Morgunblaðið - 06.08.2003, Blaðsíða 11

Samband íslenskra
tryggingafélaga
Samband íslenskra tryggingafélaga
telur að ekki hafi verið brotin sam-
keppnislög varðandi kaup á þjónustu
lögmanna eða lækna. Segir varðandi
lögmenn að hvorki séu aðildarfélög
SÍT né SÍT kaupendur að þjónustu
þeirra. Um staðlað áverkavottorð fé-
laga innan SÍT segir að ekki sé um
ólögmætt samráð að ræða við kaup á
þjónustu lækna við útfyllingu þess.
Telur SÍT að þær athafnir falli ekki
undir ákvæði 10. greinar samkeppn-
islaga og því geti ekki verið um að
ræða brot gegn ákvæðum hennar.
Verði ekki á það fallist er talið að ekki
hafi verið sýnt fram á að um ólögmætt
samráð hafi verið að ræða. Þvert á
móti telji SÍT að tilurð vottorðsins eigi
aðallega rætur að rekja til hagsmuna
tjónþola og sú samvinna sem átt hafi
sér stað um verðviðmiðun við Lækna-
félag Íslands hafi verið aukaatriði í því
sambandi.
Logos lögmannsþjónusta vann svar-
ið til Samkeppnisstofnunar.
Vátryggingafélag Íslands
Vátryggingafélag Íslands telur í
svari sínu til Samkeppnisstofnunar sig
ekki hafa brotið samkeppnislög með
þátttöku í samráði um kaupverð á
þjónustu lögmanna og lækna. Segir í
svari VÍS að annars vegar kaupi félag-
ið ekki þjónustu lækna eða lögmanna
eins og lýst sé í frumathugun stofn-
unarinnar og hins vegar sé þjónusta
lækna sem hér skipti máli ekki veitt á
samkeppnismarkaði.
Þá er því mótmælt að í frum-
athugun Samkeppnisstofnunar skuli
fjallað um meint brot félagsins í
tengslum við kaup á þjónustu af lög-
mönnum annars vegar og læknum
hins vegar sem eitt og sama brotið er
varað hafi frá árinu 1993. Er þessari
nálgun mótmælt enda sé um tvö að-
skilin mál að ræða. Í svari VÍS um
þjónustu lækna segir að samstarf
innan SÍT hafi beinlínis jákvæð áhrif
fyrir tjónþola, neytendur læknisþjón-
ustu. Þar sem tjónþoli geti ekki valið
lækni heldur verði að sætta sig við
þann sem falið er að annast viðkom-
andi sé eðlilegt að verð sé samræmt
svo almenningi sé ekki mismunað.
Logos lögmannsþjónusta vann
svar VÍS til Samkeppnisstofnunar.
Sjóvá-Almennar
Sjóvá-Almennar hafna því alfarið í
andsvari sínu að hafa haft uppi ólög-
legt samráð um kaupverð á þjónustu
lögmanna og lækna. Skilyrði 10. og
12. gr. samkeppnislaga séu alls ekki
uppfyllt. Þannig felist grundvall-
armisskilningur í skrifum Sam-
keppnisstofnunar á eðli lögmanns-
þjónustu. Vátryggingarfélögin séu
ekki að kaupa þessa þjónustu af lög-
mönnum, það sé tjónþolinn sem ráði
til sín lögmann og sé kaupandi og
greiðandi þjónustunnar. Benda SA á
að við útgáfu reiknings fyrir lög-
mannsþjónustu sé hann stílaður á
tjónþolann, ekki tryggingafélagið
samkvæmt virðisaukaskattsreglum.
Það sé því beinlínis rangt þegar Sam-
keppnisstofnun tali um innkaupsverð
aðildarfyrirtækja SÍT á lögmanns-
þjónustu. Varðandi kaup á lækn-
isþjónustu segja SA að ekkert sam-
ráð sé vegna greiðslna til lækna fyrir
útfyllingu áverkavottorða. Algengast
sé að eyðublöð fyrir áverkavottorð
séu notuð við uppgjör slysamála og
þá sé kostnaður við læknisvottorð
hluti af bótakröfu tjónþolans, ekki sé
verið að kaupa þjónustu af læknum.
Samkeppni í þessu sé heldur engin,
tjónþolar muni ekki velja sér lækna
eftir því hver þeirra selji ódýrustu
læknisvottorðin.
