Morgunblaðið - 11.02.2003, Qupperneq 14

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
14 ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
STJÓRN Seðlabankans hefur
ákveðið að lækka vexti sína í end-
urhverfum viðskiptum við lána-
stofnanir um 0,5% frá og með 18.
febrúar nk. að því er kemur fram í
Peningamálum, ársfjórðungsriti
bankans. Eftir þessa lækkun verða
stýrivextir bankans 5,30% eða
lægri en nokkru sinni síðan á
árinu 1994, þegar verðbólga var
aðeins 1½% og mun meiri slaki var
í hagkerfinu en nú. Þetta er í
tólfta sinn frá því í mars árið 2001
sem Seðlabankinn lækkar vexti.
Bankinn birti jafnframt í gær nýja
verðbólguspá þar sem gert er ráð
fyrir að verðbólga verði rétt rúm-
lega 2% á þessu og næsta ári, þ.e.
lítillega undir verðbólgumarkmiði
bankans.
Í Peningamálum segir að þróun
framleiðslu og eftirspurnar hafi
verið heldur veikari en reiknað var
með fyrr í vetur. Landsframleiðsla
dróst verulega saman á þriðja árs-
fjórðungi 2002 frá sama tíma árið
áður og vísbendingar séu um að
hún hafi lítið aukist á fjórða árs-
fjórðungi. Því sé nú talið að lands-
framleiðsla hafi dregist lítillega
saman á síðasta ári í heild. Þá hafi
eftirspurn á vinnumarkaði haldið
áfram að slakna og vísbendingar
séu um að vinnuaflseftirspurn
muni enn dragast saman á fyrstu
mánuðum þessa árs og atvinnu-
leysi aukast. Þessi aukni slaki hafi
áhrif á nýja þjóðhagsspá bankans.
Meginbreytingin frá síðustu spá
bankans felist þó í því að nú sé
reiknað með byggingu álvers á
Reyðarfirði og tilheyrandi raforku-
verum. Þá hafi það einnig áhrif á
spána að miðað er við gengi undir
lok janúar, sem var nærri 5%
hærra en reiknað var með í spánni
í nóvember og að aflaheimildir hafa
verið auknar.
Stóriðjuframkvæmdir hafa lítil
áhrif á fyrri hagvaxtarspá
Á þessum forsendum spáir Seðla-
bankinn því nú að hagvöxtur verði
1,75% á þessu ári en 3% árið 2004.
Þrátt fyrir stóriðjuframkvæmdir er
þetta aðeins lítillega meiri hagvöxt-
ur á þessu ári en spáð var í nóv-
ember síðastliðnum, þegar spáð var
1,5% hagvexti, og sá sami á næsta
ári. Segir Seðlabankinn að ástæð-
urnar liggi m.a. í meiri slaka um
þessar mundir en þá var fyrirséður
og hærra gengi, en einnig beri að
hafa í huga að meginþungi stór-
iðjuframkvæmda verði ekki fyrr en
á árunum 2005 og 2006.
Bankinn segir að á heildina litið
muni ríkja nokkuð gott jafnvægi í
þjóðarbúinu næstu tvö ár sam-
kvæmt spánni. Spáð er að við-
skiptahalli verði langt innan sjálf-
bærra marka þrátt fyrir
innflutning fjárfestingarvarnings
vegna stóriðjuframkvæmda. Þótt
nokkur slaki verði í hagkerfinu á
næstu mánuðum, sem birtist m.a. í
því að spáð er að atvinnuleysi
verði að meðaltali 3,5% á þessu
ári, verði hann fremur lítill á árinu
í heild og á næsta ári muni at-
vinnuleysi minnka en framleiðslu-
spenna verði þó enn mjög lítil.
Birgir Ísleifur Gunnarsson,
bankastjóri Seðlabankans, sagði á
blaðamannafundi í gær að sem
fyrr myndi frekari slökun í pen-
ingamálum ráðast af framvindum
og horfum.
Ekki hætta á verðhjöðnun
Seðlabankinn telur að ekki sé
mikil hætta á eiginlegri verðhjöðn-
un hér á landi og því ekki tilefni til
snarprar slökunar í peningamálum
af þeim sökum. Þá telur bankinn
að ekki sé tilefni til mikillar lækk-
unar vaxta bankans með það eitt
að markmiði að stuðla að lækkun á
gengi krónunnar. Hluta af hækkun
þess megi líklega rekja til hækk-
unar jafnvægisgengis. Því sé
næsta víst að það krefðist töluvert
lægri vaxta en samrýmist verð-
bólgumarkmiði bankans að vinda
ofan af hækkun gengisins síðustu
mánuði. Þá væri hætt við að safn-
að yrði í bálköst næsta ofþenslu-
og óstöðugleikatímabils í íslensk-
um efnahagsmálum. Bankinn seg-
ist því áfram ákvarða vexti með
hliðsjón af verðbólgumarkmiðinu
eins og hann er skuldbundinn til.
