Morgunblaðið - 18.02.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VIÐ endurbæturnar á Geysishúsunum
kom í ljós skemmtileg auglýsing sem mál-
uð hefur verið á vegg rétt fyrir aldamótin
1900. Auglýsingin sem er frá þilskipagerð
segir: „Seljum góðar vörur fyrir sjómenn.
Nýlenduvörur og fleira.“
Veggurinn sem auglýsingin er á gegndi
áður hlutverki eldvarnarveggs húss sem
stóð við hlið fyrsta hluta Geysishússins við
Vesturgötu. Þegar byggt var við Geysis-
húsið fór veggurinn og þar með auglýs-
ingin í felur.
Þorsteinn Bergsson, framkvæmdastjóri
Minjaverndar hf., segir að veggurinn með
auglýsingunni verði látinn halda sér, „svo
að fólk átti sig á hvernig húsið var byggt í
áföngum“.
Á annarri hæð hússins við Vesturgötu
fundust líka undir klæðningu gluggahler-
ar sem vísa út að Vesturgötunni. Þeir voru
faldir að innan sem utan. „Við vissum
reyndar að þarna hefðu verið hurðir, höfð-
um séð það á gömlum ljósmyndum, en það
kom á óvart að hlerarnir væru þarna
ennþá.“ Hlerarnir fá að halda sér við end-
urbæturnar, verða lagaðir og gler sett fyr-
ir utan þá.
Það er fleira merkilegt við endurgerð
húsanna. Í Aðalstræti 2 hafa verið sett upp
postulínsljósastæði í loftið sem eru þau
elstu í borginni. „Þau voru sett upp í Ísa-
fold árið 1899, þegar fyrsta ljósavélin í
borginni var staðsett þar. Þessi ljós voru
sett í kringum prentara- og setjarasal þar
sem Morgunblaðið var síðar unnið og
prentað.“
Þegar ljósastæðin prýddu sali Ísafoldar
voru perurnar sem í þeim voru aðeins 8
vött og var þeim því raðað þétt í kringum
vinnustöðvarnar. „Perustæðin voru í Ísa-
fold þegar Minjavernd tók Ísafoldarhúsið
niður í Austurstræti og flutti það yfir í Að-
alstræti. Húsið var tekið niður fjöl fyrir
fjöl og milli þilja fundust þessi ljós. Við
héldum þeim til haga og nú hafa þau feng-
ið hlutverk á ný.“
Elstu perustæði borgar-
innar og gömul auglýsing
Augýsin
Í
GEGNUM áratugina hafa
Geysishúsin lengst af
gegnt hlutverki verslunar
og vörugeymslu en síð-
ustu árin var starfsemi
Hins hússins þar. Á næstu vikum
fá húsin nýtt hlutverk. Þar mun
Höfuðborgarstofa fá aðstöðu fyr-
ir margvíslega starfsemi sína,
Rammagerðin mun reka þar
verslun og í kjallaranum verður
sjávarréttaveitingastaður. Enn-
fremur verður í húsunum net-
kaffihús, nokkrir ferðaþjónustu-
aðilar munu hafa þar aðstöðu,
þar verður bankaafgreiðsla til
gjaldeyrisskipta svo og skrif-
stofurými á efri hæðunum.
Frá síðasta sumri hafa staðið
yfir gagngerar endurbætur á
húsunum að innan sem utan en
Minjavernd hf. eignaðist húsin er
Reykjavíkurborg gerðist hluthafi
í félaginu fyrir nokkrum miss-
erum. Áætlað er að framkvæmd-
irnar muni kosta um 370 milljónir
króna.
