Morgunblaðið - 18.02.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MAÐUR heitir Ellert B.
Schram, hann er mjög vandur að
virðingu sinni og talar ekki við
hvern sem er. Þó sótti hann fast
að fara í framboð sem m.a. leiðir
til þess að skoðanir hans eru til
umræðu á vettvangi dagsins. Ell-
ert þessi hefur ekki gengið með
hauspoka síðan hann fór að langa
aftur og hefur ekki svo séð sé farið
í launkofa með álit sitt á mönnum
og málefnum. Meðal þess sem
hann hefur tjáð sig um er fátækt.
Nú getur svo sem vel verið að Ell-
ert þessi sé sérfræðingur í fátækt,
í það minnsta talar hann eins og
hann viti allt um fátækt og orsakir
hennar. Honum er það mikið í
mun að allir viti að hann vorkennir
fátæku fólki óskaplega mikið,
enda er hann í framboði og nauð-
synlegt að engum dyljist sú ofur-
gnægð samúðar og manngæsku
sem hann af mildi sinni vill miðla
öllum þeim sem erfiði og þunga
eru hlaðnir. Það má heyra hvernig
hann stynur, Guð ég þakka þér að
ég er ekki eins og …
Það sagði mér einhver að Ellert
þessi væri forseti, og hefði spilað
fótbolta. Það orðar auðvitað eng-
inn sæmilega dannaður maður
slíkt fólk við aumingjaskap.
Guð ég þakka þér…
Hrafnkell A. Jónsson
Höfundur er héraðsskjalavörður,
Fellabæ.
ALMANNAVARNIR ríkisins og
Landlæknisembættið skrifuðu ný-
lega undir greinargerð um fyrir-
komulag áfallahjálpar í skipulagi al-
mannavarna. Greinargerðin fjallar
annars vegar um skipulag áfalla-
hjálparteyma sem vinna að gerð
neyðaráætlana og hins vegar um
skipulag almannavarna þegar neyð-
aráætlanir eru virkjaðar. Markmiðið
er að skilgreina hverjir koma að
áfallahjálp og hvernig samstarfi
þeirra er háttað. Þá er reynt að
tengja saman skipulag áfallahjálpar
sem veitt er einstaklingum eða
minni hópum við það skipulag sem
virkjað er vegna almannavarna-
ástands.
Áfallahjálp telst til heilbrigðis-
þjónustu og heyrir undir stjórn
landlæknis. Áfallahjálp í hópslysum
og á neyðartímum fellur undir
skipulag almannavarna. Ábyrgðina
á skipulaginu bera í sameiningu Al-
mannavarnir ríkisins, sem skipu-
lagsaðili, og Landlæknisembættið,
sem fagaðili. Að gerð greinargerð-
arinnar komu einnig fulltrúar frá
Landspítala – háskólasjúkrahúsi,
Rauða krossi Íslands og Biskups-
stofu þar sem þessir aðilar gegna
mikilvægu hlutverki varðandi áfalla-
hjálp. Nauðsynlegt var að fá þeirra
sjónarmið fram strax í upphafi
þessarar vinnu til þess að tryggja
gott skipulag sem allir væru sáttir
við, þó að ábyrgðin lægi ekki hjá
þeim.
Orðið áfallahjálp er vandmeðfarið
hugtak. Margir halda því fram að
orðið hafi verið ranglega notað í
þjóðfélaginu á þann hátt að talað
hefur verið um áfallahjálp þegar átt
er við sálræna skyndihjálp. Aðrir
telja að áfallahjálp sé ekki fyrsta
hjálp heldur síðari tíma úrvinnsla
sem fer aldrei fram á vettvangi.
Þannig hafi ekki verið rétt að nota
orðið áfallahjálp í umræðunni um þá
aðhlynningu sem þeir sem sluppu
úr brennandi húsum á Laugavegi
hér á haustdögum fengu, eða fengu
ekki, heldur var átt við sálræna
skyndihjálp. Hins vegar er sálræn
skyndihjálp hluti af áfallahjálp,
þannig að það er ekki rangt að nota
orðið áfallahjálp í slíku tilfelli. Ljóst
er að orðið áfallahjálp er notað í
samfélaginu um alls konar sálræna
aðstoð og því verður ekki viðsnúið.