Viðskiptabankarnir
lækka vexti
Í kjölfar vaxtalækkunar Seðla-
bankanas ákvað Íslandsbanki í
gær að lækka óverðtryggða vexti
bankans um 0,5% og verðtryggða
vexti um 0,2%. Samtals hefur
bankinn því lækkað verðtryggða
vexti um 0,4% frá áramótum. Eins
hefur Landsbankinn ákveðið að
lækka vexti óverðtryggðra innlána
og útlána um 0,5% sem kemur til
framkvæmda á næsta vaxtabreyt-
ingardegi 21. febrúar nk. Á sama
tímapunkti mun Landsbankinn
einnig breyta vöxtum verð-
tryggðra innlána og útlána. Þá
hafa Sparisjóðirnir ákveðið að
lækka vexti óverðtryggða inn- og
útlána til samræmis við vaxta-
lækkun Seðlabanka Íslands.
Seðlabanki Íslands lækkar
stýrivexti um 0,5%
Vextir ekki
lægri síðan
árið 1994
Morgunblaðið/Golli
Birgir Ísleifur Gunnarsson, bankastjóri Seðlabanka Íslands, greinir frá
ástandi og horfum í efnahagsmálum.
Seðlabankinn spáir rúmlega 2%
verðbólgu á þessu ári og því næsta
● SEÐLABANKI Íslands telur að þótt væntanleg Kárahnjúkavirkjun og álver í
Reyðarfirði verði einhverjar mestu framkvæmdir Íslandssögunnar, sé hægt að
verja efnahagslegan stöðugleika og halda verðbólgu nálægt verðbólgumark-
miði Seðlabankans með samspili innri aðlögunar í þjóðarbúskapnum og að-
gerða í peninga- og ríkisfjármálum. Ella þurfi stýrivextir Seðlabankans að
hækka í allt að 10% þegar líður á framkvæmdatímann en þeir verða 5,3% eftir
að lækkun, sem tilkynnt var um í gær, kemur til framkvæmda. Þetta kemur
fram í greinargerð um mat á þjóðhagslegum áhrifum fyrirhugaðra stór-
iðjuframkvæmda og möguleg hagstjórnarviðbrögð við þeim í Peningamálum,
ársfjórðungsriti Seðlabankans sem kynnt var í gær.
Í greinargerðinni er ekki gert ráð fyrir framkvæmdum við stækkun álvers
Norðuráls á Grundartanga. Seðlabankinn segir að útreikningar sem gerðir séu
með líkönum Seðlabankans af hagkerfinu og einstökum hlutum þess bendi til
þess að án gengisaðlögunar og hagstjórnaraðgerða verði framleiðsluspenna
umtalsvert meiri en varð á ofþensluárunum 2000 og 2001 meðan á bygging-
artíma Kárahnjúkavirkjunar og álvers í Reyðarfirði stendur. Ástæðan sé sú að
hagvöxtur verði töluvert umfram jafnvægisvöxt, eða sem nemur 4–4,5%þegar
mest lætur, sem gæti þýtt um 7% hagvöxt. Afleiðing þessa sé að verðbólga
yrði um eða yfir 4% meiri en án stóriðjuframkvæmda á árunum 2005 og 2006
og víki því verulega frá verðbólgumarkmiði Seðlabankans.
Segir Seðlabankinn að til að koma í veg fyrir þetta þurfi að koma til hags-
tjórnarviðbrögð. Ef gengið haldist óbreytt frá því sem orðið hefði án stór-
iðjuframkvæmda og engar aðgerðir verði í ríkisfjármálum þurfi seðla-
bankavextir að hækka þegar líður á þetta ár og verða á árunum 2004 og 2005
rúmlega 4,5% hærri en án stóriðju, sem gæti þýtt allt að 10% stýrivexti.
„Þetta nægir reyndar ekki til að halda verðbólgu innan þolmarka á árunum
2005 og 2006 og því þarf peningastefnan að verða enn aðhaldssamari ef hún
nýtur ekki aðstoðar ríkisfjármálastefnu eða gengisþróunar,“ segir Seðlabank-
inn.
