Morgunblaðið - 11.01.2004, Side 32

32 SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Dansnámskeið hefst
mánudaginn 12. jan. n.k.
Kenndir verða gömludansarnir,
sérdansar ofl.
Barna- og unglinganámskeið
hefst þriðjudaginn 13. jan.
Kenndir verða gömludansarnir ásamt
íslenskum og erlendum þjóðdönsum ofl.
Þjóðdansafélag Reykjavíkur Álfabakka 14 A
LÆRIÐ
AÐ DANSA!
TAKIÐ ÞÁTT Í DANSINUM!
Þjóðdansar hefjast
fimmtudaginn
15. jan. n.k. kl. 20.30
Dansaðir eru íslenskir og erlendir
þjóðdansar ofl.
Opið hús þriðjudaginn
13. jan. n.k.
Við dönsum gömludansana frá kl. 20.30
Það er aukin skemmtun að dansa.
Upplýsingar og skráning í síma 587 1616, milli 17 og 21
Eins og tíðkast í Ástralíu varðég stúdent tiltölulegasnemma. Eftir að mennta-skólanáminu lauk fór ég
beint í háskóla og lauk BS-gráðu í
jarðfræði nýorðinn tvítugur. Þá
ákvað ég að söðla um og fara í leik-
listarskóla. Ég var einn af þessum
strákum sem vita aldrei alveg hvað
þeir vilja verða þegar þeir verða
stórir. Ég er ekki einu sinni viss
um að ég viti svarið núna,“ segir
ástralski lýsingarhönnuðurinn
David Walters og stenst ekki mátið
að gera svolítið grín að sjálfum sér.
David hefur haft afgerandi áhrif á
lýsingarhönnun í íslensku leikhús-
lífi, ekki síst meðan hann bjó á
landinu á árabilinu 1978 til 1986.
Hann vinnur um þessar mundir að
lýsingarhönnun fyrir nýtt leikrit
Sigurbjargar Þrastardóttur „Þrjár
Maríur“. Leikritið verður frumsýnt
í Borgarleikhúsinu í mars.
Tengdasonur Íslands
David segir að leiklistarferillinn
hafi ekki verið langur því að fljót-
lega hafi lýsingarhönnunin átt hug
sinn allan. „Ef frá eru taldir ein-
hverjir skólar í Bretlandi og
Bandaríkjunum var lítið vitað um
lýsingarhönnun á þessum tíma. Ég
varð því að láta mér nægja að prófa
mig áfram og er reyndar alfarið
sjálfmenntaður í faginu þótt vissu-
lega hafi bakgrunnur minn í raun-
vísindum og leiklist komið að góðu
gagni,“ segir hann og útskýrir að
skömmu eftir að hann lauk leiklist-
arnámi hafi hann ákveðið að freista
gæfunnar í Bretlandi. „Ég kynntist
leikstjóranum Hovhannes Pilikian
fljótlega eftir komuna til Bret-
lands. Hann hafði komið með nokk-
ur handrit með sér frá Íslandi eftir
Óhemju fullnægjandi
Eftir nám í jarðfræði og
leiklist vaknaði áhugi
Davids Walters á lýsingar-
hönnun. Hann er sjálf-
menntaður í faginu og
starfaði á Íslandi um árabil.
Önnu G. Ólafsdóttur lék for-
vitni á að kynnast faginu og
þessum ástralska
tengdasyni Íslands.
Morgunblaðið/Ásdís
„Ég er ákaflega ánægður með að lífið hafi leitt mig inn á svið lýsingarhönnunar og að sjálfsögðu hingað til Íslands,“ segir
ástralski lýsingarhönnuðirinn David Walters, sem starfaði á landinu um árabil.
að hafa sett upp Lé konung í Þjóð-
leikhúsinu árið áður. Skemmst er
frá því að segja að ég tók að mér að
sjá um lýsingarhönnun og hálf-
gerða framkvæmdastjórn á sýn-
ingu Pilikian á leikriti Guðmundar
Steinssonar „Lúkasi“ í Bretlandi.
