Morgunblaðið - 06.08.2003, Blaðsíða 12

SAMKEPPNISSTOFNUN OG TRYGGINGAFÉLÖGIN
12 MIÐVIKUDAGUR 6. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Skandia hafi notfært sér upplýsingar úr gögn-
um vegna útboðs Læknafélags Íslands á hóp-
tryggingu lækna til að bjóða læknum sérstaka
vátryggingavernd. Sjóvá-Almennar, sem áttu
ásamt Skandia og Tryggingamiðstöðinni aðild
að Sameinaða líftryggingafélaginu sem fékk
samninginn við Læknafélagið, kvörtuðu undan
þessu við Samband íslenskra tryggingafélaga.
Málið var rætt á þeim vettvangi og erindi sent
um niðurstöðuna til aðildarfyrirtækja.
Samkeppnisstofnun telur þetta staðfesta enn
hversu óeðlilegu og samkeppnishamlandi hlut-
verki SÍT hafi gegnt. Í fundargerð komi skýr-
lega fram að forstjórar aðildarfélaganna hafi á
vettvangi SÍT rætt almennt um sölu- og mark-
aðsmál þessara keppinauta. Slík málefni lúti að
kjarna samkeppni á markaði og umræða innan
SÍT fari þvert gegn kröfu samkeppnislaga um
sjálfstæði keppinauta. Telur stofnunin að þetta
málsgagn styðji þá niðurstöðu að þessir aðilar
hafi haft með sér ólögmætt og samkeppn-
ishamlandi samráð.
Jafnframt er það talið fullkomlega óeðlilegt
að innan SÍT sé fjallað um kvörtun eins aðild-
arfyrirtækis yfir samkeppnislegum aðgerðum
annars. SÍT hafi ekki það hlutverk að úrskurða
hvað teljist vera eðlilegir viðskiptahættir og
Læknafélagið og eftir atvikum Sjóvá-Almennar
hafi getað skotið málinu til viðkomandi stjórn-
valda. „Þessi afskipti SÍT af markaðshegðun
aðildarfyrirtækja hefur bersýnilega skaðleg
áhrif á samkeppni og telur Samkeppnisstofnun
nauðsynlegt að beina fyrirmælum til SÍT, á
grundvelli 17. gr. samkeppnislaga, til að
tryggja að ekki sé fjallað um slík málefni á veg-
um SÍT,“ segir í frumskýrslunni.
„Samráð SA og TM í tengslum við útboð
slysatryggingar lögreglumanna“
Samkeppnisstofnun telur að Sjóvá-Almennar
og Tryggingamiðstöðin hafi haft með sér sam-
ráð í tengslum við útboð Ríkiskaupa á slysa-
tryggingu lögreglumanna og brotið með því
gegn samkeppnislögum.
Sjóvá-Almennar hafa um árabil haft með
höndum slysatryggingar lögreglumanna og
hefur dómsmálaráðuneytið greitt helming ið-
gjaldanna. Eftir að iðgjöldin hækkuðu um 60% í
ársbyrjun 1996 var ákveðið að bjóða trygging-
arnar út. Þegar tilboðin voru opnuð hjá Rík-
iskaupum í desember 1996 kom í ljós að tilboð
Tryggingamiðstöðvarinnar var lægst, tæplega
6,5 milljónir kr., Sjóvá-Almennar buðu tæplega
9,7 milljónir og VÍS tæplega 11,9 milljónir. Í
skýrslu Samkeppnisstofnunar er tekið fram að
fulltrúar allra bjóðenda hafi verið viðstaddir
opnun tilboðanna og ekki gert athugasemdir og
að í tilboði TM hafi verið tekið fram að það væri
gert í samræmi við útboðsgögn sem fyrirtækið
hefði kynnt sér rækilega.
Sama dag og tilboðin voru opnuð tilkynnti
Tryggingamiðstöðin til Ríkiskaupa að fyr-
irtækið gæti ekki staðið við tilboð sitt. Ástæðan
væri sú að tilboðið miðaðist við einfaldar vá-
tryggingarfjárhæðir en ekki tvöfaldar eins og
gert var ráð fyrir í útboðinu. Tilboðið hefði átt
að hljóða upp á tæpar 13 milljónir og voru mis-
tökin hörmuð. Ríkiskaup gengu til samninga
við Sjóvá-Almennar þar sem tilboð þess félags
var orðið lægst.
