Morgunblaðið - 06.08.2003, Side 30

MINNINGAR
30 MIÐVIKUDAGUR 6. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
É
g hef lengi velt fyrir
mér hvaða aðferðir
séu áhrifaríkastar til
að móta skoðanir
fólks. Hvernig skuli
berjast fyrir hugsjónum sínum og
fá aðra til liðs við sig. Aðeins með
því að halda ákveðnum hug-
myndum hátt á lofti tryggjum við
að þær deyi ekki heldur berist
áfram til kynslóða sem á eftir
koma. Þannig
gengur hug-
myndasagan
fyrir sig; sum-
ar hugmyndir
lifa, aðrar falla
í gleymsku.
Mér fannst því tilvalið að spyrja
Milton Friedman, nóbels-
verðlaunahafa í hagfræði, þess-
arar spurningar þegar ég ræddi
við hann seint á síðasta ári. Hann
átti stóran þátt í því að móta al-
menningsálitið á seinnihluta tutt-
ugustu aldarinnar og útskýra á
einfaldan hátt ókosti öflugs rík-
isvalds. Málflutningur hans heyr-
ist ennþá og mun gera um ókomin
ár.
Það kom mér svo sem ekki á
óvart að Friedman var hógvær í
svari sínu og sagði margar leiðir
færar í hugmyndabaráttunni. „All-
ir verða að velja þá leið sem þeir
telja fela í sér mestu umbunina.
Ég ætla ekki að gefa út þá stefnu
frá Bandaríkjunum til ungra Ís-
lendinga,“ sagði hann.
Ungt fólk í dag, sem vill hafa
áhrif, veltir fyrir sér hvaða vett-
vangi það á að beita sér á. Aug-
ljósasta leiðin er auðvitað að fóta
sig innan einhvers stjórn-
málaflokks og reyna að hafa áhrif í
gegnum hann. En er það áhrifarík-
asta leiðin? Friedman var lítið
virkur í pólitík svo dæmi sé tekið.
Þó nóbelsverðlaunahafinn hafi
ekki viljað leggja línuna fyrir unga
Íslendinga þá hefur hann fjallað
um hugmyndabaráttu í bókinni
Free To Choose, sem hann skrif-
aði ásamt konu sinni Rose Fried-
man. Þar kemur fram að snemma
á 20. öldinni hafi hugmyndir
menntafólks snúist gegn frelsi ein-
staklingsins og markaðsskipulagi
en á sveif með samhyggjunni og
víðtæku hlutverki ríkisvaldsins.
Stór hluti háskólakennara, ef ekki
meirihluti, hafi aðhyllst sósíalísk
viðhorf og þangað sótti Sósíal-
istaflokkur Bandaríkjanna styrk
sinn á þriðja áratugnum.
Að mati Friedman-hjónanna
hafði flokkur sósíalista mikil áhrif
á fyrstu áratugum síðustu aldar.
Flokkurinn átti enga von á góðum
árangri í kosningum á landsvísu og
gat því einbeitt sér að því að vera
hugsjónaflokkur, sem bæði Demó-
krataflokkurinn og Repúblik-
anaflokkurinn gátu ekki. Stóru
flokkarnir urðu að tileinka sér
tækifærismennsku og málamiðl-
anir til að teygja anga sína í hvern
krók og kima sérhagsmuna kjós-
enda. Þeir urðu að forðast „öfgar“
til að viðhalda miðjufylginu.
Friedman segir að þrátt fyrir
lítið vægi Sósíalistaflokksins í at-
kvæðum talið hafi stóru flokkarnir
meira og minna tekið upp stefnu-
mál hans. Sem dæmi hafi sósíalist-
inn Norman Thomas aðeins hlotið
eitt prósent atkvæða í forseta-
kosningunum 1928 en nánast allar
hugmyndir hans í efnahagsmálum
hafi seinna verið festar í lög í
Bandaríkjunum.
