Morgunblaðið - 11.02.2003, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
STUNDUM hefur því verið haldið fram í ræðu og riti að
pylsa og kók sé þjóðarréttur Íslendinga. Ekki skal lagt
á það mat hér en ljóst er að Bæjarins bestu við Tryggva-
götu í Reykjavík er með vinsælli veitingastöðum lands-
ins og hefur verið svo um langa hríð. Ekki skemmir fyr-
ir að verðið hefur haldist óbreytt um langa hríð, hvað
sem allri verðbólgu líður og ein með öllu kostar áfram
180 krónur.
Morgunblaðið/Jim Smart
„Þjóðarrétturinn“ snæddur
FJÁRMÁLAEFTIRLITIÐ mun
leita skýringa á því hvers vegna vext-
ir hafi ekki verið reiknaðir innan mán-
aðar af verðtryggðum innlánsreikn-
ingum Íslandsbanka og spari-
sjóðanna í því skyni að kanna hvort
fylgt hafi verið lögum við þennan út-
reikning. Hins vegar hafa verið reikn-
aðir sérstakar verðbætur á innlagnir
innan mánaðar og hafa þær verið
óbreyttar 1% á ári hjá Íslandsbanka
síðastliðin fimm ár og 2% hjá spari-
sjóðunum síðastliðin rúm fjögur ár.
Árleg verðlagshækkun hefur verið
mjög mismunandi á ofangreindu
tímabili eða allt frá því að vera rúmt
1% árið 1998 í að vera tæp 10% árið
2001.
„Fjármálaeftirlitið mun leita skýr-
inga og sjónarmiða um þetta og í
framhaldi af því taka afstöðu til þess
hvort fylgt hafi verið lögum við þenn-
an útreikning,“ sagði Páll Gunnar
Pálsson, forstjóri Fjármálaeftirlits-
ins, aðspurður í samtali við Morgun-
blaðið.
Fjármálaeftirlitið fylgist
með að farið sé að lögum
Hann benti á að það væri ekki á
verkssviði Fjármálaeftirlitsins að
fylgjast með verðlagningu á þessu
sviði. Það sé til dæmis á sviði sam-
keppnisyfirvalda, en það sé á verk-
sviði Fjármálaeftirlitsins að ganga úr
skugga um að farið sé að lögum.
„Við fylgjumst með því að fyrirtæki
á þessu sviði starfi í samræmi við lög,
reglugerðir og samþykktir sem um
starfsemi þeirra gilda og lög um vexti
og verðtryggingu falla þar undir,“
sagði Páll Gunnar ennfremur.
Eins og fram hefur komið hafa inn-
lagnir á verðtryggða innlánsreikn-
inga Íslandsbanka og sparisjóðanna
verið vaxtalausar innan mánaðar og
vaxtaútreikningur miðast við næstu
mánaðamót, ef undan eru skildar sér-
stakar verðbætur sem koma á inn-
lagnir innan mánaðar. Hjá Lands-
banka og Búnaðarbanka gildir hins
vegar að innlagnir á verðtryggða
reikninga bera vexti frá og með deg-
inum eftir innlögn, auk sérstakra
verðbóta innan mánaðar, og hefur það
fyrirkomulag verið við lýði um árabil
samkvæmt upplýsingum þessara
bankastofnana.
Í lögum um vexti og verðtryggingu
sem samþykkt voru á vordögum árið
2001 og tóku gildi 1. júlí það ár, segir í
3. gr. að almenna vexti skuli því að-
eins greiða af peningakröfu að það
leiði af samning, venju eða lögum.
Jafnframt að vexti skuli greiða frá og
með stofndegi peningakröfu og fram
að gjalddaga. Í sjötta kafla laganna er
fjallað um verðtryggingu sparifjár og
lánsfjár og í 15. gr. segir að Seðla-
bankinn geti að fengnu samþykki við-
skiptaráðherra ákveðið lágmarkstíma
verðtryggðra innistæðna og lána.
Bankinn geti jafnframt að fengnu
samþykki ráðherra ákveðið að vextir
verðtryggðra innistæðna og lána
skuli vera óbreytanlegir á lánstíman-
um, auk þess sem bankanum er falið
að setja nánari reglur um verðtrygg-
ingu sparifjár og lánsfjár.