Ég kynntist hjónunum Kristbjörgu
Kjeld og Guðmundi Steinssyni
heitnum í gegnum uppfærsluna og
þáði boð Kristbjargar um far með
skipi á vegum bróður hennar úr
sumarfríi á Spáni til Íslands sum-
arið 1978.“
David var vinnumaður á bónda-
bæ í Borgarfirði tvo fyrstu mán-
uðina á Íslandi. „Ekki leið á löngu
þar til ég hafði dregist inn í ís-
lenskt leikhúslíf. Ég kenndi ensku
með lýsingarhönnuninni fyrsta vet-
urinn hérna. Hin árin hafði ég allt-
af nóg að gera við að vinna í leik-
húsunum og með smærri
leikhópum. Alþýðuleikhúsið var ný-
stofnað og mikil gerjun í gangi,“
segir David og er spurður hvort
annir hafi verið eina ástæðan fyrir
því að hann ílentist á Íslandi. „Nei,
ég kynntist íslenskri konu, Sigríði
Ingvadóttur,“ segir hann og brosir
út að eyrum. „Við höfum búið sam-
an í 25 ár og giftum okkur í haust,“
bætir hann við og upplýsir stoltur
að saman eigi þau hjónin þrjá
stráka. Sá elsti búi á Íslandi og hafi
þegar gert þau að afa og ömmu.
Hinir búi með þeim Sigríði í Bris-
bane í Ástralíu.
Á hvaða stigi voru Íslendingar í
leikhúslýsingu árið 1978?
„Með nokkurri einföldun er hægt
að segja að til séu tveir skólar í
leikhúslýsingu, þ.e. þýski og bresk/
bandaríski skólinn. Þýski skólinn
gengur út á að ljósameistari bæti
lýsingu við nánast fullskapaða sýn-
inguna eins og var langalgengast á
Íslandi árið 1978. Gagnstætt þýska
skólanum gerir bresk/bandaríski
skólinn ráð fyrir því að svokallaður
lýsingarhönnuður taki virkan þátt í
mótun sýningarinnar með leik-
stjóra, leikmyndahönnuði, tónlist-
arstjóra og öðrum aðstandendum
sýningarinnar alveg frá grunni.
Eins og þú ert sjálfsagt búin að
komast að aðhyllist ég bresk/
bandaríska skólann. Ég er þeirrar
skoðunar að skilyrðið fyrir því að
lýsingarhönnuður geti komið hug-
myndafræði verksins almennilega
til skila með lýsingunni sé að hann
fái að taka þátt í vinnunni við sýn-
inguna alveg frá upphafi. Ég hef
alltaf dregist að sköpuninni og
finnst langskemmtilegast að fá að
vera með í að setja á svið alveg ný
verk eins og ég er að gera núna í
„Þrjár Maríur“,“ segir David og er
spurður hvort hægt sé að segja að
hann hafi einhvern sérstakan stíl
sem lýsingarhönnuður. „Jú, ég
býst við að hægt sé að segja að ég
hafi sérstakan stíl þótt ég geti
kannski ekki komið alveg orðum að
því í hverju hann felst. Hins vegar
þótti mér afar vænt um þegar ástr-
ölsk leikkona sagði einu sinni við
mig: „Ég veit alltaf hvenær þú hef-
ur hannað lýsingu í sýningu. Hún
er alltaf svo tilfinningahlaðin.“
Höfundar meðvitaðir
David segir að bakgrunnur sinn
sem leikari auðveldi sér að ná
tengslum við leikarana í sýningun-
um. „Yfirleitt er tekinn góður tími í
upphafi í að lesa og ræða hug-
myndafræði verksins. Lýsingin
getur átt stóran þátt í því að kalla
fram rétta andrúmsloftið í hverri
senu fyrir sig og yfir heildina –
ekki ósvipað og veðurfar er stund-
um notað til að kalla fram rétta
andrúmsloftið í bókum og kvik-
myndum. Höfundar eru sér yfir-
leitt meðvitandi um áhrif lýsingar í
verkum sínum, t.d. skrifar Tjekov
oft fyrirmæli um lýsingu inn í leik-
rit sín. Örar tækninýjungar hafa
valdið því að lýsingin hefur orðið
sífellt veigameiri þáttur í hverri
sýningu. Þessi þróun hefur valdið
því að lýsingarhönnun er orðin að
viðurkenndri listgrein innan leik-
hússins í mörgum löndum. Gott
dæmi er að í stöðluðum samningum
lýsingarhönnuða í Ástralíu er alltaf
sérákvæði um að þeirra sé getið
með jafn stóru letri og leikmynda-
hönnuðanna í kynningum á verk-
inu.“
David hefur tekið að sér nokkur
verkefni á Íslandi eftir að hann
flutti aftur til Ástralíu árið 1986.