Seðlabankinn gerir ekki ráð fyrir framkvæmdum vegna Norðuráls í úttekt
sinni. Segir bankinn ljóst að það myndi auka verulega á hagstjórnarvandann
ef þær framkvæmdir færu að einhverju leyti saman við hátopp framkvæmda
vegna álvers á Austurlandi. Það væri því heppilegt að reyna að finna þeim
framkvæmdum einhvern annan tíma.
Hægt að varðveita stöðugleika
Fyrsti ársfundur Viðskipta- og hagfræðideildar Háskóla
Íslands verður haldinn þriðjudaginn 11. febrúar n.k.
kl. 15.30 í hátíðarsal Háskóla Íslands.
Dagskrá
• Dr. Ágúst Einarsson, deildarforseti.
• Dr. h.c. Jónas Haralz, fyrrverandi bankastjóri, opnar rafrænt
vísindatímarit deildarinnar.
• Magnús Gunnarsson, formaður bankaráðs Búnaðarbanka Íslands,
afhendir verðlaun Hollvinafélags Viðskipta- og hagfræðideildar
og Búnaðarbankans fyrir bestu viðskiptahugmyndina unna af
nemendum.
• Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir, formaður Mágusar.
• Dr. h.c. Árni Vilhjálmsson, formaður Hollvinafélags Viðskipta-
og hagfræðideildar, afhendir verðlaun til nemanda fyrir hæstu
meðaleinkunn eftir fyrsta ár.
• Agnes Bragadóttir, blaðamaður. „Fer viðskiptasiðferði hrakandi?“
Fyrirspurnir.
• Afhending fyrsta eintaks af bókinni „Heilræði fyrir unga menn í
verzlun og viðskiftum“ sem nú er endurútgefin. Bókin kom
upphaflega út á Akureyri 1913.
Móttaka með léttum veitingum.
Fundarstjóri er Einar Benediktsson, forstjóri OLÍS
O
DD
I-J
31
41
● ARI Edwald, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, segir samtökin hafa
vonast eftir meiri lækkun stýrivaxta og því valdi ákvörðun bankans nokkrum
vonbrigðum. „Við áttum okkur ekki á því hvers vegna svo mikill vaxtamunur er á
milli Íslands og Evrópu, miðað þær við aðstæður sem hér eru í efnahagslífinu.
Stýrivextir eru hér 2,3% hærri en í Evrópu, en hér er verðbólga lægri og mikill
slaki á vinnumarkaði. Ég telhæpið að fullyrða að slaki hafi verið hér meiri á ár-
unum 1994 og 1996 en nú er, meðal annars vegna breyttrar skráningar og virk-
ari vinnumiðlunar, og allt bendir til að atvinnuástand eigi enn eftir að versna. Við
óttumst jafnframt að andvaraleysi gangvart gengishækkun krónunnar geti lagt
drög að óstöðugleika með svipuðuðm hætti og gerðist árið 2000,“ segir Ari.
Gylfi Arnbjörnsson, framkvæmdastjóri Alþýðusambands Íslands, segir vissu-
lega ánægjulegt að Seðlabankinn lækki vexti. Versnandi samkeppnisstaða at-
vinnulífsins í kjölfar styrkingar krónunnar og vaxandi atvinnuleysi sé hins vegar
áhyggjuefni. „Við teljum eðlilegt að Seðlabankinn gangi lengra í vaxtalækkun-
um nú, í ljósi styrkingar krónunnar og að verðbólga er töluvert undir markmiðum
bankans. Atvinnuleysi er auk þess mikið og eykst hratt. Því ber Seðlabank-
anum að hafa skoðun á versnandi samkeppnisstöðu íslensks atvinnulífs, eink-
um útflutningsgreina, sem styrking krónunnar leiðir af sér og þar af leiðandi vax-
andi atvinnuleysi, því fyrirtækin þurfa að beita hörðum aðhaldsaðgerðum.
Þegar verðbólga er jafnlítil og raun ber vitni er svigrúm fyrir Seðlabankann að
bregðast við þessu.“
Gylfi setur þannig spurningarmerki við þá stefnu Seðlabankans að láta mark-
aðinn ráða gengisþróun. „Fyrir launafólk er þetta áhyggjuefni því markaðurinn
getur haft skammtímamarkmið að leiðarljósi, eins og nú virðist vera raunin. Ef
Seðlabankinn hefur ekki svigrúm til að bregðast við þessu, hljóta menn að
spyrja stjórnvöld hvernig það skal gert.“
Aðstæður leyfa meiri vaxtalækkun