Morgunblaðið - 25.01.2004, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 25. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Ú
tgerðarmaðurinn
Kristján Guð-
mundsson frá Rifi
og synir hans Guð-
mundur og Hjálmar
keyptu fyrr í þess-
um mánuði Útgerð-
arfélag Akureyringa af Eimskipa-
félagi Íslands. Kaupverðið var um 9
milljarðar króna.
Útgerðarsögu feðganna má rekja
aftur til ársins 1955 þegar Kristján
Guðmundsson lét smíða fyrir sig nýtt
skip í Danmörku sem fékk nafnið
Tjaldur. Hann hefur um árabil rekið
fiskverkun á Rifi og þeir feðgar eiga
nú sjávarútvegsfyrirtækin KG-Fisk-
verkun á Rifi, sem gerir út eitt línu-
skip og rekur saltfiskverkun og Út-
gerðarfyrirtækið Tjald í Reykjavík
sem er eitt kvótahæsta sjávarútvegs-
fyrirtæki landsins, fékk úthlutað í
upphafi fiskveiðiársins um 8.020
þorskígildistonna kvóta, þar af um 3
þúsund tonna þorskkvóta. Útgerðar-
félagið Tjaldur gerir út samnefnt
línu- og netaskip en hefur auk þess
fest kaup á frystiskipinu Hvilvtenni
frá Færeyjum, sem verður eitt
stærsta skip flotans, og mun það
koma til landsins síðar í þessum mán-
uði. Skipið kemur í stað Eldborgar
RE sem Tjaldur seldi í lok síðasta
árs.
Þeir feðgar hafa eftir kaupin á ÚA
yfir að ráða ríflega 29 þúsund þorsk-
ígildistonna kvóta eða 7,73% heildar-
kvótans og eru þannig orðnir einir
umsvifamestu útgerðarmenn lands-
ins. Guðmundur Kristjánsson hefur
verið í forsvari fyrir þá feðga. Hann
er fæddur árið 1960 og uppalinn á
Rifi. Hann segist hafa hafið snemma
afskipti sín af sjávarútvegi. „Ég vann
mikið með skólanum. Faðir minn átti
fiskvinnslu á Rifi og það má segja að
maður sé alinn upp í saltfiskinum. Á
þessu tímabili var fjölskyldan ekki í
útgerð. Við seldum bátinn norður í
land en kaupendurnir lögðu í stað
þess upp hjá okkur aflann á vetrar-
vertíðunum í Breiðafirði. Að loknu
skyldunámi fór ég í framhaldsnám á
milli þess sem ég fór á sjó eða að beita
í landi. Að lokum endaði ég í Tækni-
skóla Íslands og lauk þaðan námi í út-
gerðartækni árið 1983. Þá lá leiðin
beint til Bandaríkjanna, þar sem ég
var í þrjú ár og nam viðskipta- og
markaðsfræði.“
Var á móti kvótakerfinu
En hvenær hófust afskipti þín af
útgerð?
„Ég kom frá Bandaríkjunum
haustið 1986 og fór beint heim á Rif.
Þá var allt í einu komið á nýtt um-
hverfi í greininni, þetta svokallaða
kvótakerfi sem sett var á 1984. Ég
var fyrst í stað mjög andsnúinn þessu
kerfi, enda ungur og róttækur maður.
Mér fannst ósanngjarnt að kvótanum
skyldi úthlutað á skip en ekki fisk-
vinnslustöðvar. Við höfðum um árabil
keypt fisk af norðlenskum vertíðar-
bátum, fisk sem var veiddur og unn-
inn í Breiðafirði, en kvótanum var
hins vegar úthlutað á skipin. Á ár-
unum í kringum 1987 til 1988 var búið
að skera kvótann það mikið niður að
Norðlendingarnir voru hættir að
koma á vertíð í Breiðafirði. Þá sátum
við uppi með tóm hús en engin skip.
Þegar ég fór síðan að skoða gögnin á
þessum tíma kom í ljós að kvótanum
var úthlutað eftir veiðireynslu áranna
1981 til 1983. Það þýddi að togararnir
sem höfðu þá mokað upp smáfiski á
miðunum út af Vestfjörðum og Norð-
urlandi fengu langmesta þorskkvót-
ann. Þessar útgerðir höfðu samt ver-
ið reknar með bullandi tapi.
