Morgunblaðið - 14.10.2003, Blaðsíða 26

LISTIR
26 ÞRIÐJUDAGUR 14. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
KAMMERHÓPUR Salarins,
öðru nafni KaSa, helgaði sl. sunnu-
dagskvöld verkum Richards
Strauss, og síðar í vetur hyggst
hópurinn taka fyrir enn sjaldheyrð-
ara tónskáld, nefnilega J.N. Hum-
mel. Örugglega tilhlökkunarefni
unnendum frjórrar snemmróman-
tíkur á vínarklassískum grunni.
En þetta kvöld var það sumsé
Strauss (1864–1949) sem var í
brennidepli. Tónskáld sem byrjaði
og endaði í síðrómantík, burtséð frá
skammvinnu tilraunaskeiði áratug-
ina sitt hvorum megin við 1900.
Helzt eru það sönglögin hans sem
heyrast hér í lifandi mynd, og m.a.s.
ekki ýkja oft. Enn lengra er á milli
hljómsveitarverkanna
á dagskrám SÍ, og óp-
erurnar hafa hingað til
reynzt of stórir bitar
fyrir okkar fjalir, enda
hljómsveitaráhafnir
þeirra í stærra lagi.
Það var því forvitnilegt
framtak að kynna í
byrjun og enda jafnfá-
heyrð kammerverk og
Fiðlusónötuna og
Capriccio-sextettinn,
er jafnframt gáfu sýn-
ishorn af fyrsta og síð-
asta sköpunarskeiði
höfundar.
Strauss þótti undra-
barn í æsku, enda vaxinn upp í ná-
býli við hljómsveitarmennsku (faðir
hans var stjörnuhornleikari í hljóm-
sveit Wagners í München) og lærði
því list hljóðfærameðferðar „innan
frá“. Hann þykir að sama skapi með
merkustu orkestrunarsnillingum
síns tíma. En þó að hann yrði
snemma líka mjög fær píanóleikari,
var samt eins og hnausþykkur
hljómsveitarstíll Wagners lægi
óþarflega þungt yfir vötnum í
Fiðlusónötunni frá 1887 í Es-dúr, er
Sigrún Eðvaldsdóttir og Peter
Máté hófu með tón-
leikana. Strauss átti
reyndar þegar tvær
sinfóníur og þrjá
konserta fyrir fiðlu,
horn og selló að baki,
og kom einkennileg
hugmyndafæð sónöt-
unnar því nokkuð á
óvart, þrátt fyrir
natna spilamennsku
flytjenda. Yfirhöfuð
snart mann fjarska
fátt í þessu verki. Til
þess verkuðu útþætt-
irnir einum of „bom-
bastískir“, og hægari
miðþátturinn hélt,
þrátt fyrir laglegt upphaf, ekki at-
hygli þegar frá leið. Stefjaefnið
greip mann né heldur og þaðan af
síður rytmíkin, allra sízt í fyrirferð-
armiklum rithætti píanósins.
Óstuð þess er hér ritar hélzt (ef-
laust sumpart af fyrrgreindum sök-
um) áfram í fyrstu tveim sönglög-
unum næst á eftir, Allerseelen og
Ich wollt’ ein Sträußlein binden,
jafnvel þótt Sigrún Hjálmtýsdóttir
og Nína Margrét Grímsdóttir legðu
sig allar fram. Það var eiginlega
fyrst í hinu alkunna Zueignung að
Strauss hleypti innra eyranu á flug.
Enn hærra reis hið vandmeðfarna
Die Nacht með svífandi pianissimo-
söng Sigrúnar, ásamt (að virtist)
fyrirhafnarlausri útfærslu þeirra
stallna á Ständchen kvöldlokkunni.
Varla tók verra við eftir hlé, þar
sem söngkonan skartaði glæsilegu
úthaldi í langteygðum hendingum
við merlandi undirleiksarpeggjur
slaghörpunnar í Wiegenlied. Að
ekki sé talað um lokalagið, þar sem
bogfimi erkiþrjóturinn Amor –
sannkallaður kverkabrjótur meðal
Strauss-söngva – varð að virtúósum
tour de force í afburðalipurri úttekt
Sigrúnar. Lokaatriði tónleikanna
var kannski í stytzta lagi, því ein-
þættur Sextettinn fyrir 2 fiðlur, 2
víólur og 2 selló úr óperunni
Capriccio (1941) stóð ekki nema um
11 mínútur. Aftur á móti var stykk-
ið hin áheyrilegasta tónlist, líðandi
sönghæf, margslungin og hljóm-
mikil, og náði því að mynda til-
komumikið niðurlag í safaríkri út-
færslu KaSa hópsins. Þó hefði
verkið eflaust orðið enn áhrifameira
í aðeins „blautari“ akústík en hér
var að heilsa.