Í heimsókn sinni til Íslands árið
1984 sagði Friedman: „Frjáls-
hyggjuflokkur, sem er hug-
sjónaflokkur með svipuðum hætti,
kann að hafa þörfu hlutverki að
gegna. En ef slíkur flokkur telur
sjálfum sér trú um, að hann eigi
umfram allt að reyna að afla at-
kvæða, þá fer hann sömu leiðina
og allir aðrir stjórnmálaflokkar –
leið bráðabirgðaúrræða, málamiðl-
ana og undanhalds. Mér finnst
minna máli skipta, hvaða leið er
valin, og þær hljóta að vera ólíkar í
ólíkum löndum, heldur en hvert
takmarkið er.“
Hann segir líka kjarna málsins
þann að hugmyndir ráði úrslitum
þegar til langs tíma er litið og þess
vegna verði frjálshyggjumenn að
einbeita sér að því að breyta þeim.
„Við leggjum mest af mörkum
með því að láta sannfærast af rök-
um eftir vandlega athugun, en
reyna síðan að sannfæra aðra. Það
er síðan annað mál, hvernig við
reynum að sannfæra aðra – með
fyrirlestrum, rökræðum, ritum
eða einhverju öðru – sem hver
maður verður að leysa fyrir sig.
En við verðum alltaf að byrja á
okkur sjálfum.“
Byrjum því á okkur sjálfum. Að
mínu mati er það svo ekki síst ungt
athafnafólk sem þarf að berjast
fyrir því markaðshagkerfi sem það
þrífst í á hverjum degi. Frelsið
verður fyrir árásum félagshyggju-
fólks dag hvern – í hinum ýmsum
dulargervum. Ef ekki er staðið á
verði eru ríkisvaldssinnar í öllum
flokkum fljótir að taka frá okkur
frelsið smátt og smátt.
Friðrik August von Hayek hef-
ur ekki haft minni áhrif á hug-
myndir manna um mátt ein-
staklingsins til að ráða sér sjálfur
og eiga samskipti í gegnum frjáls
viðskipti en Friedman. Í fyrirlestri
hér á landi árið 1980 sagðist hann
lengi hafa prédikað yfir skoð-
anabræðrum sínum að aldrei tæk-
ist að snúa við þróun í átt að fé-
lagshyggju á meðan reynt væri að
ná til fjöldans. „Við verðum að ná
til þeirra, sem móta skoðanir
fjöldans, til áhrifamanna, mennta-
manna, – þeirra, sem ég nefndi í
fyrirlestrinum í gamni og alvöru
sölumenn notaðra hugmynda.“
Sannfæringin er áhrifaríkasta
vopn sölumanna. Það skiptir ekki
máli á hvaða vettvangi við kjósum
að starfa – svo lengi sem við selj-
um ekki sannfæringu okkar fyrir
stundarávinning. Þannig náum við
árangri í hugmyndabaráttunni.
Sölumenn
notaðra
hugmynda
Frjálshyggjuflokkur kann að hafa þörfu
hlutverki að gegna. En ef slíkur flokkur
telur sjálfum sér trú um, að hann eigi
umfram allt að reyna að afla atkvæða,
þá fer hann sömu leiðina og allir aðrir
stjórnmálaflokkar – leið bráðabirgðaúr-
ræða, málamiðlana og undanhalds.
VIÐHORF
Eftir Björgvin
Guðmundsson
bjorgvin@mbl.is ✝ Ingibjörg JónaJónsdóttir fæddist
á Patreksfirði 15. júlí
1919. Hún lést á líkn-
ardeild Landspítala í
Landakoti 16. júlí síð-
astliðinn, daginn eftir
84 ára afmælisdag
sinn. Foreldrar hennar
voru hjónin Ingibjörg
Rannveig Guðmunds-
dóttir húsmóðir, f. 6.11.
1893, d. 27.3. 1977, og
Jón Ingibjörn Jónsson
trésmíðameistari, f.
16.9. 1880, d. 5.7. 1948,
sem voru búsett á Vatneyri við Pat-
reksfjörð. Ingibjörg var elst sjö
systkina, en þau voru: samfeðra:
Ingibjörg, f. 10.6. 1913, d. 29.11.
1915, og alsystkini Guðmundur, f.