Í reglunum sem settar eru 21. júní
2001 og taka gildi um mitt það ár seg-
ir meðal annars: „Verðbætur eru
reiknaðar á tvennan hátt, þ.e. lægsta
innistæða í almanaksmánuði tekur
breytingum skv. vísitölu neysluverðs,
en inn- og útborganir eru verðbættar
innan mánaðarins með sérstökum
verðbótum í formi vaxta, sem innláns-
stofnanir auglýsa.“
Búnaðarbanki fylgdi verðlagi
Samkvæmt upplýsingum Seðla-
bankans eru hinar sérstöku verðbæt-
ur innan mánaðar nú 1% á ári hjá Ís-
landsbanka, 2% hjá sparisjóðunum og
Landsbanka og 2,40% hjá Búnaðar-
banka Íslands. Þegar þróun á þessum
sérstöku verðbótum er skoðuð aftur í
tímann kemur í ljós að einungis einn
banki, Búnaðarbanki Íslands, virðist
hafa gert tilraun til að fylgja eftir
verðlagsþróun síðustu fimm árin við
ákvörðun sérstakra verðbótra innan
mánaðar, en upplýsinga var ekki aflað
lengra aftur í tímann. Sérstakar verð-
bætur Búnaðarbankans eru þannig
2,40% í upphafi árs 1998 og hækka í
áföngum í 6% í júní 2001. Þær eru 6%
fram í mars árið 2002 en hafa síðan
lækkað og hafa undanfarna mánuði
verið 2,40%.
Hjá hinum bönkunum og sparisjóð-
unum hafa sérstakar verðbætur inn-
an mánaðar verið óbreyttar eða nán-
ast óbreyttar frá því í ársbyrjun 1998.
Þannig hafa sérstakar verðbætur Ís-
landsbanka innan mánaðar verið 1% á
ári allt ofangreint tímabil, samkvæmt
upplýsingum Seðlabanka Íslands og
óbreyttar 2% hjá Landsbankanum.
Hjá sparisjóðunum voru þær 2,50%
fram í október árið 1998, en lækkuðu
þá í 2% og hafa verið óbreyttar síðan.
Á sama tímabili hefur vísitala
neysluverðs sem er einn helsti mæli-
kvarði á verðbólgu og sem verðtrygg-
ing fjárskuldbindinga miðast við,
sveiflast mjög mikið, enda hefur verð-
bólga sveiflast frá því að vera rúmt
1% prósent á ári í það að vera tæp
10%. Þannig var verðbólga á árinu
1998 1,3% og hækkaði í 5,8% árið eftir
árið 1999. Verðbólgan lækkaði síðan
aftur árið 2000 í 3,5% og tók síðan
stökk upp á við árið 2001 og var 9,4%
á því ári. Í fyrra dró síðan hratt úr
verðbólgu eins og kunngt er og var
árshækkun verðlags á því ári 1,4%
eða svipuð og hún var í upphafi tíma-
bilsins á árinu 1998.
Aðeins einn banki
fylgdi eftir verð-
lagshækkunum

"
 









1
(
 6 
!  7
8#
!
  /  >0
/ 45
E >
/  >0
$6 ,
E >
&)! * + 
,!- .!- A 
3 
 +
63
Ákvörðun sérstakra verðbóta innan mánaðar á verðtryggðum reikningum
Síðustu fimm árin virð-
ist aðeins ein banka-
stofnun hafa tekið eitt-
hvert mið af hækkunum
verðlags við ákvörðun á
sérstökum verðbótum
innan mánaðar, segir
Hjálmar Jónsson
í samantekt sinni.
hjalmar@mbl.is
NÆRRI þriðjungur grunaðra
manna, sem tóku þátt í nýlegri
rannsókn á vegum embættis rík-
islögreglustjóra, sagðist hafa ver-
ið beittur ofbeldi vegna fíkniefna
og 11,1% vitna. Þá sögðust 25%
grunaðra og 7,1% vitna hafa beitt
aðra ofbeldi vegna fíkniefna.
