Morgunblaðið - 25.01.2004, Blaðsíða 34

LISTIR
34 SUNNUDAGUR 25. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
SÖNGFLOKKURINN Saga Sing-
ers með söngleik sinn um Gunnar á
Hlíðarenda hefur gert víðreist á und-
anförnum misserum, þrívegis farið
til Vesturheims, eina ferð til Kanada
og tvívegis til Bandaríkjanna og
einnig til Írlands og Þýskalands þar
sem áhugi Þjóðverja á sagnaarfinum
íslenska er sannarlega rannsóknar-
fyrirbæri útaf fyrir sig.
Arthúr Björgvin hyggst einmitt
rannsaka þennan áhuga Þjóðverja
nánar en hann er fluttur til Þýska-
lands til að vinna að rannsóknar-
verkefni um viðtökusögu Njálu í
Þýskalandi þar sem hann nýtur
handleiðslu tveggja kunnra fræði-
manna á þessu sviði, prófessoranna
Juliu Ernack og Klaus von See. Sá
síðarnefndi hefur um langt árabil
verið einn atkvæðamesti norrænu-
fræðingur Þjóðverja. hann hefur
sent frá sér fjölda bóka og stýrir nú
hópi fræðimanna sem vinnur að því
að setja saman viðamikil skýringar-
rit um eddukvæðin.
Íslendingasögurnar
teknar í sátt
„Þetta er mjög skemmtilegt og
spennandi verkefni, enda skipar
Njála sérstakan sess í hugum Þjóð-
verja. Hún kom fyrst út í þýskri þýð-
ingu þess merka manns Andreas
Heuslers árið 1914 og var notuð
mikið í alls kyns samhengi. Upp úr
henni voru soðnar barnabækur og
leikrit en eftir seinna stríðið var við-
horf Þjóðverja gagnvart Íslendinga-
sögunum lengi hálfvandræðalegt. Á
dögum þriðja ríkisins voru Íslend-
ingasögurnar í miklum metum og
mikið lesnar og sjálfur skrifaði ég á
sínum tíma bók um það efni, Ljós-
hærða villidýrið. Eftir stríðið tekur
það nokkurn tíma fyrir almenning
að vingast við Íslendingasögurnar
aftur. Þær voru ekki einar um að
vera litnar hornauga, heldur voru
þær bókmenntir sem nazistar héldu
á lofti almennt sniðgengnar eftir
stríðið. Nægir að nefna rit heim-
spekingsins Friedrichs Nietzche í
því samhengi. Skáldið Hölderlin var
einnig í þeim hópi. Þetta hefur
breyst mjög á seinni árum og nú
hafa Íslendingasögurnar verið tekn-
ar í sátt og eru orðnar aftur boðlegar
bókmenntir. Áhuginn fyrir þeim
hefur aukist mikið síðustu ár og þess
vegna hafa menn verið að velta því
fyrir sér að nú þurfi að gefa þær út
aftur í nýjum þýðingum og aðgengi-
legum fyrir almenning. Þetta hefur
svolítið verið reynt og má nefna út-
gáfur prófessors Kurts Scheer sem
eru þó heldur fræðilegar fyrir al-
menna lesendur. Jóhann Sigurðsson
sem stýrir bókaútgáfunni Leifur Ei-
ríksson hefur haft forgöngu um að
kanna skipulega möguleika á því að
fá þýskt forlag til samstarfs um
heildarútgáfu á Íslendingasögunum
í Þýskalandi sem yrði sambærileg
ensku útgáfunni sem kom út fyrir fá-
einum árum. Enska heildarútgáfan
varð að veruleika með rausnarlegum
styrk íslenskra stjórnvalda og fyr-
irtækja og hefur laðað þúsundir
nýrra lesenda að þessum einstæða
bókmenntaarfi okkar Íslendinga.
Draumurinn er að sambærileg þýsk
útgáfa geti orðið að veruleika á
næstu árum.“
Norræn bylgja í Þýskalandi
Arthúr segir allir séu sammála um
að nú ríki eins konar „norræn
bylgja“ í Þýskalandi. „Það er alveg
ljóst að útgáfa Íslendingasagnanna
yrði gríðarleg lyftistöng fyrir ímynd
Íslands og menningu í hinum þýsku-
mælandi hluta Evrópu, því ef ein-
hvers staðar er áhugi fyrir íslenskri
miðaldamenningu þá er það á þessu
svæði. Þýskir ferðamenn á Íslandi
skera sig t.d. mjög úr hvað þetta
varðar og ég tala þar af 25 ára
reynslu sem fararstjóri útlendra
ferðamanna um söguslóðir á Ís-
landi.“
Áhugi Arthúrs Björgvins sjálfs á
Íslendingasögunum nær aftur á
unglingsár en hann kveðst þó ekki
hafa sest niður við markvissan lest-
ur þeirra fyrr en hann hóf undirbún-
ing að doktorsverkefni sínu árið
1980 sem fjallaði um viðtökur Ís-
lendingasagnanna Í þriðja ríki Hit-
lers. „Ég var á kafi í þessu verkefni í
tvö ár en síðan lá þetta niðri þar til
um miðjan næsta áratug.“ Hann rifj-
ar upp að fyrir 9 árum tók hann aft-
ur upp þráðinn sem Magnús Magn-
ússon sjónvarpsmaður og Vigdís
Finnbogadóttir höfðu fitjað upp á
einum 20 árum fyrr. „í samstarfi við
ferðaskrifstofu í Hamborg byrjaði
ég með hálfsmánaðar ferðir með
þýska ferðamenn um Íslendinga-
sagnaslóðir sem urðu mjög vinsæl-
ar. Þetta voru svipaðar ferðir og
Vigdís og Magnús fóru með breska
ferðamenn á sínum tíma. Í kjölfar
þessa fór ég svo að vinna með Birni
G. Björnssyni hönnuði að hugmynd
sem þá var uppi um Sögusafn í
Reykjavík, sem ekki varð þó að
veruleika þá, og jafnhliða því gerði
ég 16 þætti um Slóðir Íslendinga-
sagna fyrir Ríkisútvarpið. Síðan
gerðist það að 19. júní 1997 opnaði
Vigdís Finnbogadóttir Njálusýn-
ingu sem Björn setti upp á Hvols-
velli og haustið 1998 var sýningin
flutt í nýtt og stærra húsnæði á
staðnum sem fékk nafnið Sögusetur.