„Hugsun Minjaverndar við
endurgerð gamalla húsa gengur
út á að halda húsunum á þeim
stað sem þau eru, halda þeim í
rekstri, þ.e. að þau séu lifandi,
þjóni samfélaginu og skili af sér
tekjum,“ segir Þorsteinn Bergs-
son, framkvæmdastjóri Minja-
verndar. „Við viljum að blær for-
tíðarinnar skili sér til dagsins í
dag. Það verður reynt að halda í
gamla tímann en um leið að gera
húsin aðgengileg svo þau hlýði
kalli tímans.“
Auk þess að gera húsin upp í
nánast upprunalegri mynd er
verið er að byggja tengibyggingu
milli þeirra sem verður síðan yf-
irbyggð með glerhýsi.
Geysishúsið við Vesturgötu var
byggt í þremur áföngum, sá
gengið inn á allar hæ
Þetta eykur hreyfanleika,
armöguleikana og hjálpar
um að fá að vera til me
formi, hvoru um sig.“
Við hönnunina á tengiby
unni var tekið tillit til sam
byggingar sem var á milli
frá árinu 1906. Hún skem
mikið í bruna árið 1977
endurbyggð með breyttu
fyrsti árið 1894. Gamla timbur-
húsið við Aðalstræti 2 var byggt
árið 1855, að töluverðu leyti úr
timbri verslunarhúsa sem þegar
stóðu á lóðinni. Í gegnum tíðina
hefur verið ýmis starfsemi í hús-
inu tengd verslun og viðskiptum.
Þá var lengi vel búið á efri hæð
þess. Húsið gekk í gegnum mörg
breytingaskeið að sögn Þorsteins
en mestar breytingar voru gerð-
ar þegar verslunin Geysir flutti í
húsið 1956. Þá var timburburð-
arverk á allri fyrstu hæðinni rifið
út og stáli komið fyrir í staðinn
sem þótti mjög nútímalegt á þeim
tíma. Það sama var gert í hinu
Geysishúsinu. „Við erum búin að
taka stálburðarvirkið út og setja
timbur aftur í staðinn,“ segir
Þorsteinn. „Við endurgerðina á
húsinu er miðað við ytra útlit
þess við konungskomuna 1907 en
innan dyra leyfum við okkur að
endurgera húsið miðað við þær
þarfir sem húsið á að þjóna. Ein-
göngu með þeim hætti geta húsin
í miðborginni orðið lífvænleg en
þó með það í huga að karakter-
einkenni, yfirbragð og svipmót
þeirra haldi sér.
Þegar verið var að ákveða
hvers eðlis endurbæturnar ættu
að vera var litið til hússins eins
og það var á fyrstu árum 20. ald-
ar. Við höfum t.d. haldið stóru
gluggunum á húsinu þó að upp-
haflega hafi þeir verið mun
minni.“
Samgönguæð húsanna
Í tengibyggingunni verður að-
alinngangur að húsunum en þar
verður m.a. gjaldeyrisþjónusta og
sýningarrými sem Höfuðborgar-
stofa kemur til með að nota.
„Tengibyggingin verður sam-
gönguæð húsanna, þaðan verður
Geysishúsin í miðborg Reykjavíkur óðu
Blær fortíð-
ar skili sér
til nútímans
Framhlið hússins við Vestu
um nafnið Geysi en þar bak
Geysishúsin á horni Vesturgötu og Aðal-
strætis í Reykjavík eru að fá verðskuldaða
andlitslyftingu. Húsin verða færð í upp-
runalegt horf en þau standa á elstu
verslunarlóð Reykjavíkur. Sunna Ósk
Logadóttir gekk um aldargömul timburgólf
húsanna en rakst einnig á ýmislegt nýtt.
Tölvugerð mynd af útliti hú
stærra hússins koma glugg
Þorsteinn Bergsson, forstö
Reynt var að mála húsið í li
NATO Á RÉTTRI LEIÐ
Aðildarríki Atlantshafsbandalags-ins náðu um helgina samkomu-lagi sem stuðlar að lausn á deil-
unni vegna aðstoðar við Tyrki komi til
stríðs við Írak. Frakkar, Þjóðverjar og
Belgar beittu í síðustu viku neitunar-
valdi til að koma í veg fyrir að hafinn
yrði undirbúningur að varnaraðgerðum
í Tyrklandi. Að lokum náðist málamiðl-
un í hermálanefnd bandalagsins, þar
sem Frakkar eiga ekki sæti.
