Morgunblaðið - 25.01.2004, Blaðsíða 35

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. JANÚAR 2004 35
til okkar. Þarna voru starfsmenn
ríkisstofnana, alls kyns fyrirtækja
og jafnvel heilar áhafnir fiskiskipa
sem komu til okkar og vildu njóta
„Emmanna þriggja“. Þetta höfðaði
til almennings í sem breiðustum
skilningi og sýndi mér að enn er svo
sannarlega hægt að ná til þjóðarinn-
ar í gegnum Íslendingasögurnar, ef
rétt er að því staðið. Ekki má
gleyma því að auk tónlistarmann-
anna hafði ég frábæran hóp með
mér í sögusetrinu öll þessi ár. Þar
má nefna matseljuna, kvenskörung-
inn Ástu í Seli og harmónikkusnill-
inginn Elvar Andrésson, bónda í
Vatnsdal. Þetta einvalalið átti stóran
þátt í að gleðja mat og sinni þeirra
gesta sem komu til okkar. Þar að
auki hafði ég ágæta heimamenn sem
hjálpuðu mér við leiðsögnina. Það
var mikil og góð lífsreynsla fyrir mig
að kynnast öllu þessu öndvegisfólki.
Stærsti ávinningurinn af starfinu
á Hvolsvelli er í mínum huga að hafa
kveikt áhuga fjölda fólks á að kynna
sér þá frábæru bók, Njálu, betur og
jafnvel aðrar Íslendingasögur í leið-
inni. Fjölmargir komu til okkar á
eftir eða sendu bréf og sögðu að
Njála væri alls ekki eins leiðinleg og
þeir höfðu allar götur haldið!“
Söngleikurinn sem sló í gegn
Arthúr Björgvin leggur áherslu á
hið afslappaða viðhorf til Njálu og
Íslendingasagnanna sem sveif yfir
vötnum í Söguveislunum. „Við höf-
um verið með einhvern bókmennta-
legan stífkrampa gagnvart Íslend-
ingasögunum. Höfundur Njálu
hefur t.d. verið miklu meiri húmor-
isti en margir fræðimenn hafa komið
auga á. Að minnsta kosti reyndist
okkur létt að draga fram spaugilegu
hliðarnar á ýmsu varðandi Njálu og
ég held að engum hafi leiðst í þess-
um söguveislum! Íslendingasögurn-
ar eru stórkostlegar bókmenntir en
um leið voru þær afþreying síns
tíma, alþýðuskemmtun. Maður spyr
sig hvers vegna þær hafi glatað því
hlutverki og orðið nánast eingöngu
viðfang fræðimanna. Þessi umræða
er auðvitað gömul og nær aftur til
þess er Halldór Laxness, Ragnar í
Smára og Stefán Ögmundsson
prentari voru að gefa út Íslendinga-
sögurnar með nútímastafsetningu.
Þetta hefur allt breyst og tengist því
sem ég nefndi fyrr að nú er einmitt
rétti tíminn til að gefa út Íslendinga-
sögurnar í nýjum þýðingum á
þýsku.“ „Eftir að söguveislurnar vo
ru komnar af stað grófum við upp
tónlist Jóns Laxdals við ljóðabálk
Guðmundar Guðmundssonar skóla-
skálds, Gunnar á Hlíðarenda, og
byrjuðum á því að flytja brot úr
bálknum í veislunum.
Ljóðabálkinn orti Rangæingurinn
Guðmundur skólaskáld í upphafi 20.
aldar og Jón Laxdal samdi svo tón-
listina í kringum 1920. Mér vitan-
lega hafði þetta verk aldrei verið
flutt í heild utan einu sinni á karla-
kórstónleikum í Hafnarfirði fyrir
mörgum áratugum. En einstök
sönglög hafa náð vinsældum. Í
fyrstu fékk ég í lið með mér hæfi-
leikamennina Jón Smára Lárusson,
Gísla Stefánsson og Sigurð Sig-
mundsson sem sungu í veislunum
við undirleik míns nána samverka-
manns, tónsnillingsins Halldórs
Óskarssonar en síðan kviknaði sú
hugmynd að búa til söngleik úr
þessu og fá Karlakór Rangæinga í
lið með okkur, auk þess sem Svala
Arnardóttir var fengin til að setja
þetta allt á svið. Söngleikurinn um
Gunnar á Hlíðarenda reyndist slíkur
smellur bæði hér heima og ekki síð-
ur erlendis að það er varla hægt að
skilja lengur á milli Sögusetursins
og Njálusöngvaranna. Við fórum í
fimm utanlandsferðir, eina til Kan-
ada, tvær til Bandaríkjanna, eina til
Þýskalands og eina til Írlands.