Richard Strauss í blíðu og stríðu
TÓNLIST
Salurinn
Richard Strauss: Sónata fyrir fiðlu og pí-
anó op. 18; úrval sönglaga fyrir sópran
og píanó; Sextett fyrir strengi úr óp-
erunni Capriccio Op. 85. KaSa hópurinn
(Peter Máté & Nína Margrét Grímsdóttir
píanó, Sigrún Eðvaldsdóttir & Sif Tulinius
fiðlur, Helga Þórarinsdóttir & Þórunn Ósk
Marínósdóttir víólur, Sigurður Bjarki
Gunnarsson & Sigurgeir Agnarsson
selló). Gestur: Sigrún Hjálmtýsdóttir
sópran. Sunnudaginn 12. október kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Sigrún Hjálmtýsdóttir
FYRSTU tónleikar
í hádegistón-
leikaröð Íslensku
óperunnar á þessu
haustmisseri verða
í dag kl. 12.15.
„Við sem erum
fastráðin hjá Óp-
erunni sjáum um
eina tónleikaröð
sem inniheldur
ferna tónleika og
nú er röðin komin
að mér,“ segir
Davíð Ólafsson
bassasöngvari.
„Tónleikarnir í dag
bera yfirskriftina
Nú er það svart og
verða negrasálmar
fyrirferðarmiklir.
Mér til fulltingis
hef ég fengið Daní-
el Bjarnason píanó-
leikara. Með okkur
á sviðinu verður
þriggja manna
hljómsveit, Deep
River Jordan
Band. Hana skipa
Ingrid Karlsdóttir á fiðlu, Gyða
Valtýsdóttir á selló og Grímur
Helgason á klarinett. Hljómsveit-
arstjóri er Daníel Bjarnason.
Sálmana ættu flestir að þekkja
meðal þeirra eru Didn’t my Lord
deliver Daniel, Go down Moses og
Weaping Mary. Þetta verða þó
ekki einvörðungu sálmar úr
nammiborðinu því inná milli verða
minna þekktir sálmar sem okkur
þykir skemmtilegir. Þarna verða
einnig lög úr kunnum söngleikjum
eins og Porgy og Bess og Old man
river.
Allt eru þetta nýjar útsetningar
eftir Daníel en hann hefur verið
að vinna að þeim undanfarnar vik-
ur. Stundum er hann upprunanum
trúr en þarna kennir líka áhrifa
úr evrópskri gyðingatónlist.“
Frosin tár og uxahali
Næstu tónleikar verða 28. októ-
ber og bera yfirskriftina Verdi
fyrir söngvara á barmi tauga-
áfalls. „Þar verða fluttar aríur þar
sem söngvarinn er í hápunkti og
við það að fara á límingunum,“
segir Davíð og hlær. „Þriðju tón-
leikunum hef ég gefið nafnið
Frosin tár. Þar verða flutt valin
ljóð úr Vetrarferðinni eftir Schu-
bert. Á síðustu tónleikunum verða
flutt nokkur atriðið úr Rósaridd-
aranum eftir Richard Strauss. En
það hefur ekki verið gert hér á
landi áður, að því ég best veit.
Tónleikarnir bera yfirskriftina
Uxahali í hádeginu.“
Davíð segir enga sérstaka
ástæðu fyrir yfirskrift tón-
leikanna. „Ég skrifa efni þeirra
niður á blað, lít að því loknu í
fljótheitum yfir blaðið og það
fyrsta sem mér dettur í hug verð-
ur yfirskrift tónleikanna.“
Að sögn Davíðs er komin hefð
fyrir þessum hádegistónleikum og
„við eigum okkur orðið fasta
aðdáendur sem njóta þess að
hlýða á góða tónlist í hádeginu.
Mér er sagt að afköst aukist hjá
fólki og það mælist hamingjusam-
ara,“ segir Davíð glettinn og bætir
við að allir starfsmannastjórar
ættu að senda fólkið sitt á tónleika
í hádeginu.
Negrasálmar á hádegistónleikum
í Íslensku óperunni
Daníel Bjarnason píanóleikari og Davíð Ólafsson
bassasöngvari á æfingu fyrir hádegistónleikana.
Hamingja og
afköst aukast
Morgunblaðið/Jim Smart
70 MILLJÓNA króna Styrkt-
arsjóður Guðmundu Andr-
ésdóttur listmálara sem greint
var frá í blaðinu
á sunnudag,
verður alfarið í
vörslu Lista-
safns Íslands.
