Morgunblaðið - 18.02.2003, Blaðsíða 22

LISTIR
22 ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
2 JAZZ Guitars er ekki djassskífa
fyrst og fremst, en þar leika þó
þeir tveir djassgítaristar sem
mynda hinn klassíska djassgít-
arskvintett Íslendinga ásamt Erni
Ármannssyni, Birni Thoroddsen
og Hilmari Jenssyni. Undirritaður
ritaði umsögn um skífuna í mbl.
en þegar kom að því lagi er heill-
aði hann mest varð honum á að
eigna Ólafi Gauki frábært komp
Jóns Páls og Jóni Páli ekki síðri
sóló Ólafs Gauks, eða einsog þar
stóð: diskinum lýkur á mögnuðum
flutningi á Stardust Hoagy Char-
michaels. Jón Páll sýnir enn og
sannar að hann er í hópi helstu
meistara hins hefðbundna djass-
gítarleiks í Norðurálfu og Óli
Gaukur kompar glæsilega. Þetta
eina lag er disksins virði. Annars
er merkilegt hversu Ólafur Gauk-
ur getur leikið djassinn vel í jafn-
lítilli þjálfun og hann er sem
djassleikari. Síðast heyrði ég
hann leika The Man I Love á af-
mælistónleikum Eyþórs Þorláks-
sonar með slíkum glæsibrag að
maður fékk gæsahúð. Það er mik-
ill misskilningur að ekki sé nægj-
anlegt efni eftir í hinum klassísku
söngdönsum fyrir djassmeistara
að skapa úr – ekki síður en fyrir
klassíkerana í Bach og Mozart.
Stór voru þau orð. En satt er
það, Ólafur Gaukur er makalaus
gítarleikari, en leikur djass jafn-
sjaldan og Quincey Jones stjórnar
djasshljómsveit. Ég þekkti Ólaf
Gauk lengstum aðeins af einum
sóló er hann lék með
hljómsveit Björns R.
Einarssonar á
78snúninga hljóm-
plötu: Lover Come
Back To Me eftir
Romberg. Annað
heyrði maður ekki
frá honum fyrr en
KK-sextett skífan
tvöfalda kom út.
Hann lék þar örfáa
sólóa og svo þennan
makalausa dúett með
Sigrúnu Jónsdóttur:
Cry me A River.
Gaukssándið var al-
þekkt á þessum árum
en í tímans rás hefur það breyst
og hann nálgast hinn klassíska
meginstraum djassgítarista þá er
hann leikur þá tónlist. Ég heyrði
Gauk fyrst leika djass á tón-
leikum fyrir einum tíu árum á
Sólon Íslandus og heillaðist gjör-
samlega. Síðan hef ég aðeins
heyrt hann í þrígang og stundum
leikandi aðeins örfá lög. Því
gleðilegra er að heillast svo af
honum að eigna ósjálfrátt Jóni
Páli sóló hans; eitt er víst að ef
Ólafur Gaukur hefði gengið hinn
þrönga djassveg hefði hann orðið,
einsog Jón Páll, í hópi fremstu
djassgítarleikara Norðurálfu.
Ekki skortir hann hæfileikana og
hugmyndaflugið. Aðstæður höml-
uðu djassfrægðinni og það á við
um fjölda annarra íslenskra djass-
leikara sem og djassleikara ann-
ars staðar í heiminum. Þegar Jón
Páll hélt út í heim að leika djass
sat Ólafur Gaukur
heima, stjórnaði
djasshljómsveit sinni,
fékkst við blaða-
mennsku og stjórnaði
gítarskóla. Aftur á
móti hélt hann síðar
út að nema kvik-
myndatónskáldskap
en það er önnur
saga.
Ég held að diskur
með þeim félögum,
þar sem þeir beittu
hinum klassíska
djassspilamáta í
þekktum sem óþekkt-
um söngdönsum og
djasslögum, myndi slá í gegn í
þeim hópi sem enn aðhyllist klass-
ískan djass – og hann er ekki svo
ýkja fámennur. Í það minnsta hef-
ur Björn Thoroddsen selt vel
skífu sína Jazz í Reykjavík sem út
kom í fyrra og er í stjörnumerki
Django Reinhards og söngdans-
adiskar Sigurðar Flosasonar hafa
rokselst.