28.12. 1921, kvæntur Ólöfu Helgu
Önnu Guðjónsdóttur, f. 1930, hinn
16.10. 1954; Kristín Þórunn, f. 30.7.
1923, gift Birni Magnúsi Loftssyni,
f. 1915, hinn 7.10. 1962; Guðrún, f.
Hermannsson, var gift Kristjáni
Ingvarssyni verkfræðingi og börn
þeirra eru Trausti Þór, f. 1970,
Arnar Helgi, f. 1972, og Berglind
Sólveig, f. 1983. 3) Soffía Ragnhild-
ur, f. 17.9. 1949, hjúkrunarfræðing-
ur, gift Ólafi Jónssyni, viðskipta-
fræðingi og ráðgjafa, börn þeirra
eru Margrét, f. 1974, Jón Þór, f.
1977, Björg, f. 1979, og Ólafur
Ragnar, f. 1985. 4) Guðmundur
Karl Benedikt, f. 13.1. 1957, tölv-
unarfræðingur, var í sambúð með
Bippe Mork innanhússarkitekt,
börn þeirra eru Hulda Fjóla, f.
1983, og Katrín Lilja, f. 1986, og
sonur Bippe er Úlfar Máni, f. 1977.
5) Þórunn Björg, f. 13.4. 1959, inn-
anhússarkitekt, gift Runólfi Smára
Steinþórssyni dósent og börn
þeirra eru Steinþór, f. 1986, Hrafn-
hildur Anna, f. 1991, og Valgeir
Steinn, f. 1994. Runólfur Smári á
einnig dótturina Helgu Rún, f.
1979. Barnabörnin eru þrettán og
langömmubörnin tvö.
Ingibjörg ólst upp á Vatneyri við
Patreksfjörð.
Útför Ingibjargar fór fram í
kyrrþey frá Fossvogskapellu
mánudaginn 28. júlí sl. að ósk hinn-
ar látnu.
26.10. 1925, d. 18.12.
1970, gift Ingólfi Sig-
urbjörnssyni, f. 1923,
d. 1999, hinn 8.5.
1954; Valgeir, f. 5.4.
1929, d. 23.4. 1988,
kvæntur Kristínu
Gunnlaugsdóttur, f.
1933; Jón, f. 5.4.
1929, d. 12.7. 1994;
Kristján Jóhann, f.
8.3. 1933, kvæntur
Valgerði Theódórs-
dóttur, f. 1930.
Ingibjörg giftist
Guðmundi Ásgeirs-
syni pípulagningameistara 15. júlí
árið 1944. Guðmundur lést 1. apríl
árið 1999. Þau hjón voru fædd sama
dag og ár. Börn þeirra eru: 1) Ás-
geir, f. 10.1. 1947, tæknifræðingur,
kvæntur Guðrúnu Úlfhildi Örnólfs-
dóttur og er sonur þeirra Guð-
mundur, f. 1978. 2) Jóna Ingibjörg,
f. 18.1. 1948, hjúkrunarfræðingur,
sambýlismaður hennar er Baldur
Ingibjörg amma er látin, rúmlega
fjórum árum á eftir eiginmanni sín-
um og afa mínum, Guðmundi Ás-
geirssyni.
Ég minnist hennar með hlýhug
og virðingu; hlýhug fyrir það að
hafa verið einstaklega jákvæð og
góðlát, og með virðingu fyrir það að
hafa ávallt tekið hagsæld og vellíð-
an fjölskyldu sinnar fram yfir sína
eigin.
Hún hafði stóískt og rólegt skap-
far sem geislaði af sér innra öryggi
sem fékk fólk til að líða vel í návist
hennar. Hún talaði sjaldan um
sjálfa sig og þess vegna fannst mér
ávallt hvíla ákveðin dulúð yfir
henni. Þessi dulúð, ásamt virðu-
leika, öryggi, einstakri snyrti-
mennsku, greind, stolti, og sjarma
olli því að mig fór snemma að
gruna að hún væri í raun laungetin
aristókrati af evrópskri konungs-
fjölskyldu, sem var flutt með mikilli
leynd sem kornabarn til Íslands!