Safnráð Lista-
safns Íslands
mun gegna hlut-
verki sjóðs-
stjórnar, og ráð
fyrir því gert í
erfðaskrá Guð-
mundu að safn-
stjóri Listasafnsins sé formaður
sjóðsstjórnar. Þeir sem skipa
safnráðið auk Ólafs Kvaran safn-
stjóra Listasafns Íslands, eru
Guðbjörg Lind Jónsdóttir og Þór
Vigfússon fyrir hönd samtaka
listamanna, Viktor Smári Sæ-
mundsson fyrir hönd starfsmanna
Listasafnsins og Knútur Bruun,
en fyrsta verkefni sjóðsstjórn-
arinnar verður að semja verklags-
og úthlutunarreglur, þar sem
nánar verður kveðið á um hverjir
hafa rétt til að sækja um, og
hvaða upphæðir verða í boði.
Í erfðaskrá Guðmundu segir
orðrétt: „Markmið sjóðsins er að
styrkja og hvetja unga og efnilega
myndlistarmenn til náms.“Að
sögn Ólafs Kvaran er stefnt að því
að fyrsta úthlutun verði í vor.
„Þetta er mikil lyftistöng fyrir
íslenska myndlist og sjóðurinn
kemur til með að styrkja íslenskt
myndlistarlíf gríðarlega. Það er
ekki hægt að segja til um það
ennþá hve háar styrkupphæð-
irnar verða, en það má gera ráð
fyrir því að sjóðurinn geti hugs-
anlega staðið undir 6–7 milljóna
króna styrkveitingum á ári. Þetta
verður langstærsti sjóður sinnar
tegundar hér á landi, og engir
sjóðir sem styrkja myndlist-
arnema á sambærilegan hátt.“
Í skipulagsskrá Styrktarsjóðs-
ins kemur fram að sjóðurinn verði
ávaxtaður í ríkistryggðum skulda-
bréfum, ríkisvíxlum, bankabréf-
um og bankainnistæðum. Höf-
uðstól sjóðsins má ekki skerða, en
tekjur sjóðsins til úthlutunar eru
raunvextir af stofnfé og öðrum
framlögum til sjóðsins. Verði
sjóðurinn lagður niður skal and-
virði hans varið til listaverka-
kaupa fyrir Listasafn Íslands.
Á blaðamannafundi í gær gerði
bústjóri dánarbús Guðmundu
grein fyrir erfðaskránni að við-
stöddum fulltrúum listasafnanna
þriggja sem Guðmunda ánafnaði
listaverkaeign sína, Listasafns
Háskólans, Listasafns Reykjavík-
ur og Listasafns Íslands.
„Þetta er mikill viðburður í ís-
lensku menningarlífi,“ sagði Ólaf-
ur Kvaran um stofnun styrkt-
arsjóðsins og listaverkagjöfina.
Fulltrúar Listasafns Háskólans
og Listasafns Reykjavíkur þökk-
uðu einnig þann höfðingsskap
sem Guðmunda Andrésdóttir auð-
sýndi íslenskri myndlist með
erfðaskrá sinni.
Styrktarsjóður Guðmundu Andrésdóttur
Einstakur sjóður fyrir
unga myndlistarmenn
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Á blaðamannafundi í Listasafni Íslands í gær var gerð grein fyrir erfðaskrá Guðmundu Andrésdóttur að við-
stöddum fulltrúum listasafnanna þriggja sem Guðmunda ánafnaði listaverkaeign sína, Listasafns Háskólans,
Listasafns Reykjavíkur og Listasafns Íslands.
Guðmunda
Andrésdóttir
Allir geta eitthvað, enginn getur allt
eftir Guðrúnu Pétursdóttur. Bókin
fjallar um fjölmenningarlega kennslu
og segir m.a. á
bókarkápu að í
samfélagi okkar
séu alltaf fleiri og
fleiri nemendur,
sem hefðbundnar
kennsluaðferðir
henti ekki og
krefjast því nýrra
leiða í kennslu til
að hafa tækifæri
til að læra til jafns við aðra. „Fjöl-
menningarleg kennsla snýst ekki að-
eins um kennslu nemenda af ólíkum
uppruna heldur um undirbúning allra
barna til að búa í fjölbreyttum sam-
félögum nútímans þar sem sam-
skipti og samvinna ólíkra ein-
staklinga leika stórt hlutverk í hinu
daglega lífi hvers og eins.“
Í bókinni er að finna 70 hugmyndir
að leikjum, æfingum og kennslu-
áætlunum fyrir leikskóla, grunnskóla
og fyrstu bekki framhaldsskóla og er
henni fyrst og fremst ætlað að vera
kennurum handhægt hjálpargagn við
að skipuleggja kennslu sína.
Guðrún hefur áður gefið út bókina
Fjölmenningarleg kennsla, forvörn
gegn kynþáttahatri og fordómum.
Útgefandi er Hólar. Bókin er 168
bls., prentuð í Prentmet. 2.980 kr.
Kennsla