Fram kemur að daginn eftir hafi verið bókað
í fundargerð Sjóvár-Almennra að tilboð TM
yrði dregið til baka og því lýst yfir að mistök
hafi verið gerð við útreikninginn. Sjóvá-
Almennar myndu væntanlega halda þessum
viðskiptum. Samkvæmt upplýsingum sem
Samkeppnisstofnun hefur frá Ríkiskaupum var
Sjóvá-Almennum ekki greint frá bréfi TM.
Í ljósi orðalags í fundargerð Sjóvár-
Almennra telur Samkeppnisstofnun ekki unnt
að draga aðra ályktun en að Sjóvá-Almennar og
Tryggingamiðstöðin, að minnsta kosti, hafi haft
með sér samráð í tengslum við útboðið og þar
með brotið gegn 10. grein samkeppnislaga.
Samráðið hafi að minnsta kosti falist í því að
eftir að ljóst var að TM hafi boðið lægst í um-
rædd viðskipti og því líklegt að Sjóvá-Almennar
myndu missa þau hafi félögin sammælst um að
TM myndi draga tilboð sitt til baka.
„Samstarf um skilmálagerð“
Fram kemur í skýrslu Samkeppnisstofnunar
að íslensku tryggingafélögin hafa um árabil átt
samstarf um gerð skilmála einstakra lögboð-
inna tryggingategunda á vettvangi SÍT. Fundið
er að því að samráðið hafi leitt til samræmds
framboðs þjónustu á þessum sviðum og minni
samkeppni og það því talið brjóta í bága við
samkeppnislög.
Samkeppnisstofnun bendir á að trygginga-
félögin hafi í öllum þeim tilvikum sem könnuð
hafi verið lagt drög að skilmálum, sem samin
hafa verið á vegum Sambands íslenskra trygg-
ingafélaga, efnislega óbreytt til grundvallar
skilmálagerð sinni. Jafnframt bendi gögn máls-
ins til að við starf að skilmálagerð hafi verið
stefnt að því að ná algerri samstöðu um efni
skilmálanna og þeir yrðu síðan lagðir óbreyttir
til grundvallar í viðskiptum einstakra félaga.
Stofnunin telur að fram komi með beinum hætti
að tilgangur aðildarfélaga SÍT hafi verið að
samræma þjónustuframboð félaganna og tak-
marka samkeppni þeirra á milli. Með þessu hafi
þau fremur leitast við að koma í veg fyrir sveifl-
ur og óvænta samkeppni vegna breytinga á
markaðnum en að stefna að takmarkaðri stöðl-
un sem ætlað er að vera neytendum til hags-
bóta. Segir í skýrslunni að undanþága, sem
Evrópusambandið hefur veitt trygginga-
félögum, miðist við að staðlaðir skilmálar séu
aðeins fyrirmynd en ekki bindandi og uppfylli
vinna íslensku tryggingafélaganna ekki þau
skilyrði.
Það er mat Samkeppnisstofnunar að sam-
starf félaganna um skilmálagerð á vettvangi
SÍT hafi farið út fyrir þann ramma sem mark-
aður er með reglugerð Evrópusambandsins og
fari því gegn 17. grein samkeppnislaga.
Morgunblaðið/Kristinn
’ Telur félögin hafa skipst á upplýsingum um afslættisem litið sé alvarlegum augum í samkeppnisrétti. ‘
Tryggingamiðstöðin
Líkt og í flestum tilvikum hafnar
Tryggingamiðstöðin (TM) því alfarið
að hafa tekið þátt í samráði varðandi
ýmis viðskiptakjör og opnunartíma.
Segir m.a. í andsvarinu að í skýrslu
Samkeppnisstofnunar um þennan lið
sé alhæft á grundvelli fátæklegra
gagna og fullyrt að félögin hafi kosið að
nýta sér ekki sóknarfæri og föst regla
sé að hafa með sér samráð um hvers
konar breytingar. TM segir þetta fjarri
öllum sanni og eigi ekki við nein rök að
styðjast. „Auðvitað er bullandi sam-
keppni milli félaganna um markaðinn
og koma viðskiptakjör inn í þá mynd
eins og annað,“ segir m.a. í andsvari
TM.
Sjóvá-Almennar
Sjóvá-Almennar (SA) kannast held-
ur ekki við samráð um debetkort, opn-
unartíma og uppsögn trygginga. Þann-
ig kannast félagið ekki við að hafa
þurft leyfi SÍT eða annarra til að ganga
til samninga við debetkortafyrirtækin,
líkt og Samkeppnisstofnun haldi fram.