Þess vegna var ákveðið að aðskilja
þessa tvo þætti með því að skil-
greina 1. stigs áfallahjálp annars
vegar og 2. stigs áfallahjálp hins
vegar. Fyrsta stigið er veitt af þeim
sem hafa öðlast tilskilda þekkingu
með þátttöku í námskeiðum og
snýst fyrst og fremst um sálræna
skyndihjálp, fræðslu og upplýsing-
ar. Annars stigs hjálpin er veitt af
þeim heilbrigðisstarfsmönnum og
prestum sem hafa sértæka mennt-
um og þjálfun og felur í sér úr-
vinnslu, eftirfylgd og stuðning.
Landlæknisembættið skilgreinir
hver sú sértæka menntun skal vera
og hvaða hópar geti aflað sér henn-
ar, aðrir en heilbrigðisstarfsmenn
og prestar.
Skipulagið felst m.a. í því að setja
á fót áfallahjálparteymi undir stjórn
heilbrigðisstofnana í samráði við
Landlæknisembættið. Teymin verða
mynduð með fulltrúum ýmissa fag-
aðila; læknum, hjúkrunarfræðing-
um, prestum, kennurum, félagsráð-
gjöfum, sálfræðingum, Rauða
krossfólki og fleirum. Gert er ráð
fyrir 8–10 teymum til að byrja með
sem verða á ýmsum heilbrigðis-
stofnunum á landinu. Þessum teym-
um er ætlað að vinna að gerð áætl-
ana varðandi verklag við minni áföll
og stærri. Greinargerðin tekur á því
hvernig þessi teymi tengjast skipu-
lagi almannavarna þegar það er
virkjað, en fulltrúi heilbrigðisþjón-
ustunnar í almannavarnanefnd er
tengiliður nefndarinnar við teymið
og fer jafnframt með stjórn á fram-
kvæmd áfallahjálpar á hættu- eða
neyðartímum.
Vinnan sem liggur að baki þessa
skipulags byggist að miklu leyti á
reynslu frá snjóflóðunum á Súðavík
og Flateyri, árið 1995, og svo jarð-
skjálftunum á Suðurlandi, árið 2000.
Þetta skipulag mun verða til að
bæta þjónustu í áfallahjálp til al-
mennings, bæði með því að auka
samstarf á milli þeirra sem veita
slíka hjálp og gera samskiptaleiðir
skýrari. Hægt er að nálgast grein-
argerðina á vefsíðum Almannavarna
ríkisins (almannavarnir.is) og Land-
læknisembættis (landlaeknir.is).
Áfallahjálp í skipulagi
almannavarna
Eftir Sigurð
Guðmundsson
og Sólveigu
Þorvaldsdóttur
„Þetta skipulag mun
verða til að bæta þjón-
ustu í áfallahjálp til
almennings.“
Sigurður er landlæknir og
Sólveig er framkvæmdastjóri
Almannavarna ríkisins.
Sólveig
Þorvaldsdóttir
Sigurður
Guðmundsson
UNDIR lok októbermánaðar
2002 voru fluttar í útvarpinu frétt-
ir af réttindamálum starfsmanna
flugfélagsins Atlanta. Mig langar
að upplýsa hvernig réttinda- og
kjaramálum flugliða félagsins er-
lendis hefur verið háttað og gera
grein fyrir því hvernig þungun mín
olli starfslokum mínum hjá fyr-
irtækinu eftir tæpra sjö ára störf.
Flugfélagið Atlanta sinnir leigu-
flugi, allt frá leigu ómannaðra
flugvéla upp í langtímasamninga
þar sem félagið leggur til alla
þjónustu. þ.e.a.s flugvélar með
áhöfnum og öllum rekstri. Félagið
selur þjónustu sína víða um heim,
ásamt því að sinna leiguflugi milli
Íslands og áfangastaða erlendis,
sem þó er lítill hluti starfseminnar.
Íslenskir flugliðar starfandi er-
lendis fá greidda tiltekna upphæð
fyrir hvern dvalardag fjarri heima-
landi. Greiðslan, sem er hvoru-
tveggja laun og dagpeningar, er
greidd í gegnum erlenda áhafna-
leigu, Air Crew Executive, (ACE)
að nafni, með aðsetur á Vestur-
Samóaeyjum. Á pappírum eru
flugliðar sem starfa hjá Atlanta
erlendis því ekki starfsmenn ís-
lensks flugfélags heldur áhafna-
leigu í Kyrrahafi. Launagreiðand-
inn, ACE, greiðir engin
launatengd gjöld á Íslandi og flug-
liðar í vélum Atlanta geta tæpast
talið fram sem verktakar.