Tryggingamiðstöðin
Hið meinta brot varðandi þjónustu
lögmanna og lækna fellur að mati
Tryggingamiðstöðvarinnar, TM, ekki
undir 10. gr. samkeppnislaga. Hér sé
aðeins um útlagðan kostnað að ræða
sem óhjákvæmilega falli til við upp-
gjör líkamstjóna. Félagið hafi ekkert
með að gera hvaða lögmaður vinni
fyrir tjónþolann eða hvaða læknir
gefi út vottorð. TM sé einfaldlega
ekki aðili að þessum markaði og geti
því tæpast gerst brotlegt við sam-
keppnislög með athöfnum sínum eða
athafnaleysi.
Andmæli vegna þjónustu lögmanna og lækna
Ekki ólögmætt samráð
islaga. Tekið er fram að ekki skipti máli varð-
andi þessi brot þótt læknar eða félög þeirra hafi
komið að samráðinu.
„Samráð um viðskiptakjör“
Vátryggingafélögin hafa á vettvangi Sam-
bands íslenskra tryggingafélaga undirbúið
sameiginlega eða tekið sameiginlegar ákvarð-
anir um ýmsa þætti sem varða þjónustustig fé-
laganna og viðskiptakjör, að mati Samkeppn-
isstofnunar. Þá hafi félögin ástundað svokallaða
solidariska uppsögn. Í frumskýrslu Samkeppn-
isstofnunar er fundið að nokkrum atriðum.
Vakin er athygli á því að viðskiptakjör skipti
miklu máli í samkeppni. Í samkeppnisrétti Evr-
ópusambandsins og Evrópska efnahagssvæð-
isins hafi samráð um slíka þætti, til dæmis þjón-
ustustig, verið litið jafnalvarlegum augum og
beint samráð um söluverð vöru og þjónustu.
Slíkir samkeppnisþættir skipti auknu máli á fá-
keppnismarkaði þar sem samkeppni kunni að
vera takmörkuð. Með hliðsjón af uppbyggingu
og gerð íslenska vátryggingamarkaðarins telur
Samkeppnisstofnun ljóst að samráð keppinauta
um atriði sem lúta að viðskiptakjörum hafi al-
varleg áhrif á samkeppnina.
Stofnunin telur að gögn sýni að trygginga-
félögin hafi á vettvangi SÍT sammælst um það
um tíma að bjóða viðskiptavinum sínum ekki
upp á að greiða með debetkortum. Í þessu sam-
bandi er nefnt að með þessu samráði hafi verið
komið í veg fyrir hugsanlega aukna samkeppni
sem einstök félög hefðu getað veitt með því að
taka við greiðslukortum þegar þau komu fyrst
á markaðinn. Telur Samkeppnisstofnun að
þessi ákvörðun félaganna hafi stuðlað að sam-
ræmdri kostnaðaruppbyggingu þeirra og hafi
því verið til þess fallin að hafa áhrif á söluverð
þjónustunnar. Félögin hafi einnig rætt saman
um þjónustugjöld fyrir notkun debetkorta. Með
þessu hafi SÍT og aðildarfyrirtækin brotið gegn
10. og 12. grein samkeppnislaga.
Aðildarfélög SÍT stóðu saman að könnun á
æskilegum opnunartíma tryggingafélaga. Sam-
keppnisstofnun telur að samráð af þessum toga
dragi úr sjálfstæði keppinauta og fari gegn 17.
grein samkeppnislaga þar sem það dragi úr
þeirri samkeppni sem hefði getað ríkt á mark-
aðnum. Tekur stofnunin fram að engu breyti
þótt niðurstöður könnunarinnar hafi ekki leitt
til þess að einstaka félög hafi kosið að breyta
opnunartíma sínum, enda sé ekki hægt að segja
til um það með neinni vissu hver hefði orðið af-
leiðing þess ef hvert fyrirtæki hefði tekið
ákvarðanir um opnunartíma með það fyrir aug-
um að ná til sín viðskiptum.
Aðildarfélög SÍT hafa um árabil haft með sér
samkomulag um uppsagnir vátrygginga vegna
vanskila vátryggingataka. Felur það í sér að að-
ildarfélag getur sent SÍT tilkynningu um að
það hyggist segja upp tryggingum tiltekins við-
skiptamanns vegna vanskila og er þá öðrum að-
ildarfélögum óheimilt að taka að sér tryggingar
viðkomandi.
Samkeppnisstofnun segir að samkomulagið
feli í sér bæði miðlun upplýsinga milli aðild-
arfélaga um viðkvæm viðskiptaleg málefni ein-
stakra viðskiptamanna og sameiginlega neitun
flestra eða allra aðila á markaðnum um við-
skipti við tiltekna aðila. Í þessu hafi í raun falist
ólögmæt skipting á markaðnum eftir við-
skiptavinum þar sem aðildarfélögin hafi ákveð-
ið sameiginlega að hefja ekki undir vissum
kringumstæðum viðskipti við viðskiptavin
keppinautar. Er þetta talið brot SÍT og aðild-
arfyrirtækja á 10. og 12. grein samkeppnislaga.
