ég finni.
Láttu ætíð ljós frá þér
ljóma í sálu minni.
(Höf. ók.)
Elsku Jens minn, Lóa, Elísa,
Magnús, Lára og Sara Dögg. Guð
varðveiti ykkur öll og styrki í sorg
ykkar.
Guð blessi okkar elskulegu Elísa-
betu Ástu Magnúsdóttur um alla ei-
lífið.
Ólafía S. Jensdóttir.
Vegir guðs eru órannsakanlegir.
Hvað réttlætir það að kalla svona
unga konu til sín?
Elísabet Ásta Magnúsdóttir eða
Ásta eins og hún var alltaf kölluð af
ættingjum og vinum var góð kona,
hæglát og frekar hlédræg við fyrstu
kynni en stutt í brosið og alltaf til í
gleðskap. Henni var alltaf efst í huga
hvað öðrum kom best. Jafnvel þegar
hún var sem veikust og lá á líknar-
deild Landspítalans var hún með
hugann við fólkið í kringum sig og
hvernig það hefði það.
Ásta var alveg ótrúleg húsmóðir,
góður kokkur og frábær bakari. Oft
hefur verið erfitt að standast saman-
burð við afmælisboð og veislur hjá
Ástu. Eftir að börnin gátu farið að tjá
sig var beðið um kökur eins og heima
hjá Ástu og hitt og þetta sem allir
höfðu smakkað hjá Ástu og alltaf var
hún boðin og búin að aðstoða mann
við að uppfylla kröfurnar.
En þetta hafa örlögin fyrirséð og
okkur ber að þakka fyrir þau ár sem
við fengum að kynnast Ástu. Þakka
fyrir öll boðin, heimsóknirnar, sam-
veruna og ferðalögin, innanlands sem
utan.
Elsku Jenni, Lóa, Elísa, Maggi,
Lára og litla Sara Dögg, okkar inni-
legustu samúðarkveðjur til ykkar og
til allra nánustu ættingja Ástu sem
hafa hlúð að og staðið með henni
þessa síðustu mánuði eins og klettar.
Blessuð sé minning hennar.
Ingi, Arna, Arnaldur og Júlía.
Jæja, Bryndís mín, það er búið hjá
henni Ástu. Svona var upphafið af
símtali sem ég átti við Stefán sam-
býlismann minn að kvöldi þriðju-
dagsins 3. desember síðastliðinn.
Hann var staddur uppi á spítala. Ásta
mágkona mín var öll. Hún hafði lotið
ílægra haldi í snarpri glímu við ill-
vígan, hræðilegan sjúkdóm. Á slíkri
stundu þyrmir yfir mann, einmitt
þegar hátíð ljóss og friðar er í þann
mund að ganga í garð, hátíð sem ber
með sér gleði og frið fyrir flesta
kristna menn. Á slíkri stundu efast
maður um réttlæti almættisins.
Hvaða réttlæti er í því að taka unga
konu frá eiginmanni og þremur ynd-
islegum börnum? Vonandi skilur
maður það einhvern tíma, en ekki nú,
ekki á þessari stundu.
Ég kynntist Ástu mágkonu minni
fyrir 8 árum, en þá fór ég að vera með
Stefáni litla bróður hennar. Ég
kynntist Ástu, Jenna og krökkunum
þeirra þremur fljótlega. Það var allt-
af notalegt að koma í Skólagerðið til
þeirra. Alltaf var tekið vel á móti okk-
ur og Ásta sem var myndarleg hús-
móðir lagði á borð og bauð upp á kaffi
og meðlæti. Síðan var setið og spjall-
að um daginn og veginn enda gaman
að tala við Ástu og Jenna og sveif
léttleikinn alltaf yfir vötnum á þess-
um stundum. Stundum vorum við
boðin í mat í Skólagerðið og var það
jafnan tilhlökkunarefni því að Ásta
var góður kokkur og Jenni snilldar
grillari.
Það er ekki oft sem maður sér hjón
eins og Ástu og Jenna. Það skein
jafnan af þeim hamingjan, þau voru
alltaf eins og ástfangnir unglingar og
hver maður gat séð að á milli þeirra
ríkti mikil virðing og ást. Það var
ekki nóg með að á milli þeirra ríkti
ást og virðing, þau voru líka frábærir
foreldrar sem var umhugað um vel-
ferð barnanna sinna þriggja, hvöttu
þau til dáða í öllu sem þau tóku sér
fyrir hendur, hvort sem það var
íþróttaiðkun af einhverju tagi. Það
var líka aðdáunarvert að sjá hvernig
þau hvöttu Lóu dóttur sína til dáða í
því söngnámi sem hún leggur stund
á.
Í sumar veiktist Ásta og það var
einstakt að fygjast með því hvernig
hún tókst á við veikindi sín. Hún var
ótrúlega sterk, vildi ekki að aðrir
hefðu áhyggjur af sér og leitaðist við
að lifa lífinu á eins eðlilegan hátt og
mögulegt var. Þegar Stefán átti af-
mæli í ágúst sl. átti fjölskyldan
ánægjulega helgi saman. Við fengum
lánaðan sumarbústað foreldra minna
og fengum góða heimsókn frá Ástu,
Jenna og Elísu dóttur þeirra. Einnig
kom Gurra systir hennar ásamt Árna
eiginmanni sínum og börnum þeirra.
Þarna voru líka tengdaforeldrar mín-
ir, Fríða og Magnús. Fjölskyldan var
þarna nánast öll samankomin, við
grilluðum góðan mat, fórum í heita
pottinn og spjölluðum saman fram
eftir nóttu. Þetta var skemmtileg
helgi og nú þegar hún Ásta okkar er
farin eru það minningar eins og þessi
sem geta hjálpað okkur að græða
sárin.
Elsku Jenni, Lóa, Elísa, Maggi,
Lára og Sara Dögg. Við Stefán og
Dagur Snær sendum ykkur okkar
innilegustu samúðarkveðjur. Ég
vona að þið fáið styrk til að takast á
við þennan mikla missi og þessa
miklu sorg nú þegar hátíð ljóss og
friðar er um það bil að ganga í garð.
Guð geymi Elísabetu Ástu Magn-
úsdóttur.
Bryndís B. Svavarsdóttir.
Mig langar til að minnast mágkonu
minnar og vinnufélaga, sem er nú lát-
in eftir stutt og hatrammt stríð við ill-
vígan sjúkdóm, með fáeinum orðum.
Ég var aðeins þriggja ára þegar
Ásta kom inn á æskuheimili mitt og
bjó hjá okkur þar til hún og Jenni
bróðir stofnuðu sitt eigið heimili. Ég
fékk oft að vera hjá þeim sem barn og
lék ég mér þá við Lóu frænku, en
ELÍSABET ÁSTA
MAGNÚSDÓTTIR