Starfandi flugliðar hjá Atlanta/
ACE erlendis eru ekki í verkalýðs-
félagi og enginn aðili óháður fyr-
irtækinu sem gætir hagsmuna
þeirra vegna vafaatriða varðandi
hvíldarákvæði, vinnuskyldu, að-
búnað og fleira. Orlofsréttur er
enginn. Áhafnaleigan ACE hefur
ekki átt hlut að máli við ráðningu
nokkurs íslensks flugliða, mér vit-
anlega, heldur gegnir einvörðungu
hlutverki launagreiðanda.
Flugélagið ákvarðar launataxta
einhliða og tekur mið af stöðu við-
komandi starfsmanns og þjóðerni.
Venjuleg byrjunarlaun íslensks
flugliða er ég hóf störf árið 1995
voru 65 dollarar á dag og hækkuðu
um 10 dollara á sex mánaða fresti
uns 95 dollara hámarki var náð.
Þegar ég tók við yfirmannsstöðu
um borð árið 1999 voru byrjunar-
laun fyrir starf fyrstu freyju 100
dollarar á dag.
Félagið sér starfsfólki fyrir hús-
næði þegar það er við störf erlend-
is og flutningi í og úr vinnu.
Starfsmenn Atlanta/ACE eru
sjúkra- og slysatryggðir við vinnu,
þó með undanþáguatkvæðum er
útiloka öll veikindi tengd æxlunar-
færunum og HIV-smiti.
Árið 1999 var stofnað félag
þeirra flugliða sem starfa á Ís-
landi. Sú fyrirætlun var aldrei
kynnt fyrir starfsfólki Atlanta í út-
löndum né þeim boðið að taka þar
þátt.
Í ársbyrjun 2000 stofnaði Atl-
anta systurfélagið Air Atlanta
Spain. Atlanta lagði fram einhliða
ráðningasamning sem spænskum
flugliðum var gert að undirrita.
Hópur íslenskra flugliða, um 15
manns, átti fund með fulltrúum
Flugfélagsins Atlanta varðandi
kjör þeirra, töldu þeir spænska
samninginn rýra þau verulega og
fyrst sambærileg kjör og flugliðar
félagsins nutu á Íslandi komu ekki
til greina, kusu þeir að halda
áfram á ACE-kjörum
Ég hafði búið í 3 ár með eig-
inmanni mínum í Madrid á vegum
Atlanta þegar ég varð ófrísk.
Fram að þessu hafði þunguðum
flugfreyjum félagsins erlendis ver-
ið gert að hætta að fljúga þegar
ástand þeirra varð kunnugt.
Fyrst heilsa mín var í fullkomnu
lagi og ég hélt ekki heimili á Ís-
landi leitaði ég allra leiða til að fá
að vera áfram á Spáni. Ég fór þess
á leit að fá að halda áfram að
fljúga eins lengi og hægt væri og
fá síðan vinnu á skrifstofunni í
Madrid þar til barnið fæddist. Síð-
an ætlaði ég að taka 2–3 mánaða
launalaust barnsburðarleyfi og
koma þá aftur til fyrri starfa.
Það er skemmst frá því að segja
að ég fékk að fljúga fram á sjötta
mánuð, varð síðan að leysa upp
heimili mitt og fékk vinnu á við-
haldsdeild Atlanta á Íslandi í
ágúst 2001. Eftir atburðina 11.
september 2001, var starfsstöðin í
Madrid lögð niður og ég því at-
vinnu- og réttindalaus. Félagið
féllst á að borga mér fæðingar-
styrk í sex mánuði, sem síðar
reyndust aðeins fjórir. Aldrei, alla
meðgönguna, hafði nokkur yfir-
manna minna, hvorki á Spáni né
Íslandi, samband við mig að fyrra
bragði og aldrei kom til tals að ég
fengi að undirrita nokkurn samn-
ing, hvorki íslenskan né spænskan,
sem tryggði mér einhver réttindi.
Uppgangur flugfélagsins Atl-
anta er vissulega ævintýralegur,
en á bak við þetta ævintýri liggur
vinna og framlag hundraða ein-
staklinga sem hafa lagt mikið á sig
til þess að vegur fyrirtækisins yrði
sem mestur. Starfsmenn fyrirtæk-
isins hafa flestir staðið frammi fyr-
ir því að það veltur á þeim að
koma vélunum í loftið, klára flugið
og standa við gerða samninga. Þar
hafa líka töfrar starfsins legið.
Starfsmenn flugfélagsins Atlanta
eru ósjaldan gerðir ábyrgir fyrir
velgengni fyrirtækisins og að sama
skapi ætti það að sýna ábyrgð
gagnvart þeim, en þar hefur oft
orðið misbrestur á.