Við Snæfellingarnir fórum á þess-
um tíma ótal ferðir til Reykjavíkur,
hittum meðal annars Kristján Ragn-
arsson, formann LÍÚ, og Halldór Ás-
grímsson, þáverandi sjávarútvegs-
ráðherra. Skilaboð þeirra voru hins
vegar mjög skýr; ef við ætluðum okk-
ur að vera í og starfa við sjávarútveg
yrðum við að kaupa okkur kvóta. Ég
las lögin um stjórn fiskveiða spjald-
anna á milli á þessum árum og í þeim
var mjög skýrt kveðið á um að kvót-
inn skyldi vistaður á skipum. Það
hafði Alþingi ákveðið og þannig
skyldi það vera. Það tók mig hins veg-
ar nokkur ár að kyngja þessari stað-
reynd. En árið 1989 var sýnt að svona
yrði þetta áfram og þá hófum við að
kaupa til okkar kvóta, því við ætluð-
um okkur að starfa áfram í þessari
grein.“
En finnst þér enn í dag að úthluta
ætti kvóta til fiskvinnslustöðvar eða
jafnvel byggðarlaga?
„Þegar kvótakerfi er sett á er erf-
iðast að ákveða hver á að fá nýting-
arréttinn. Þegar ég horfi á þessi mál í
fjarlægð í dag, held ég að það hafi
tekist tiltölulega vel að skipta veið-
réttinum, þó að eflaust hefði mátt út-
hluta kvóta á fiskvinnslustöðvarnar
því þá lágu fyrir gögn um hvað þær
höfðu unnið mikinn fisk. En þetta var
ákvörðun Alþingis. En Íslendingar
voru ekki að hefja útgerð árið 1984.
Þeir sem fengu veiðiréttinn höfðu þá
verið í útgerð árum og áratugum
saman og nýtt þessa auðlind. Þess
vegna var ekki um að ræða gjafa-
kvóta sem margir vilja kalla svo.
Hefði Alþingi ákveðið að úthluta
kvóta á eitt skip en ekki annað, hefði
það kippt grundvellinum undan ótal
útgerðum sem þá hefðu staðið eftir
með skipin og skuldirnar en engar
veiðiheimildir.“
Verðmætin í stöðugleikanum
Hvernig finnst þér þá kerfið hafa
þróast og í hverju liggja verðmæti
þess?
„Verðmætin liggja að mínu mati í
heildinni. Það er lítið gagn í því að
hafa yfir að ráða veiðiheimildum ef
ekki er einnig fyrir hendi þekking,
fjármagn og markaður. Það felast
heldur engin verðmæti í því að hafa
fjölda fiskvinnsluhúsa og báta sem
allir keppa hver við annan. Þá er eng-
inn arður af greininni. Þannig var
ástandið á árunum 1981 til 1983. Þá
voru veidd um 400 þúsund tonn af
þorski hér við land en sjávarútvegur-
inn engu að síður rekinn með bullandi
tapi, því offjárfestingin var svo mikil.
Verðmætin liggja því í samspili veiða,
vinnslu og markaðar. Fyrirtækið sem
bróðir minn rekur á Rifi hefur yfir
Útgerðarstaðurinn
er landið allt
Það hváðu margir þegar
spurðist út á dögunum að
feðgar frá Rifi hefðu keypt
allt hlutafé Eimskipafélags-
ins í Útgerðarfélagi Ak-
ureyringa. Þeir feðgar eru
þó síður en svo nýgræðingar
í sjávarútvegi. Helgi Mar
Árnason hitti einn þeirra
feðga, Guðmund Krist-
jánsson, og ræddi m.a. við
hann um viðhorf hans til
sjávarútvegsins, kaupin á
ÚA og aðkomu hans að
Básafelli á Ísafirði.
Morgunblaðið/Ásdís
Guðmundur Kristjánsson: „Markmiðið er fyrst og fremst að reka heilbrigt og gott fyrirtæki, með góðu fólki og skemmtilegum starfsanda.“
Ljósmynd/Snorri Snorrason
Glaðbeittir feðgar um borð í Tjaldi SH þegar skipið kom nýsmíðað til Rifs í fyrsta sinn. F.v. Guðmundur Kristjánsson,
Kristján Guðmundsson, Hjálmar Kristjánsson og Jóhann Rúnar Kristinsson, þáverandi skipstjóri á Tjaldi.
’ Það er þjóðhags-lega nauðsynlegt að
hafa kvótann fram-
seljanlegan, hann má
ekki múra inni á
einum ákveðnum
stað. ‘