Hilmar Jensson, einn af gít-
arsnillingunum okkar, er aftur á
móti á annarri skoðun hvað varð-
ar flutning á klassíkinni. Í fínu
viðtali í Morgunblaðinu segir
hann: ,,Ég á erfitt með að finna
leið til þess að vera ég sjálfur inn-
an þess ramma. Sú tónlist virkar
þvingandi á mig. Það er búið að
gera allar þessar stórkostlegu
upptökur. Fyrir mér er engin
ástæða til að endurtaka það og
miklu nær að setja plötuna bara á
fóninn og njóta snilldarinnar.
Hefðbundin djassspilamennska,
það að spila ,,standarda“, hefur
þó að minni hyggju ákveðið gildi.
Hún hefur hlutverki að gegna
sem kokkteilmúsík og sem slík er
hún fín. Einu skiptin sem ég spila
,,standarda“ er í kokkteilboðum
og hef bara gaman af því. Án þess
að vera of harðorður finnst mér
tónleikahald með ,,djass-
standördum“ nánast óréttlæt-
anlegt. Að láta fólk borga að-
gangseyri þar sem einhverjir eru
að krukka í gömlu ,,standardana“
enn eina ferðina. Ég stend alla
vega ekki í því sjálfur.“
Undirritaður telur aftur á móti
að þessir gömlu djassstandardar,
hvort sem þeir eru söngdansar,
blúsar eða frumsamdir af djass-
leikurum, að það megi endalaust
finna á þeim nýja sköpunarfleti.
Það sannar ,,standarda-tríó“
Keith Jarretts og tríóskífur Sig-
urðar Flosasonar: Himnastiginn
og Djúpið. Þar nálgast Sigurður
og Eyþór Gunnarsson standard-
ana á sérdeilis persónulegan hátt.
Slík tónlist er ekki fyrir kokkteil-
partý heldur tónleika. Hilmar fer
aðra leiðir, sem er góðra gjalda
verð, en það gerir Sigurður einn-
ig oft á tíðum einsog í meist-
araverkinu Raddir þjóðar. Hilmar
finnur sjálfan sig ekki í stand-
ardaleik og er það í góðu lagi –
aftur á móti eru menn einsog Jón
Páll og Óli Gaukur í hæstu hæð-
um er þeir leika standarda og
meira en þúsundkallsins virði sem
oftast kostar á djasstónleika.
Ólafur Gaukur
Gaukurinn, söngdansar og rýnisvilla
Eftir Vernharð Linnet
Námskeið
Tónskóli Þjóðkirkjunnar Námskeið
í spuna verður haldið í Hallgríms-
kirkju á föstudag og mánudag. Leið-
beinandi er Matthias Wager frá Sví-
þjóð.
Þjóðarbókhlaða Auður Ingv-
arsdóttir sagnfræðingur heldur
námskeið í fyrirlestrasal Þjóðarbók-
hlöðu á morgun og 26. febrúar á veg-
um Landsbókasafns Íslands og
Reykjavíkurakademíunnar. Yfir-
skrift námskeiðsins er Konur í forn-
öld – ímyndir og hugarflug. Auður
kynnir þann fjölbreytilega kvenna-
hóp sem er að finna í fornaldarsög-
um Íslendinga og veitir upplýsandi
yfirlit með persónulegri nálgun.
Landsbókasafn Íslands – Há-
skólabókasafn heldur tvö námskeið í
fyrirlestrasal Þjóðarbókhlöðu um
rafræn gagnasöfn og tímarit í lands-
aðgangi. Hið fyrra er ætlað almenn-
ingi og hefst kl. 20. Þóra Gylfadóttir
verkefnisstjóri kynnir vefinn og leið-
beinir hvernig eigi að rata á vefnum
leiðina inn í rafrænu gagnasöfnin og
tímaritin. Síðara námskeiðið er ætl-
að sérfræðingum og hefst 25. febr-
úar kl. 20. Þar kynnir Þóra þá per-
sónulegu árvekniþjónustu sem
rafrænu gagnasöfnin og tímarita-
söfnin bjóða notendum upp á.
Tónleikar
falla niður
PÍANÓTÓNLEIKAR Ingunnar
Hildar Hauksdóttur sem vera áttu á
miðvikudagskvöld, í Tíbrá, tónleika-
röð Salarins, falla niður af óviðráð-
anlegum orsökum.