Samkeppnisstofnun telur að þær aðgerðir
aðildarfélaga SÍT sem raktar eru hér að framan
sýni með skýrum hætti að aðildarfélög samtak-
anna hafi kosið að nýta sér ekki þau sóknarfæri
sem gefist hafi í formi þess að innleiða nýjungar
í viðskiptakjörum. Þvert á móti virðist það vera
föst regla hjá þeim að hafa með sér samráð um
hvers konar breytingar sem verði í við-
skiptalegu umhverfi þeirra og geti gefið tilefni
til breyttrar markaðshegðunar. Telur Sam-
keppnisstofnun sannað að samstarf félaganna
innan SÍT hafi miðað að því að eyða þeirri sam-
keppni sem hefði að réttu lagi átt að ríkja á vá-
tryggingamarkaðnum.
„Samkeppnishamlandi
upplýsingamiðlun“
Samkeppnisstofnun telur að upplýs-
ingaskipti tryggingafélaganna innan Sambands
íslenskra tryggingafélaga um bónusafslætti og
á upplýsingum um skilvísi viðskiptavina og
söfnun og miðlun upplýsinga um nýja keppn-
inauta á markaði feli í sér brot á samkeppn-
islögum.
Í frumskýrslunni kemur fram að ýmiss konar
upplýsingamiðlun hafi tíðkast á milli aðild-
arfélaga SÍT, bæði á grundvelli samkomulags
félaganna og með óformlegum hætti. Sú skoðun
er látin í ljós að þar sem vátryggingamarkaður-
inn á Íslandi sé fákeppnismarkaður verði hvers
kyns viðskiptaleg upplýsingamiðlun milli
tryggingafélaganna að teljast varhugaverð.
Í skýrslunni er vakin athygli á tveimur
gagnabönkum sem starfræktir eru innan vé-
banda samtakanna, gagnabanka vegna lög-
mæltra ökutækjatrygginga (bílabanki) og
gagnabanka vegna lögboðinnar brunatrygg-
ingar húseigna (húsabanki).
Samkeppnisstofnun ræður af skilmálum svo-
kallaðs bílabanka, fundargerðum Sjóvár-
Almennra og fleiri gögnum að félögin hafi
skipst reglulega á upplýsingum um bónus-
afslætti einstakra viðskiptamanna, líklega eitt-
hvað fram yfir árið 1995. Slíkt sé almennt litið
alvarlegum augum í samkeppnisrétti. Mik-
ilvægt sé, ekki síst á fákeppnismarkaði eins og
hér er um að ræða, að hvert félag ákveði við-
skiptakjör einstakra viðskiptamanna á eigin
forsendum og án samráðs við keppinauta.
Niðurstaða stofnunarinnar er að upplýs-
ingaskipti um bónusafslætti feli í sér brot gegn
ákvæði 10. greinar samkeppnislaga.
Stofnunin telur að gögn bendi til þess að
tryggingafélögin skiptist á upplýsingum um
skilvísi viðskiptamanna. Það er talið hafa skað-
leg áhrif á samkeppni og vísað í því efni til úr-
skurðar samkeppnisráðs í tengdu máli. Eru
skipti aðildarfélaga SÍT á þessum upplýsingum
því einnig talin brot gegn samkeppnislögum.
Loks er fundið að söfnun og miðlun Sam-
bands íslenskra tryggingafélaga á upplýsingum
um nýja keppinauta á íslenska vátrygg-
ingamarkaðnum. Telur Samkeppnisstofnun að
það sé grundvallaratriði að viðbrögð við inn-
komu nýrra keppinauta, þar á meðal öflun og
athugun á viðskiptaskilmálum, fari fram innan
hvers fyrirtækis.
Að mati Samkeppnisstofnunar hefur SÍT
gegnt nokkurs konar varðmannshlutverki
gagnvart raunverulegum og hugsanlegum
keppinautum aðildarfélaga SÍT. Samtökin hafi
annast upplýsingaöflun um viðskiptaskilmála
og fyrirhugaðar aðgerðir keppinauta á mark-
aði, auk þess sem SÍT, í stað hvers aðildarfélags
fyrir sig, hefur sent stjórnvöldum erindi um að
þau taki tiltekna þætti í starfsemi keppinauta
til skoðunar. Einnig hafi SÍT gagnrýnt keppi-
nauta aðildarfélaganna á opinberum vettvangi.