Rannsóknin var unnin sam-
kvæmt ákvörðun ríkislögreglu-
stjóra um að athuga ýmislegt
sem snýr að þjónustu lögregl-
unnar, ofbeldi tengt fíkniefnum
o.fl. Nýsköpunarsjóður náms-
manna veitti styrk til rannsókn-
arinnar og til verksins var ráðinn
Emil Einarsson, sem hefur BA-
próf í sálfræði. Emil lagði spurn-
ingalista fyrir þátttakendur sem
féllust á að svara ítarlegum
spurningum í júní til október
2002, þegar þeir mættu hjá lög-
reglu í Reykjavík, Kópavogi,
Hafnarfirði og á Akureyri. Þátt-
takendur voru 93, þar af 47 með
réttarstöðu grunaðs manns, 31
vitni og 15 kærendur, 40 í
Reykjavík, 29 á Akureyri, 13 í
Kópavogi og 11 í Hafnarfirði.
Ofbeldi beitt í hefndarskyni
og vegna skulda
Í könnuninni sögðust alls
28,9% grunaðra verið beitt of-
beldi vegna fíkniefna og 11,1%
vitna, en enginn kæranda. Þá
sögðust 25% grunaðra og 7,1%
vitna hafa beitt aðra ofbeldi
vegna fíkniefna. Helstu ástæður
sem gefnar voru fyrir því að
verða fyrir ofbeldi voru peninga-
skuld, hefnd og tilviljun. Helstu
ástæður fyrir því að beita ofbeldi
voru að sama skapi þær að menn
voru að rukka inn skuld, verja
sig og hefna sín.
Í greinargerð ríkislögreglu-
stjóra segir að af þessu megi sjá
að helstu ástæður þess að verða
fyrir og beita ofbeldi vegna fíkni-
efna séu þau viðskipti sem fari
fram við sölu á fíkniefnum. Flest-
ir annaðhvort skulda peninga
fyrir fíkniefni eða þeir eru að
rukka inn peninga sem aðrir
skulda. Um það bil 45% allra
þátttakenda (grunaðra, kærenda
og vitna) þekkti einhvern sem
hafði orðið fyrir ofbeldi í
tengslum við fíkniefni. Segir rík-
islögreglustjóri að þetta bendi til
þess að ofbeldi tengt fíkniefnum
sé mjög algengt og að það teng-
ist á einhvern hátt mjög mörg-
um.
Ríkislögreglustjóri hefur af
þessu tilefni stofnað vinnuhóp
undir forystu Gísla Pálssonar,
aðstoðaryfirlögregluþjóns hjá
ríkislögreglustjóranu. Aðrir í
hópnum eru Ásgeir Karlsson, að-
stoðaryfirlögregluþjónn ávana-
og fíkniefnadeildar lögreglunnar
í Reykjavík og Rannveig Þór-
isdóttir, félagsfræðingur hjá
embætti ríkislögreglustjóra.
Þeim er ætlað að gera nánari at-
hugun á umfangi vandans og
skila áætlun um hvernig við skuli
brugðið.
Nærri þriðji
hver maður
beittur ofbeldi
Könnun meðal grunaðra manna
vegna fíkniefnamála
VEGAGERÐIN hefur ákveð-
ið að leggja til að ný þjónustu-
merki verði tekin upp í um-
ferðarmerkjareglugerð við
næstu endurskoðun.
Eru þetta alls sjö merki og
meðfylgjandi eru myndir af
tveimur þeirra, annars vegar
merki sem ætlað er að vísa á
þann stað þar sem hægt er að
skoða selalátur og hins vegar
merki er nefnist „ferða-
mannafjós“, og skilgreint er
svo í fréttabréfi Vegagerðar-
innar: „Merki þetta vísar á
býli þar sem gestum gefst
kostur á að skoða kýr í fjósi.“
Önnur merki eiga að vísa á
skotsvæði, hesthúsahverfi,
skeiðvöll, vita og fuglaskoð-
un. Samkvæmt upplýsingum
úr dómsmálaráðuneytinu
hefur erindi frá Vegagerðinni
ekki borist ennþá, en í frétta-
bréfi stofnunarinnar segir að
nokkur merkjanna hafi nú
þegar verið sett upp á „við-
eigandi stað“ til prófunar.
Tillögur um ný þjónustumerki
Selalátur Ferðamannafjós