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT
áhugamanna, einsöngvarar og kór,
undir stjórn Ingvars Jónassonar,
fluttu kórverkið Friðþjóf, eftir
Max Bruch, í Langholtskirkju sl.
sunnudag. Verkið er byggt á hinni
fornu ástarsögu Ingibjargar og
Friðþjófs frækna, er naut hér
fyrrum mikilla vinsælda, líklega
fyrst og fremst fyrir þýðingu
Matthíasar Jochumssonar á ljóða-
flokki Tegnérs, þótt sagan hafi
einnig verið kunn fólki úr Fornald-
arsögum Norðurlanda. Tónverk
Bruchs er hárómantískt, ágætlega
samið en það er aðeins tæpt á sög-
unni, mörgu sleppt, bæði upphafi
hennar og niðurlagi og atburðum,
sem nutu mikilla vinsælda, eins og
t.d. frásögninni af ferðalaginu yfir
ísinn, það áhrifamikla augnablik,
þegar Hringur konungur freistar
Friðþjófs, þá er bardaginn við
bræður Ingibjargar og síðast
sáttagjörðin mikilvæg fyrir sög-
una, sem í verki Bruchs verður
óljós, en sem bætt er upp með þó
nokkuð áhrifamikilli tónlist.
Bergþór Pálsson söng hlutverk
Friðþjófs af miklum myndugleik,
t.d. í þriðja og fjórða kaflanum,
sem var glæsilega sunginn. Hulda
Guðrún Geirsdóttir söng hlutverk
Ingibjargar vel og sérstaklega
fimmta þáttinn, Grát Ingibjargar.
Karlakórinn Fóstbræður var góð-
ur, söngur þeirra kraftmikill í
þriðja og sjötta kaflanum og sömu-
leiðis kvartett úr þeirra liði, er átti
smá strófur í fjórða kafla.
Það sem þó verður að teljast at-
hyglisverðast við þessa tónleika,
er frammistaða Sinfóníuhljóm-
sveitar áhugamanna, sem í heild
hljómaði eins og „alvöru“ hljóm-
sveit, sérstaklega í fyrri hlutanum
og í kraftmiklu niðurlaginu. Ljóst
er að stjórnandinn, Ingvar Jón-
asson, hefur unnið vel, því af list-
anum yfir hljómsveitarmeðlimi,
sem voru 45, eru aðeins fjórir
hljóðfæraleikarar fengnir að láni
úr hópi atvinnumanna. Flutning-
urinn á þessari fornu og vinsælu
ástarsögu, var í heild mjög góður
og ljóst að Sinfóníuhljómsveit
áhugamanna, undir stjórn Ingvars
Jónassonar, er þegar orðin góð
hljómsveit, er hefur tekið sér sæti
sem mikilvægur þáttur í tónlistar-
lífi Íslendinga.
Forn og vinsæl
ástarsaga
TÓNLIST
Langholtskirkja
Flutt var Friðþjófs saga hins frækna, eftir
Max Bruch, við ljóð eftir Esaias Tegnér.
Flytjendur Hulda Guðrún Geirsdóttir,
Bergþór Pálsson, Karlakórinn Fóst-
bræður, (stjórnandi Árni Harðarson), Sin-
fóníuhljómsveit áhugamanna, undir
stjórn Ingvars Jónssonar.
Sunnudagurinn 16. febrúar 2003.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
RÓMANTÍK og róstur var yfir-
skrift tónleika Sigurðar Bragasonar
og Ólafs Elíassonar að Kjarvalsstöð-
um sl. sunnudagskvöld og samanstóð
efnisskráin af samskipan tveggja
ólíkra tónskálda, tveimur rússnesk-
um og jafnmörgum íslenskum. Rúss-
arnir voru Tsjajkovskí og Mus-
sorgskí og þeir íslensku, Páll
Ísólfsson og Jón Leifs.
Þeir félagar hófu tónleikana á lög-
um eftir Pál, tveimur lögum úr
Gullna hliðinu, Blítt er undir björk-
unum og Hrosshár í strengjum, sem
Sigurður söng af látleysi. Tvö seinni
lögin eftir Pál voru Frá liðnum dög-
um og vögguvísan fallega, Nú læðist
nótt um lönd og sæ, sem voru fallega
mótuð bæði af söngvara og undir-
leikara. Næstu fjögur söng-
verkin eru eftir Tsjajkovskí,
Að gleyma svo fljótt, Aðeins
þeir sem þekkja þrá (Goethe),
Aftur eins og áður og svo
Kvöldljóð Don Juans (Tolst-
oj), sem er áhrifamikið söng-
verk og var vel flutt en í söng-
verkum Tsjajkoskís er
samspil píanós og söngraddar
oft mjög fallega samofið, sem
og var í samleik Sigurðar og
Ólafs.