Ég er þakklátur fyrir þær góðu
stundir og minningar sem ég hef
átt með ömmu og afa í Sörlaskjól-
inu. Ingu ömmu og Guðmundar afa
er sárlega saknað.
Arnar Kristjánsson.
Kynslóðir koma, kynslóðir fara.
Á slíkum stundum reikar hugurinn
aftur til baka, og margs er að minn-
ast. Eftir sextíu ára kynni og fimm-
tíu ára nábýli, þar sem heimili okk-
ar Ingu, eins og við vinir hennar
kölluðum hana, stóðu hlið við hlið í
Sörlaskjóli 70 og 72. Á þessum ynd-
islega stað við sjávarsíðuna þar sem
mannlífið var einstaklega litríkt.
Sérstaklega eru vorin minnisstæð,
allt iðaði af lífi, heimamenn ýttu
trillum sínum á flot og komu fær-
andi hendi okkur landkröbbum,
sem biðum í fjörunni eftir þessu
lostæti, rauðmaga og grásleppu.
Þeir voru hetjur hafsins í augum
barnanna, allt elskulegir karlar sem
eru okkur minnisstæðir.
Ekki létu frumbyggjar þessa
staðar á sér standa við að fegra
umhverfið sitt. Heldur létu hendur
standa fram úr ermum og græddu
upp mela og móa og upp uxu fal-
legir garðar með trjám og runnum
sem munu standa um ókomna tíð
en þeir sem ræktuðu þennan gróð-
ur eru flestir farnir yfir móðuna
miklu. Þau hjónin Inga og Guð-
mundur voru eins og sagt er með
græna fingur og var garðrækt
áhugamál þeirra beggja sem gaf
þeim margar ánægju- og yndis-
stundir yfir vel unnum verkum sem
fegraði umhverfi þeirra svo eftir
var tekið.
Það er ómetanlegt að eiga góða
nágranna. Inga var góður granni
sem vildi hvers manns vanda leysa
og gestrisni var í hávegum höfð á
heimilinu. Vinir mínir fara fjöld og
sakna ég vinar í stað. Sörlaskjólið
verður ekki hið sama þegar þú ert
ekki. Þakka þér samfylgdina í öll
þessi ár, elsku Inga mín, og allar
þær góðu stundir sem við áttum
saman hérna megin grafar.
Drottinn er minn hirðir, mig mun
ekkert bresta.
Á grænum grundum lætur hann
mig hvílast,
leiðir mig að vötnum, þar sem ég má
næðis njóta.
Hann hressir sál mína, leiðir mig um
rétta vegu fyrir sakir nafns síns.
Jafnvel þótt ég fari um dimman dal,
óttast ég ekkert illt,
því þú ert hjá mér,
sproti þinn og stafur hugga mig.
Þú býrð mér borð frammi fyrir fjendum
mínum,
þú smyrð höfuð mitt með olíu,
bikar minn er barmafullur.
Já, gæfa og náð fylgja mér alla ævidaga
mína og í húsi Drottins bý ég langa ævi.
(23. Davíðssálmur.)
Kæru börn, Ásgeir, Jóna, Soffía,
Guðmundur Karl og Bettý, þið eigið
samúð mína og þakklæti fyrir alla
ykkar tryggð og vináttu sem hefur
verið ljúf og góð. Tengdabörnum,
barnabörnum, systkinum og öðrum
ættingjum sendi ég innilegar sam-
úðarkveðjur.
Ebba Ingibjörg.
INGIBJÖRG JÓNA
JÓNSDÓTTIR
✝ Kjellfrid Einars-son fæddist í
Fåvang í Guðbrands-
dal í Noregi 3. maí
1938. Hún lést á
Sjúkrahúsi Keflavík-
ur 25. júlí síðastlið-
inn. Foreldrar Kjellf-
ridar voru Karin
Sloen og Pall Sloen,
bæði látin. Kjellfrid
átti þrjá bræður og
tvær systur, Sig-
mund látinn, Josep,
Magnar, Solveg og
Ingrid, þau fjögur
sem eftir lifa eru bú-
sett í Noregi.