Hvarvetna sem við komum sló hóp-
urinn, sem kallar sig Saga Singers, í
gegn og ég tel að það hafi verið
vegna þess hvað þetta var fullkom-
lega einstakt fyrirbæri. Íslenskir al-
þýðumenn, bændur og handverks-
menn, beinir afkomendur
víkinganna, komnir í glæsilega forn-
mannabúninga og flytja þessa
rammíslensku tónlist. Þetta gekk
fullkomlega upp og vakti gríðarlega
athygli fjölmiðla hvar sem við kom-
um. Þetta er frábær hópur og allt
starfið í kringum þetta var einstak-
lega skemmtilegt og gefandi. Þarna
lögðu allir sitt af mörkum og lögðu
upp með þetta í sjálfboðavinnu en
okkur gekk það vel að afla fjár til
þessara ferða bæði hér heima og er-
lendis að enginn þátttakenda þurfti
að greiða krónu úr eigin vasa. Við
gátum jafnvel greitt hópnum dálitla
dagpeninga á ferðunum sem telst
líklega einsdæmi, þegar slíkur
áhugasönghópur á í hlut. Þá má
nefna að söngleikurinn um Gunnar
er nú kominn út á geisladiskum á ís-
lensku, þýsku og ensku og hefur,
eftir því sem ég best veit, gengið
ágætlega út. Það má líka nefna að
það eru allar líkur á því að ég eigi
eftir að kippa félögum mínum aftur
til Þýskalands og jafnvel víðar á
þessu ári.
Róðurinn þyngstur heima fyrir
Arthúr kímir þegar hann rifjar
upp viðbrögðin við þeirri hugmynd
að sviðsetja söngleikinn um Gunnar
og Njál. „Það reyndist svolítið þung-
ur róður í upphafi að sannfæra
ferðaskrifstofurnar um ágæti þess-
arar hugmyndar og fá þær til að
senda okkur hópa á söngleikinn. En
þyngstur var þó róðurinn heima fyr-
ir. Þar töldu forystusauðir í stjórn
Sögusetursins að ég væri kominn út
í meiri vitleysu en hægt væri að líða.
Þetta hafðist þó allt saman og nú
vildu víst allir Lilju kveðið hafa en
það var sannarlega ekki þannig þeg-
ar þessi hugmynd fór fyrst á flot.
Þarna rákust á sjónarmið sem ristu
dýpra en virtist við fyrstu sýn og ég
tel að kjarni þeirra átaka hafi snúist
um átök á milli borgarsamfélagsins
og rótgróinna landsbyggðarsjónar-
miða þar sem ættartengsl og per-
sónuleg völd ráða oft meiru en gæði
hugmynda sem slíkra.
Ég tel að fámennissamfélög lúti
sérstökum lögmálum sem maður
hreinlega áttar sig ekki á og trúir
ekki fyrr en maður reynir þau á eig-
in skinni. Í fámennissamfélögum er
sérhæfing einstaklinga til starfa
mjög takmörkuð. Því veljast oft til
verka menn sem ekkert vita um
hvað þau mál snúast sem þeir eiga
að véla um. Allt frá fyrsta degi var
það mjög erfiður róður að eiga við
stjórn Sögusetursins þar sem sátu
að hluta sannarlega öndvegismenn,
ágætir bændur og búmenn, sem þó
höfðu litla sem enga innsýn í nútíma
menningartengda ferðaþjónustu.
Þar við bætist að á svona stöðum
rísa gjarnan upp páfar sem gína yfr
öllum nefndar- og stjórnarstörfum
og ráðskast með fólk og fjármuni án
þess að hafa nokkurt vit á hlutunum.
Þessi reynsla sem ég er að lýsa er
sameiginleg mörgum sem ráðast
sem sérhæfðir starfskraftar út á
land. Þegar maður hefur ávallt unn-
ið með fagfólki þá verða þessar að-
stæður enn fáránlegri og dapurlegri
en ella.
Þegar menn sem varla höfðu farið
af bæ árum saman voru farnir að
segja mér fyrir verkum um hvernig
setja ætti saman dagskrár fyrir
ferðamenn og útbúa kynningarefni
fyrir fjölmiðla þá var ég nú hrein-
lega stundum ekki viss um lengur
hvort ég væri staddur í farsa eða
harmleik.