Haustið eftir réðst ég svo þangað
austur sem forstöðumaður Söguset-
ursins. Aðkoma mín að þessu verk-
efni átti sér nokkurn aðdraganda,
óbeinan þó frekar en beinan, því ég
hafði frá upphafi fylgst grannt með
því sem Björn var að gera þarna fyr-
ir austan, enda má segja að það hafi
verið nokkurs konar framhald af því
sem vid höfðum verið að pæla sam-
an. Ég hugði því gott til glóðarinnar
þegar ég var beðinn að koma þarna
til starfa.“
Aðsókn Íslendinga
margfaldaðist
Arthúr segir að í upphafi hafi
hann gert ráð fyrir að starfið yrði
einkum fólgið í því að laða að sem
flesta erlenda ferðamenn.
„Reynsla mín af leiðsögn ferða-
manna var fyrst og fremst á þeim
vettvangi. Þetta snerist hins vegar
allt í höndunum á mér, en þó til góðs!
Auðvitað komu erlendir ferðamenn
og samstarf mitt við ferðaskrifstofur
í Reykjavík var allar götur mjög
gott. Það var hins vegar „íslenska
deildin“ sem kom algjörlega á óvart.
Það er dálítið gaman núna að lesa
viðskiptaáætlun sem endurskoðend-
ur í Reykjavík settu saman árið
1999. Þeirra útreikningar stóðust
engan veginn enda óraði held ég
engan fyrir því sem gerðist. Árið
2000 tífaldaðist gestafjöldinn frá
árinu áður og það voru nær allt Ís-
lendingar sem komu til okkar í
stórum hópum. Það sem laðaði Ís-
lendingana að voru fyrst og fremst
söguveislurnar sem voru pakki sem
við útbjuggum og fólst í Mat, Munúð
og Menningu, Emmin þrjú eins og
við kölluðum það. Þessi pakki gekk
mjög vel, hópar hvaðanæva að sótt-
ust eftir því að eyða degi með okkur,
hefja veisluna með ferð um sögu-
slóðir Njálu og enda svo í Njálu-
veislu í Sögusetrinu um kvöldið. Allt
snerist um Njálu og byggðist á
henni. Eftir á að hyggja tel ég að
einmitt þessi skýra áhersla á Njálu
sem hryggjarlið allrar starfseminn-
ar hafi haft mesta aðdráttaraflið.
Það sem vakti mesta gleði mína og
um leið athygli var hversu fjöl-
breyttur hópur þetta var sem kom
Njála er
skemmti-
legust bóka
Arthúr Björgvin Bollason er horfinn af vett-
vangi Sögusetursins á Hvolsvelli þar sem
hann hefur gert Sögusetrið að einum vin-
sælasta viðkomustað ferðamanna á Suður-
landi, með Söguveislum og sviðsettum
söngflutningi heimamanna.
Arthúr er nú fluttur til Þýskalands
þar sem rannsóknir á viðtökum Íslend-
ingasagna eiga hug hans allan.
Morgunblaðið/Steinunn Ósk
Jón Smári Lárusson sem syngur hlutverk Gunnars á Hlíðarenda ásamt
öðrum íslenskum víkingum.
*
ÍS
LE
N
SK
A
AU
G
LÝ
SI
N
G
AS
TO
FA
N
/S
IA
.I
S
T
O
Y
23
39
4
0
1/
20
04
ÍS
LE
N
SK
A
AU
G
LÝ
SI
N
G
AS
TO
FA
N
/S
IA
.I
S
TO
Y
23
39
4
01
/2
00
4
r upp
Nú er tækifærið til að láta sína villtustu bíladrauma rætast. Komdu og reynsluaktu
nýjum glæsilegum *Avensis. Veglegir vetrarpakkar að verðmæti 125.000 krónur fylgja
fyrstu 8 beinskiptu RAV4 sem seljast. Í markaði jeppamannsins í Arctic Trucks verður
frumsýndur nýr 38 tommu *LandCruiser með sérstakri túrista breytingu. Skoðaðu
*Yamaha vélsleðana og
*Yamaha vélhjólin og líka 38
tommu *Hilux bílana sem eru
á tilboðsverði. Lexus *RX300 og
Það verður allt opið upp á gátt hjá okkur á Nýbýlaveginum um helgina