Þessi deila er ein sú alvarlegasta í
rúmlega hálfrar aldar sögu bandalags-
ins og þótt lausn hafi fundist ríkir mikil
óvissa um framtíð samstarfsins innan
NATO. Þessar deilur endurspegla dýpri
vanda, nefnilega að mat aðildarríkjanna
á þeirri ógn sem steðjar að þeim er í
grundvallaratriðum ólíkt. Bandaríkja-
menn líta svo á að þau séu í stríði og hafi
verið það frá ellefta september árið
2001. Í augum Bandaríkjastjórnar eru
aðgerðir gegn Írak nauðsynlegur liður í
því að uppræta þá ógn sem heiminum
stafar af skipulagðri hryðjuverkastarf-
semi og gjöreyðingarvopnum. Mörg ríki
Evrópu eru hins vegar ekki sammála
þessu mati og telja sér ekki stafa bein
ógn af Saddam Hussein og Írak þó svo
að ljóst sé að hann hafi þverbrotið álykt-
anir öryggisráðsins, þar á meðal álykt-
un 1441 frá því í nóvember í fyrra. Þessi
afstaða Evrópuríkja, ekki síst Frakka
og Þjóðverja, endurspeglar einnig al-
menningsálitið í þessum löndum. Kann-
anir benda til að mikill meirihluti íbúa
þessara ríkja sé andsnúinn hernaði.
Að Frakkar og Þjóðverjar skuli vera
reiðubúnir að stofna NATO-samstarf-
inu í hættu sýnir hversu djúp gjá er á
milli sjónarmiða þeirra og Bandaríkja-
stjórnar. Fundur leiðtoga Evrópusam-
bandsins í Brussel í gærkvöldi, þar sem
þeir lýstu sig í grundvallaratriðum sam-
mála markmiðum Bandaríkjastjórnar
gagnvart Írak, vekur þó vonir um að
hugsanlega sé enn tækifæri til að sam-
ræma afstöðu vestrænna ríkja. Ella er
hugsanlega verið að fórna þeim grund-
vallarstoðum, sem vestrænt samstarf
hefur hvílt á um áratuga skeið, Atlants-
hafsbandalaginu og öryggisráðinu.
Af umræðu jafnt austan hafs sem
vestan er ljóst að margir telja nauðsyn-
legt að endurskoða skipulag þessara
stofnana sem mótaðar voru við upphaf
kalda stríðsins. Í Bandaríkjunum er
mikið rætt um að í framtíðinni kunni það
að henta hagsmunum Bandaríkjanna
betur að treysta á óformlegra samstarf
við ríki sem standi Bandaríkjunum nær í
hugsun og hafi sýnt að þau séu reiðubú-
in að standa við hlið Bandaríkjanna þeg-
ar á reynir, s.s. Bretland, Kanada og
Ástralíu. Margir áhrifamenn í Banda-
ríkjunum virðast líta svo á að afstaða
Frakka og Þjóðverja jaðri við svik. Í
hálfa öld hafi Bandaríkin tryggt öryggi
Evrópu og í raun gert Evrópusamband-
inu kleift að verða til. Nú þegar Banda-
ríkin telji grundvallaröryggi sínu ógnað
vilji þessi ríki ekki koma til aðstoðar. Á
móti líta margir í Evrópu svo á að af-
staða Bandaríkjanna einkennist af
hroka og yfirgangi, þau vilji öllu ráða og
því nauðsynlegt að veita þeim aðhald.
Auðvitað eru endalok NATO ekki í
uppsiglingu. Atburðir síðustu viku
sýndu hins vegar að komnir eru fram
brestir, sem geta leitt til þess að ríki
bandalagsins fara að huga að öðrum
leiðum til að tryggja öryggi sitt. Ekki
síst ef þau greinir í grundvallaratriðum
á um þær ógnir sem steðja að þeim.
