Morgunblaðið - 08.10.2004, Page 30

30 FÖSTUDAGUR 8. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
S
ú skoðun virðist ryðja
sér æ meira til rúms
meðal stjórnmála-
manna á Íslandi að
pólitík og íþróttir séu
náskyld fyrirbæri. Framsókn-
armenn eru hér fremstir í flokki,
en þeir hafa hver á fætur öðrum
komið fram í fjölmiðlum und-
anfarið og líkt stjórnmálum við
fótboltaleiki eða aðra liðakeppni.
Segja má að Dagný Jónsdóttir,
þingkona flokksins, hafi rutt
brautina í þessum efnum. Þegar
Dagný fór í framboð fyrir Fram-
sókn fyrir þingkosningarnar 2003
hafði hún nýlega gegnt embætti
framkvæmdastjóra Stúdentaráðs
Háskóla Íslands. Á starfstíma
sínum fyrir
SHÍ barðist
hún fyrir
auknum fjár-
framlögum til
Háskólans, en
eftir að hún
komst á þing snerist henni hugur
um þessi mál og kaus gegn til-
lögu í þinginu um meira fé til
Háskólans. Ástæðan: Dagný virt-
ist líta á sig sem fulltrúa í eins-
konar keppnisliði. „Eins og stað-
an er núna er ég í stjórnarliðinu.
Í þessu felst enginn hroki, bara
staðreynd og maður fylgir sínu
liði,“ mælti þingkonan á vefsíðu
sinni þegar málið var til umræðu
í fyrra.
Töluvert var rætt um afstöðu
Dagnýjar í háskólamálinu og
margir voru undrandi og reiðir
yfir því að kjörinn þingmaður
áliti raunverulega að starfið á Al-
þingi snerist fremur um liða-
keppni, en hugsjónir og sannfær-
ingu.
En framsóknarmenn eru enn í
boltanum líkt og glögglega hefur
komið í ljós í máli alþingismanns-
ins Kristins H. Gunnarssonar
undanfarna viku. Var Kristni
vikið úr öllum þingnefndum
flokksins við þingbyrjun í haust
og hafa framsóknarmenn notað
þau rök því til útskýringar að
Kristinn hafi skemmt fyrir liðinu.
Ísólfur Gylfi Pálmason, fyrrum
þingmaður flokksins, er einn
þeirra framsóknarmanna sem
rætt hafa málið í fjölmiðlum. Í
viðtali í Kastljósinu sl. föstudag
sagði hann orðrétt um mál Krist-
ins: „Við getum líkt þessu við að
við værum að keppa í fótbolta og
ef allt í einu ég hlypi yfir á vall-
arhelming andstæðinganna og
færi að sparka með þeim, eða
hlypi upp í stúkuna og færi að
ræða við fólkið þar, þá kæmi
auðvitað þjálfarinn og tæki í mig
og segði: heyrðu vinur, þú ert á
þessum vallarhelmingi.“
Þau skilaboð sem felast í mál-
flutningi Dagnýjar og Ísólfs
Gylfa eru umhugsunarefni fyrir
áhugafólk um stjórnmál og lýð-
ræði. Þau fela meðal annars í sér
að stjórnmál snúist fyrst og
fremst um að stjórnarflokkar
fari með vald – valdsins vegna.
Stjórnarliðar fórni hugsjónum
fyrir liðsheildina og lúti vilja
þeirra sem hafa ráð flokkanna í
hendi sér. Við það myndast af-
skaplega miðstýrt kerfi þar sem
lítil virðing er borin fyrir sjálf-
stæðri hugsun þingmanna. Í
raun koma peð í skák fremur
upp í hugann en leikmenn í
knattspyrnuliði þegar staða þing-
manna sem starfa við þessar að-
stæður er skoðuð.
Ekki veit ég hversu mörgum
kjósendum Dagnýjar varð hverft
við þegar þeir komust að því að
hún hafði gefið hugsjónir sínar
um bætta fjárhagsstöðu Háskóla
Íslands upp á bátinn. Reyndar
segir í 48. gr. stjórnarskrár Ís-
lands að Alþingismenn eigi ein-
göngu að vera bundnir við sann-
færingu sína en ekki við neinar
reglur frá kjósendum sínum. En
ætti ekki hið sama að gilda gagn-
vart flokksforystunni?