Þetta er bæði gömul saga og ný,
en vert er að árétta það að við höf-
um ekki bara lagalegum skyldum
að gegna sem þegnar í mannlegu
samfélagi, heldur einnig siðferð-
islegum skyldum og þar reynir
fyrst á raunverulegan styrk okkar.
Um starfsmannamál
hjá Atlanta
Eftir Sigríði
Guðmundsdóttur
„Á bak við
ævintýrið
liggur vinna
og framlag
hundraða
einstaklinga …“
Höfundur er fyrrverandi flugfreyja.
Í ÞRIÐJA sinn á sex árum hafa
íslenskir matreiðslumeistarar tek-
ið þátt í einni virtustu matreiðslu-
keppni heimsins Bucuse D’or í
Lyon í Frakklandi. Matreiðslu-
keppni þessi vekur athygli mat-
gæðinga um meginhluta hins vest-
ræna heims.
Oft eru þeir matreiðslumeistar-
ar sem skara framúr keyptir til
virtra veitingahúsa, þannig var
t.d. með Hákon Má Örvarsson
sem lenti í þriðja sæti í keppninni
fyrir tveimur árum, en keppnin er
haldin annað hvert ár. Hann var
þegar keyptur á virtan veitinga-
stað í Lúxemborg. Sturla Birg-
isson ruddi brautina á sínum tíma
með aðstoð sinna góðu félaga úr
Klúbbi matreiðslumeistara og nú
keppti Björgvin Mýrdal í keppn-
inni og náði mjög góðum árangri.
Ég þreytist einnig aldrei á að
benda á frábæran árangur ís-
lenskra kjötiðnaðarmeistara sem
einnig hafa unnið til fjölda verð-
launa í útlöndum eins og mat-
reiðslumeistarar. Við gerum okkur
ekki alltaf grein fyrir því hve ein-
stakt hráefni við eigum í íslensk-
um matvælum. Okkar sérstaða
felst í fiskinum og ekki síður í
lambakjötinu sem er einstakt í
heiminum.
Ég gleðst þó yfir því að útflutn-
ingsráð og sjávarútvegsráðherra
eru að kveikja á mikilvægi þess-
arar keppni. Við eigum nefnilega
möguleika á að íslenskt sjávarfang
verði í aðalrétt í keppninni 2005.
Þess vegna er nauðsynlegt að
grípa þau tækifæri sem gefast til
þess að koma íslenskum afurðum í
keppni sem þessa. Ég syrgi enn að
við skyldum ekki nýta mögu-
leikann á að koma íslensku lamba-
kjöti inn í keppnina fyrir tveimur
árum. Frændur okkar Norðmenn
hafa fyrir löngu áttað sig á mik-
ilvægi á markaðssetningar norskr-
ar vöru gegnum þessa keppni.
Markaðssetning á íslenskum af-
urðum er auðvitað erfið þar sem
hinn vestræni heimur er troðfullur
af góðum mat. Hins vegar megum
við aldrei gefast upp. Ég er alltaf
sannfærður í hjarta mínu um
ágæti og sérstöðu íslensks lamba-
kjöts. Það er ánægjulegt að hreyf-
ing er á sölu þess í Bandaríkjunum
og einnig á Norðurlöndum. En
betur má ef duga skal.
Það er til fullt af fólki í hinum
vestræna heimi sem sífellt er að
leita að einhverju nýju. Vínsmökk-
un er að verða listgrein þar sem
menn smjatta á vínum og finna hið
ólíklegasta bragð. Þetta sama fólk
er oft matgæðingar. T.d. keyrir
fólk mörg hundruð kílómetra til
þess að borða á veitingastað Bo-
cuse D’or. Hann er m.a. þekktur
fyrir tæra og góða súpu sem seld
er á yfir 3.000 kr. diskurinn. Við
vitum einnig um veitingastaði á Ís-
landi sem hafa slegið í gegn. Það
er t.d. gaman að fylgjast með veit-
ingarekstri á Stokkseyri þar sem
veitingastaðurinn við Fjöruborðið
hefur slegið í gegn. Framleiðendur
matvöru á Íslandi verða að gera
sér grein fyrir að kjötiðnaðarmenn
og matreiðslumeistarar eru nýir
sendiherrar Íslands á erlendri
grund og eru best til þess fallnir
að kynna íslenskar matvörur.
Íslenskt hráefni
til matargerðar?
Eftir Ísólf Gylfa
Pálmason
„Kjötiðn-
aðarmenn
og mat-
reiðslu-
meistarar
eru nýir sendiherrar
Íslands.“
Höfundur er alþingismaður.