En líklega er þó afstöðu þessa fá-
mennissamfélags til hugmynda og
nýjunga best lýst með orðum eins
forystumanns sveitarfélagsins
þarna fyrir austan en hann sagði, er
nefnt var við hann hversu gaman
væri að Sögusetrið blómstraði, að
það væri að sínum dómi mest um
vert í svona samfélagi að hver dagur
væri öðrum líkur! Þegar ég heyrði
þessi orð þá fékk ég mjög alvarlegan
bakþanka um tilgang veru minnar á
þessum stað.
Um það leyti sem ég stóð í sem
mestum átökum um framtíð og
stefnu Sögusetursins við stjórnina
þá skrifaði þáverandi formaður
stjórnarinnar níðbréf um mig upp á
heilar þrettán blaðsíður og sendi til
allra oddvita pólitískra framboða í
héraðinu. Auðvitað höfðu menn al-
mennt skömm á þessu og tóku þetta
bréf og fleygðu í ruslið en þetta varð
þó til þess að ég hugsaði alvarlega
um hvort ég ætti ekki bara að taka
saman og hverfa af vettvangi. Auð-
vitað á maður ekki að láta svona lág-
kúru á sig fá, enda dæma svona að-
farir sig sjálfar en ég verð samt að
játa hreinskilnislega að þetta
óþokkabragð dró úr mér töluverðan
mátt og sló á þá miklu ánægju sem
ég hafði lengst af haft af að sinna
þessu verkefni. Það er meira en að
segja það að lesa um sig persónulegt
og rætið níð upp á þrettán blaðsíður,
þar sem heift og illkvittni vaða uppi
og öllum staðreyndum er hreinlega
snúið á haus.
Núverandi oddviti sveitarfé-
lagsins, öndvegismaðurinn Ólafur
Eggertsson á þorvaldseyri, tjáði
mér eftir kosningar að nú væri nýr
tími upp runninn og á þetta bréf
skyldi aldrei framar minnst. Hann
stóð við þau orð sín og sá m.a. til
þess að fyrir fjárveitingu til söguset-
ursins á fjárlögum Alþingis 2002
(fyrir árið 2003) voru gerðar lang-
þráðar umbætur á Njálusýningunni,
öryggiskerfi var sett upp og mér var
svo að auki falið að þýða alla sýning-
artextana á þýsku og það reyndist
mitt síðasta verk fyrir sögusetrið á
hvolsvelli.“
Bylgjan mun ganga yfir
Með þeim orðum kveður Arthúr
Björgvin Bollason Sögusetrið á
Hvolsvelli og er þegar horfinn á vit
sagnaþyrstra Þjóðverja og rannsak-
ar áhuga þeirra í fortíð og nútíð á
sagnaarfinum íslenska.
„Áhuginn fyrir öllu norrænu og
sérstaklega norrænum bókmennt-
um hefur aldrei verið eins mikill og
núna. Hins vegar eru allir sem
starfa á þessu vettvangi sammála
um að þessi bylgja muni ganga yfir.
Hún getur ekki staðið að eilífu. Það
er því að mínum dómi mikilvægt að
grípa þetta tækifæri og nýjar að-
gengilegar útgáfur á Íslendingasög-
unum væru glæsilegt innlegg og
yrði gripið fegins hendi af þeim fjöl-
mörgu sem núna hafa áhuga á nor-
rænni sögu og menningu.“
Arthúr Björgvin ásamt fræðimönnunum Juliu Ernack og Klaus von See.
Eigða'nn eða
leigða'nn tilboð
lc 90 53.300 verð pr mán
Avensis 26.800 verð pr mán
Yaris 17.400 verð pr mán
Eigða'nn eða
leigða'nn tilboð
lc 9 53.300 verð pr mán
Avensis 26.800 verð pr mán
Yaris 17.400 verð pr mán
á gátt
Lexus IS200 verða líka í öndvegi og hægt verður
að eignast þá á sérlega góðum kjörum. Í
*Toyota Betri notuðum bílum
verða 80 bílar á sérstöku tilboðsverði. Einnig
mikið úrval af notuðum vélsleðum. Sölumenn okkar eru í hátíðarskapi, nýttu þér það.
Komdu í fjörið, njóttu gæðanna og skoðaðu nýjungarnar. Komdu á Nýbýlaveginn um
helgina, - það verður bara skemmtilegt. Boðið er upp á glæsilegar veitingar alla
helgina. Opið laugardag kl. 12-16 og sunnudag kl. 13-16. www.toyota.is
*
ÍS
LE
N
SK
A
AU
G
LÝ
SI
N
G
AS
TO
FA
N
/S
IA
.I
S
T
O
Y
23
39
4
0
1/
20
04
havar@mbl.is