Fullyrðing stofnunarinnar, um að með
því að taka við debetkortum hefði eitt-
hvert eitt félag getað náð til sín við-
skiptum, sé „út í hött“. Þetta hafi verið
í árdaga kortanna og menn tæplega
valið félag eftir því hvort það tæki
debetkort eða ekki. Þá segir í andsvari
SA að félagið hafi ávallt ákveðið eigin
opnunartíma og ákvörðun á stjórn-
arfundi SÍT í mars 1994 um að láta fara
fram markaðskönnun breyti engu um
það. Reyndar sé erfitt að sjá hvernig
mismunandi eða sami opnunartími geti
haft áhrif á samkeppni. Varðandi sol-
idariska uppsögn segja SA að sam-
komulag SÍT frá 1990 hafi verið barn
síns tíma og gert þremur árum fyrir
gildistöku samkeppnislaga.
Vátryggingafélag Íslands
Vátryggingafélag Íslands, VÍS, legg-
ur í svari sínu áherslu á að meint sam-
ráð tryggingafélaganna um að taka
ekki við debetkortum árið 1994 lúti
hvorki að verði, skiptingu markaða né
gerð tilboða. Samráðið lúti að þjónustu
við viðskiptavini, hvort gera eigi þeim
kleift að inna greiðslur af hendi með
tilteknum greiðslumiðli. Það falli því
ekki undir 10. grein eins og hún hafi
verið fyrir breytingar á lögum nr. 107/
2000 og af þeirri ástæðu hafi VÍS ekki
gerst brotlegt við bann 10. greinar
samkeppnislaga undir þessum lið.
Því er haldið fram í svari lögmanna
VÍS að tryggingafélögin hafi „haldið
uppi málefnalegri umræðu um áhrif
debetkortanna, kosti kortanna og lesti
á viðskiptaumhverfið, einkum á tækni-
lega þætti. Þannig komu til að mynda
ekki stjórnendur félaganna að þessari
umræðu heldur almennir starfsmenn
og tæknifólk einvörðungu, og þykir
viðeigandi að benda á að þessir starfs-
menn hafi ekki haft umboð til að binda
umbjóðanda okkar (og sjálfsagt á hið
sama við um önnur vátryggingafélög)
við samninga eða sammæli um að taka
ekki við debetkortum. Minnt er á að á
þessum tíma voru debetkort nýr
greiðslumiðill í viðskiptum og að um-
ræða og ágreiningur um þau milli ým-
issa annarra hagsmunaaðila hafi risið
hátt í fjölmiðlum. Í ljósi tilgangs SÍT
var eðlilegt að umræða um debetkort
og hugsanlegar breytingar sem af
þeim gætu hlotist færi fram innan vé-
banda þeirra samtaka,“ segir í svari
lögmanna VÍS.
Samband íslenskra
tryggingafélaga
Samband íslenskra tryggingafélaga,
SÍT, telur sig ekki hafa brotið gegn
samkeppnislögum varðandi meint sam-
ráð um viðskiptakjör. Í svari SÍT segir
einnig að yrði niðurstaðan sú að um
brot væri að ræða séu þau fyrnd sam-
kvæmt ákvæðum almennra hegning-
arlaga. Telur SÍT að þó að ekki verði
fallist á þessar röksemdir séu engin
rök til að draga víðtækar ályktanir af
þessum tilvikum, ekki sé unnt að draga
þá ályktun að komið hafi verið á fastri
reglu um að stunda ekki samkeppni.
Andmæli vegna ýmissa viðskiptakjara
„Auðvitað er bullandi
samkeppni“
Sjóvá-Almennar
Í andsvari sínu hafna Sjóvá-Almennar, SA, því alfar-
ið að hafa brotið gegn 17. gr. samkeppnislaga með þátt-
töku sinni í samstarfi um skilmálagerð lögboðinna vá-
trygginga. SA benda á að ákvæði um lögboðnar
vátryggingar sé víða að finna í íslenskum rétti. Umfang
slíkra trygginga sé þar með markað af lagaákvæðum
og efni skilmála að miklu leyti mótað af lögum og reglu-
gerðum. Því sé nauðsynlegt að tryggja samræmda
túlkun á lögum og þeirri vernd sem vátryggingu sé ætl-
að að veita, slíkt stuðli að auknu réttaröryggi. Vegna
þessa hafi innan raða SÍT átt sér stað samráð um stöðl-
un skilmála út til aðildarfélaganna. SA hafi hins vegar
aldrei fengið fyrirmæli frá SÍT um að félaginu væri
skylt að fylgja skilmáladrögum SÍT, enda hefði SA
aldrei farið eftir slíkum fyrirmælum.