Fjögur söngverk eftir Jón
Leifs, fyrst Brennusöngur
Skarphéðins, þá hinn frægi
helsöngur þormóðar Bersa-
sonar, Kolbrúnarskálds
„Undrask öglis landa eik, hví vér er-
um bleikir“ en í þessum lögum er
Jón Leifs að leita eftir tónmáli er
hæfi hinum fornu kvæðum og hefur
engum tekist það betur. Sigurður
söng þessa sérkennilegu söngva á
sannfærandi máta. Sem andstæðu
við ljóð Skarphéðins og Þormóðar,
eru söngvar sem Jón Leifs samdi við
ljóð samtíðarmanna sinna, nefnilega
vögguvísuna frægu, Þey, þey og ró,
þögn breiðist yfir allt, eftir vin hans
Jóhann Jónsson og Draugadans við
kvæði eftir Sigurð Grímsson. Vöggu-
vísan er meistaraverk „myrk og heil-
ög“ og var sérlega vel sungin og
sama má segja um Draugadansinn,
sem er í raun vögguvísa en af allt
annarri og grófari gerð en sú
fyrri og var þetta sérkennilega
lag áhrifamikið í flutningi
þeirra félaga.
Lokaviðfangsefni tón-
leikanna var lagaflokkurinn
Skammdegi, eftir ástvinina
Mussorgskí og Golenistsjev-
Kútuzov greifa (1848–1913) en
þeir bjuggu saman á árunum
1874–5 og frá þeim tíma er
Skammdegi og Söngvar og
dansar um dauðann. Skamm-
degi er magnað undarlegri
svartsýni, sem Sigurður túlk-
aði á áhrifamikinn máta. Þrátt
fyrir að margt væri vel gert og
samspilið hið besta útfært, er
þessi efnisskrá nokkuð við dekkri
mörkin, þó söngverk Páls, Vögguv-
ísa, eftir Jón og tvö af lögum Tsjaj-
kovskís bæru með sér birtu í þessa
annars mjög dökkslegnu efnisskrá,
þar sem fjallað er að mestu um dauð-
ann og myrkrið.
Jón Ásgeirsson
Um dauðann og myrkrið
TÓNLIST
Kjarvalsstaðir
Sigurður Bragason og Ólafur Elíasson
fluttu söngverk eftir Pál Ísólfsson, Jón
Leifs, Tsjajkovskí og Mussorgskí. Sunnu-
dagurinn 16. febrúar 2003.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Sigurður Bragason Ólafur Elíasson
♦ ♦ ♦
samið fyrir þrjár fiðlur, víólu, tvö
selló og kontrabassa og frumflutt af
Kammersveit Reykjavíkur. Úgáfan
fyrir kvartett var gerð 2002 og
heyrist í fyrsta sinn á tónleikunum.
Þetta eru sex kaflar í nokkuð fjöl-
breytilegum anda og eru hver um
sig tilbrigði við frum úr íslensku
þjóðlagi. Kvartett nr. 2 samdi Þórð-
ur að beiðni Helgu Ingólfsdóttur
fyrir Sumartónleika í Skálholts-
kirkju 2002. Eþos-kvartettinn frum-
flutti hann á hátíðinni sl. sumar.
Hann er í sex þáttum.
NÆSTU tónleikar Myrkra mús-
íkdaga verða í Listasafni Íslands í
kvöld kl. 20. Þar kemur fram Eþos-
strengjakvartettinn sem skipaður
er Auði Hafsteinsdóttur, fiðlu, Guð-
mundi Kristmundssyni, víólu, Gretu
Guðnadóttur, fiðlu, og Bryndísi
Höllu Gylfadóttur, selló.
Á fyrri hluta tónleikanna er verk
eftir Hauk Tómasson, Langur
skuggi, (1998/2002) og ...og í aug-
unum blik minninga eftir Svein
Lúðvík Björnsson. Eftir hlé verður
fluttur Kvartett nr. 2 eftir Þórð
Magnússon og verk eftir Dmitri
Shostakovich, sem kynnt verður
nánar á tónleikunum.
Langur skuggi var upphaflega
Morgunblaðið/Ásdís
Eþos-kvartettinn: Guðmundur Kristmundsson, víóla, Greta Guðnadóttir og
Auður Hafsteinsdóttir, fiðlur, og Bryndís Halla Gylfadóttir, selló.
Eþos-
kvartettinn
í Listasafni
Íslands