Samkeppnisstofnun telur þessa háttsemi SÍT
mjög óeðlilega og ganga mun lengra en hags-
munasamtökum sé heimilt, sérstaklega þegar
haft sé í huga að íslenskur vátryggingamark-
aður sé fákeppnismarkaður þar sem samkeppni
sé takmörkuð. Við slíkar aðstæður séu allar að-
gerðir á vegum samtaka stærstu fyrirtækjanna
á markaðnum gegn nýjum keppinautum til
þess fallnar að raska samkeppni.
Er þetta talið brjóta í bága við samkeppn-
islög. Samkeppnisstofnun telur einnig ástæðu
til að beina sérstökum tilmælum til SÍT um að
tryggja að samtökin raski ekki samkeppni með
þeim hætti sem lýst er.
„Afskipti SÍT af markaðshegðun
aðildarfyrirtækja“
Í frumskýrslu Samkeppnisstofnunar kemur
fram það álit að SÍT hafi haft óeðlileg áhrif á
markaðshegðun aðildarfyrirtækja. Nefnt er að
félaganna um þjónustu, viðskiptakjör og upplýsingamiðlun
Morgunblaðið/Kristinn
’ Telur háttsemi SÍT hafa gengið lengra en hagsmuna-samtökum er heimilt við takmarkaða samkeppni. ‘
SAMKEPPNISSTOFNUN OG TRYGGINGAFÉLÖGIN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. ÁGÚST 2003 11
að upplýsingaskipti hafi aðeins
átt sér stað í samræmi við fyr-
irmæli laga. Er t.d. bent á að
þær hafi verið veittar í
tengslum við lögboðnar öku-
tækjatryggingar. Ekki megi vá-
tryggja skráð vélknúið ökutæki
ef vátryggingataki skuldar ið-
gjald fyrir eldri vátryggingu á
sama ökutæki sem fallið hefur í
gjalddaga síðustu tvö árin. „Til
að framfylgja hinu skýra laga-
boði er hverju vátryggingafélagi
nauðsynlegt að afla staðfest-
ingar á skuldleysi tryggingataka
við fyrri vátryggjanda,“ segir í
svarinu.
Sjóvá-Almennar
Að mati Sjóvár-Almennra
(SA) er ekki ástæða til að gera
aðrar athugasemdir við almenna
umfjöllun Samkeppnisstofnunar
en þá að þar sé heldur rýr um-
fjöllun um það í hvaða tilvikum
upplýsingaskipti geti haft já-
kvæð áhrif. Aukinn aðgangur að
upplýsingum geti gagnast fé-
lögum í samkeppnislegu tilliti,
t.d. til að aðlaga starfsemi sína
breyttum aðstæðum eða nýrri
tækni.
Varðandi meint brot með
upplýsingamiðlun um bónus-
afslætti ökutækjatrygginga seg-
ir í andsvari SA að niðurstaða
Samkeppnisstofnunar sé alfarið
á misskilningi byggð. Einnig sé
byggt á gögnum sem veiti enga
sönnun um það brot sem félag-
inu sé gefið að sök. Er það mat
SA að sú hagsmunagæsla sem
SÍT hafi farið með fyrir hönd
aðildarfélaganna varðandi upp-
lýsingasöfnun um nýja keppi-
nauta hafi í einu og öllu verið
heimil og eðlileg í ljósi að-
stæðna.
Tryggingamiðstöðin
Tryggingamiðstöðin (TM) vís-
ar því á bug að hafa tekið þátt í
ólöglegu samráði með miðlun
ýmissa upplýsinga. Hafi lög ver-
ið brotin séu þau brot þá fyrnd.
Hvað bónuskjörin varðar hafi sú
regla gilt hjá TM að upplýs-
ingar um þau séu ekki veittar til
annarra félaga nema að beiðni
tryggingartakans. Sá háttur hafi
verið hafður á a.m.k. síðan 1995.
Varðandi upplýsingamiðlun um
skilvísi viðskiptamanna er full-
yrt í andsvari TM að frá árinu
1995 hafi slík miðlun upplýsinga
ekki tíðkast hjá félaginu. Fram
að þeim tíma hafi hins vegar
verið litið svo á að þetta væri
heimilt og ekki í óþökk stjórn-
valda. Er þar bent á reglugerð
um lögbundnar brunatryggingar
húseigna þar sem upplýs-
ingagjöf af þessu tagi sé beinlín-
is heimiluð.
bónus, skilvísi og nýja keppinauta
kvæmileg