Tryggingamiðstöðin
Tryggingamiðstöðin, TM, vísar því algerlega á bug
að hafa brotið samkeppnislög með ólöglegu samráði um
skilmálagerðina. Ekki sé þó um það deilt að íslensk vá-
tryggingafélög hafi fyrr á árum átt með sér „verulegt“
samstarf um skilmálagerð. Á þessu hafi hins vegar orð-
ið breyting árið 1989, en þá hafi Tryggingaeftirlitið gert
athugasemdir við samstarf félaganna í skilmálagerð.
Félögin hafi brugðist strax við og hin síðari ár hafi verið
„lágmarkssamstarf“ og verið bundið við lögboðnar
tryggingar. Skilmálar TM í frjálsum tryggingum hafi
algerlega verið unnir innanhúss frá þessum tíma.
Vátryggingafélag Íslands
Vátryggingafélag Íslands, VÍS, telur að afstaða Sam-
keppnisstofnunar varðandi samstarf um skilmála sé
reist á ófullnægjandi lagagrunni 7. gr. samkeppnislaga
og að 10. gr. laganna eigi heldur ekki við. Segir í svari
VÍS að samstarf félaganna hafi ótvírætt eflt samkeppni
á markaði og hafi Samkeppnisstofnun ekki sýnt fram á
skaðleg áhrif þess. Sé afstaða félagsins sú að það hafi
hvorki gerst brotlegt við ákvæði samkeppnislaga né
fyrirmæli samkeppnisyfirvalda á grundvelli þeirra
laga.
Samband íslenskra tryggingafélaga
Samband íslenskra tryggingafélaga hafnar því að
samvinna um skilmálagerð fyrir lögboðnar vátrygg-
ingar innan vébanda sambandsins, m.a. fyrir atbeina
opinberra aðila, feli í sér brot á ákvæðum samkeppn-
islaga. Er bent á að samvinna vegna skilmála fyrir lög-
boðnar tryggingar sé að öllu leyti lögmæt og er einnig
bent á að öðru máli gegni um skilmálagerð fyrir frjálsar
vátryggingar en um þær sé ekki fjallað í þessu máli.
Andmæli vegna skilmálagerðar
Tryggja sam-
ræmda túlkun
Tryggingamiðstöðin
Eins og kom fram í tilkynningu
Tryggingamiðstöðvarinnar, TM, í Morg-
unblaðinu sl. laugardag hafnar félagið
því alfarið að hafa tekið þátt í ólöglegu
samráði um slysatryggingar lögreglu-
manna. Tilkynningin er í raun tekin í
heild sinni úr greinargerð TM vegna
frumskýrslu Samkeppnisstofnunar. Þar
er einkum vísað til þess að mistök hafi
átt sér stað við tilboðsgerð í útboði á
slysatryggingunum í lok árs 1996 þegar
TM átti langlægsta boð en dró það til
baka á síðustu stundu. Í andmælunum
segir að það hafi verið gert þegar mistök
við tilboðsgerðina hafi komið í ljós, ekk-
ert samráð hafi verið haft við Sjóvá-
Almennar, sem buðu næstlægst, og
fengu þessi viðskipti á þeim tíma. Þau
eru nú hjá VÍS eftir annað útboð sem
fram fór fyrir nokkrum árum.
Sjóvá-Almennar
Sjóvá-Almennar, SA, hafna því enn-
fremur í sínum andmælum að hafa átt
samráð við TM í útboðinu á slysatrygg-
ingum lögreglumanna. Benda SA á að
útboðið hafi farið fram samkvæmt lög-
um um framkvæmd útboða og þágild-
andi lögum um skipan opinberra fram-
kvæmda. Af niðurstöðum í málum
tengdum slíkum útboðum, sem komið
hafi til kasta samkeppnisyfirvalda, megi
ráða að lögin um framkvæmd útboða séu
sérlög og gangi samkeppnislögum fram-
ar. Hafna SA því alfarið að hafa sam-
mælst við TM um að síðarnefnda félagið
drægi tilboð sitt til baka, við opnun til-
boða hafi fulltrúi TM séð strax að mistök
hafi átt sér stað. Ekki hafi verið reiknað
með tvöföldum bótum í tilboðsgerðinni.
Samband íslenskra tryggingarfélaga
og Vátryggingafélag Íslands fjalla ekki
um þessi meintu brot þar sem Sam-
keppnisstofnun beinir þeim ekki að
þeim.
Andmæli vegna slysa-
trygginga lögreglumanna
Ekki samráð
heldur
mistök við
tilboðsgerð