Kjellfrid ólst upp í Noregi, og
um tvítugt kynntist hún Aðal-
steini Einarsyni þar sem þau
unnu saman á hóteli í Ósló. Flutt-
ust þau fljótlega til Íslands og
gengu í hjónaband. Þau eignuð-
ust þrjú börn. Kjellfrid og Aðal-
steinn slitu samvist-
um. Börn þeirra eru:
1) Aðalsteinn Kjell,
f. 24. nóvember
1958, sambýliskona
Indíana Sigurðar-
dóttir. Hann á fjög-
ur börn, þau eru a)
Guðmundur Freyr,
b) Eiríkur Páll, c)
Elísabet Lára og d)
drengur sem lést
skömmu eftir fæð-
ingu; 2) Rósmary, f.
30. október 1961; 3)
Guðrún Karí, f. 7.
mars 1967, sam-
býlismaður Björn Viðar Unn-
steinsson, þau eiga fimm börn,
þau eru a) Guðbjörn Grétar, b) El-
ín Ósk, c) Heiðrún Mary, d) Bryn-
dís Björk og e) Aðalsteinn.
Útför Kjellfridar verður gerð
frá Keflavíkurkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Elsku hjartans móðir mín, hjarta
mitt brast er síminn hringdi föstu-
dagsmorguninn 25. júlí og mér var
tjáð að stundin væri komin og þú að
fara frá okkur. Þú ert farin frá okkur
allt of fljótt og snöggt, miðað við ald-
ur. Ekki hvarflaði að mér, þegar ég
heimsótti þig á fimmtudaginn, að það
yrðu okkar síðustu samverustundir í
þessu lífi.
Elsku mamma, þú barðist eins og
hetja öll þessi ár, með erfiðan lang-
varandi sjúkdóm.
Upp í huga minn flýgur nú sú minn-
ing er þú lást á fæðingardeildinni í
Keflavík og varst að eiga systur mína,
hana Guðrúnu, það eru víst liðin þrjá-
tíu og sex ár síðan. Ég var sjö ára
gutti á leiðinni í skólann, þú fylgdist
alltaf með mér úr glugganum, þegar
ég gekk framhjá, og við veifuðum
hvort til annars, það fannst mér svo
dásamlegt. Ég mun alltaf minnast
þess hvað þú varst glöð og hvað andlit
þitt ljómaði þegar barnabörnin fædd-
ust, og í hvert skipti þegar þau komu í
heimsókn. Þau voru þér svo mikils
virði. Stundum voru erfiðir tímar hjá
þér þegar þau komu í heimsókn, en
alltaf beist þú á jaxlinn og gafst þér
tíma fyrir þau. Ég man líka þá stund
fyrir sex árum í Hraunborgum þegar
þú, elsku mamma, fórst með barna-
börnunum í berjamó, hvað þau voru
glöð með ömmu sinni úti í náttúrunni.
Ég var alltaf litli mömmudrengur-
inn þinn. Lífið er fljótt að breytast,
gleði og sorg haldast í hendur, ekki er
langt síðan ég kynntist yndislegri
stúlku, gleðin var í fyrirrúmi hjá mér,
og þér því þú varst svo glöð og ánægð
fyrir mína hönd. En nú er sorgin búin
að banka uppá hjá okkur og þú ert
farin. Þú sem hlakkaðir svo til að
koma í heimsókn til okkar þegar þú
yrðir betri, og svo hlakkaðir þú svo til
að eignast fyrsta langömmubarnið
þitt. Öll munum við sakna þín mikið,
þú varst stór hluti af lífi okkar allra.
Ég man svo vel þegar við fórum til
Noregs að heimsækja ömmu, hún var
orðin öldruð og komin á elliheimili, þú
hugsaðir svo vel um mömmu þína all-
an þann tíma sem við vorum þarna
úti. Þetta lærðum við systkinin af þér,
að hugsa vel um ástvini, hvort sem er í
KJELLFRID
EINARSSON