Hann segir að þróunin í lýsingu í
íslensku leikhúslífi hafi verið afar
jákvæð frá því að hann kom hingað
fyrst. „Hér hefur orðið geysileg
breyting þótt enn eigi íslenskir lýs-
ingarhönnuðir nokkuð í land með
að njóta sömu virðingar og leik-
myndahönnuðir. Hugsanlega gæti
skipt máli að á Íslandi sér oft einn
og sami maðurinn um lýsingar-
hönnun og ljósabúnað. Ég sé sjálf-
ur aðeins um lýsingarhönnunina,
svo sjá aðrir um að stýra ljósaborð-
inu og öðrum ljósabúnaði. Engu að
síður blandast mér ekki hugur um
að ákveðin hugarfarsbreyting í
tengslum við lýsingu hefur orðið á
Íslandi. Lýsingarhönnuðir með
menntun frá Bretlandi og Banda-
ríkjunum hafa flutt með sér ný við-
horf og metnað til að gera enn bet-
ur á sviði lýsingar í íslenskum
leikhúsum.“
Fastur tímarammi í Ástralíu
David segir talsvert ólíkt að
vinna við leikhús á Íslandi og Ástr-
alíu. „Á Íslandi eru tvö stór leikhús
með fastráðinn hóp leikara. Heima
í Ástralíu eru leikhúsin ekki með
fastráðna leikara á sínum snærum
heldur ráða leikara fyrir hvert
verkefni fyrir sig. Kostur ástralska
kerfisins er að vinnan í leikhúsinu
fer fram innan fastákveðins tíma-
ramma. Ég geri oft samninga um
að sjá um lýsingarhönnun á sýn-
ingum tólf mánuði fram í tímann.
Samningurinn segir alltaf til um
hvenær verkið verður frumsýnt og
hvenær sýningum lýkur. Ég á því
ákaflega auðvelt með að púsla sam-
an raunhæfum verkefnalista langt
fram í tímann. Vegna fastráðning-
arkerfisins er alls ekki jafn fast-
bundið hvenær verk eru frumsýnd
á Íslandi,“ segir David og nefnir
dæmi um að slíkt geti valdið erf-
iðleikum við niðurröðun verkefna.
„Eftir að við Sigríður fluttum til
Ástralíu bjuggum við á Íslandi vet-
urinn 1995 til 1996. Ég fékk tilboð
um að sjá um lýsingarhönnun í
tveimur stórum verkum, hvoru í
sínu stóru leikhúsanna, þennan
vetur. Gallinn var bara sá að frum-
sýna átti verkin með aðeins tíu til
fimmtán daga millibili. Af því að ég
gat ekki treyst því að frumsýning-
arnar yrðu örugglega á fyrirfram
ákveðnum tíma þorði ég ekki að
taka að mér nema annað verkið.
Þennan vetur sá ég um lýsingar-
hönnun í „Hinu ljósa mani“ undir
leikstjórn Bríetar Héðinsdóttur
heitinnar í Borgarleikhúsinu,“ seg-
ir hann og tekur fram að sér hafi
þótt sérstaklega vænt um að vinna
við þá sýningu.
Af öðrum verkum Davids má
nefna Við borgum ekki, Amlóða-
sögu, Jómfrú Ragnheiði, Ævintýra-
bókina, Íslensku mafíuna og barna-
og unglingaóperuna Dokaðu við á
síðasta ári.
„Ég kynntist David fyrst
þegar ég setti upp sýn-
inguna Við borgum
ekki, við borgum ekki, á
vegum Alþýðuleikhúss-
ins vorið 1979. Sú sýn-
ing naut óhemju vin-
sælda og var að mig
minnir ein tvö ár á fjöl-
unum,“ segir Stefán
Baldursson, þjóðleik-
hússtjóri. Stefán var
einn af stofnendum
sunnandeildar Alþýðu-
leikhússins og leik-
hússtjóri Leikfélags
Reykjavíkur í Iðnó á
árabilinu 1980 til 1987.
„Sú nýjung var að ryðja sér til rúms
að ljósahönnuðir tækju þátt í vinnunni
við sýningarnar alveg frá upphafi. Dav-
id var einn af þessum brautryðjendum
og lagði mikið upp úr því að taka þátt í
vinnunni frá byrjun – rétt eins og orðin
er lenska við uppsetn-
ingar í dag. Áður fyrr
komu ljósahönnuðir ekki
til sögunnar fyrr en einni
til tveimur vikum fyrir
frumsýningu og áttu þar
af leiðandi ekki eins ríkan
þátt í mótun hverrar
sýningar og núna,“ segir
Stefán.
„Óhætt er að segja að
David hafi verið mikill
fengur fyrir íslenskt leik-
hús. Hann er bæði flinkur
og frjór ljósahönnuður,
fyrir utan að vera alveg
hreint frábær samstarfs-
maður. Ég man að hann
var alltaf duglegur að prófa sig áfram.
Hann hefur því sífellt verið að þróa sig
áfram og bæta sig eins og sést best á
því hvað honum hefur gengið vel á
heimaslóðum sínum í Ástralíu eftir að
hann flutti héðan.“
Fengur fyrir íslenskt leikhúslíf
Stefán Baldursson