NÁTTÚRULEG ATVINNUTÆKIFÆRI
Náttúruverndarsamtökin Land-vernd hafa sent umhverfisráð-
herra bréf þar sem samtökin hvetja
ráðherrann til þess að beita sér fyrir
því að brýn verkefni á sviði náttúru-
verndar og þjóðgarða fái eðlilega hlut-
deild í atvinnuskapandi aðgerðum rík-
isstjórnarinnar.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að af
þeim 6,3 milljörðum sem settir hafa
verið í verkefnið fari 4,6 milljarðar til
vegagerðar, einn milljarður til bygg-
ingar menningarhúsa á Akureyri og í
Vestmannaeyjum og 700 milljónir í at-
vinnuþróunarátak undir stjórn
Byggðastofnunar.
Í áætlunum ríkisstjórnarinnar er
ekki gert sérstaklega ráð fyrir atvinnu-
sköpun í þjóðgörðum eða í tengslum við
náttúru landsins. Það hefur lengi verið
þekkt hérlendis að fjárveitingar til
þjóðgarða hafa ekki dugað til að standa
undir rekstri þeirra eða viðhalds á við-
kvæmum svæðum. Þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins hafa meðal annars
bent á þessa staðreynd á Alþingi. Ásta
Möller lagði á síðasta ári fram þings-
ályktunartillögu ásamt fimm öðrum
þingmönnum Sjálfstæðisflokksins um
að tekið verði upp þjónustugjald á fjöl-
sóttum náttúruverndarsvæðum. Í
greinargerð með tillögunni segir:
„Þótt verulega auknu fjármagni hafi
verið varið til uppbyggingar til mót-
töku ferðamanna á vinsælum ferða-
mannastöðum á síðustu árum er ljóst
að margir þeirra standast tæpast kröf-
ur um aðgengi, aðstöðu og fræðslu sem
ferðamenn vænta. Fæstir vinsælla
ferðamannastaða eru undir það búnir
að taka á móti þessum aukna fjölda
ferðamanna. Afleiðingin er að víða hef-
ur land látið á sjá, en slíkt leiðir fljótt
til minni virðingar fyrir umhverfinu og
verri umgengni.“
Landvernd tekur í bréfi sínu til um-
hverfisráðherra í sama streng. Sam-
tökin benda meðal annars á að lítið sem
ekkert hafi verið gert til að byggja upp
þá aðstöðu sem almennt sé talin nauð-
synleg í nýstofnuðum þjóðgarði á Snæ-
fellsnesi. Í þjóðgarðinum í Jökulsár-
gljúfrum liggi fyrir áætlanir um
uppbyggingu á aðstöðu sem ekki hafi
komist til framkvæmda og mikilvæg
verkefni bíði á Vestfjörðum, m.a. bætt
aðstaða fyrir náttúruunnendur á Horn-
ströndum og fleira. Samtökin telja að
unnt sé að hefja framkvæmd við þessi
verkefni með skömmum fyrirvara og
þau séu til þess fallin að auka eftir-
spurn eftir vinnuafli með fjölþætta fag-
lega þekkingu.
Ábendingar Landverndar eru mjög
áhugaverðar og rétt er að uppbygging
á sviði náttúruverndar og þjóðgarða
eru mjög aðkallandi. Auk þess hafa
þær hatrömmu deilur sem staðið hafa
um virkjanir og verndun undanfarin ár
leitt til þess að náttúruverndarsinnar
telja almennt á rétti náttúrunnar troð-
ið.
Verkefni á sviði náttúruverndar í að-
gerðum ríkisstjórnarinnar nú til að
sporna við atvinnuleysi myndu ekki að-
eins sýna fram á virðingu fyrir landinu
og náttúrunni. Þær myndu einnig
skapa atvinnu á jaðarsvæðum og efla
ferðaþjónustu, einn helsta vaxtarbrodd
og útflutningsatvinnuveg þjóðarinnar.