Umræðan um stöðu þing-
manna gagnvart forystu flokka
er einnig forvitnileg í ljósi ný-
legrar umræðu um stöðu þings-
ins. Við setningu Alþingis í síð-
ustu viku ræddi Halldór Blöndal
þingforseti um ákvörðun forseta
Íslands frá því fyrr í sumar, en
þá synjaði forseti, sem kunnugt
er, fjölmiðlalögum stjórnarinnar
staðfestingar. Sagði Halldór ljóst
að eftir atburði sumarsins stæði
löggjafarstarf Alþingis ekki jafn-
traustum fótum og áður. Getur
verið að ríkari ástæða sé til þess
að hafa fremur áhyggjur af stöðu
þingsins gagnvart fram-
kvæmdavaldinu? Og í framhaldi
af því, er ekki orðið löngu tíma-
bært að hérlend stjórnvöld til-
einki sér nýja sýn á lýðræðið,
minnki áhrif fulltrúavaldsins og
snúi sér í auknum mæli beint til
þjóðarinnar þegar skorið er úr
um mikilvæg mál? Almenningur
gerir í auknum mæli kröfur um
að fá að segja skoðanir sínar við
fleiri tækifæri en í kjörklefanum
í kosningum til Alþingis á fjög-
urra ára fresti. Þessa sá glögg-
lega merki í sumar þegar fjöl-
miðlalögin voru til umræðu, en
hefur einnig orðið vart í öðrum
málum. Fullyrða má að fullyrða
að gjá hafi myndast milli þjóðar
og ráðamanna í Íraksmálinu. Í
könnun Gallups sem gerð var
nokkrum vikum fyrir kosning-
arnar lýstu tæp 85% svarenda
sig andvíg, eða frekar andvíg
innrás í Írak. Skömmu síðar
lýstu íslensk stjórnvöld yfir
stuðningi þjóðarinnar við innrás-
ina.
Í nýrri grein í Ritinu, tímariti
Hugvísindastofnunar, bendir Jón
Ormur Halldórsson á að stjórn-
arform samtímans, hið frjáls-
lynda fulltrúalýðræði, eigi sterk-
astar rætur í tilraunum manna
til að takmarka vald ríkisins og
tryggja eignarrétt borgaranna.
Telur hann sennilegt að þessi
staðreynd sé ein meginástæða
þess að lýðræði samtímans þyki
ófullnægjandi á Vesturlöndum –
það beri merki uppruna síns í
baráttu manna fyrir öðrum gild-
um en lýðræði.
Margt hefur færst í aukna
frjálsræðisátt á Íslandi und-
anfarin ár og er það vel. Við
megum hins vegar ekki láta lýð-
ræðið sitja eftir í þessari þróun,
heldur ættum við að auka veg
þess og vanda með því að veita
almennum borgurum aukið vald
til þess að skera úr um mikilvæg
samfélagsmál.
Þingmenn
í boltaleik
Töluvert var rætt um afstöðu Dagnýjar
í háskólamálinu og margir voru undr-
andi og reiðir yfir því að kjörinn þing-
maður áliti raunverulega að starfið á
Alþingi snerist fremur um liðakeppni,
en hugsjónir og sannfæringu.
VIÐHORF
Eftir Elvu Björk
Sverrisdóttur
elva@mbl.is
VERKFÖLL eru úrelt fyrir-
bæri, þau tilheyra fortíðinni þegar
stéttaátök settu mark sitt á stjórn-
mál og þjóðlíf allt, verkföll áttu við
þegar alþýðuforingjar á borð við
Guðmund jaka og
Hannibal Valdimars-
son stóðu í fylking-
arbrjósti í Hekluúlp-
unum sínum niðri á
kajanum og hvöttu
sitt fólk. Verkföll eru
tímaskekkja í því
markaðs- og velferð-
arþjóðfélagi sem við
lifum í nú þar sem all-
ir hafa það tiltölulega
gott (!) og grunn-
skólakennarar fráleitt
verðir vorkunnar í
þeim efnum.
Þessar skoðanir heyrast nú og
sjást í dagblöðum þar sem því er
haldið fram að verkföll skili engu,
þau bara skaði þá sem í þau fara
og það sem ægilegast er; þau bitni
á þeim sem síst skyldi, blessuðum
börnunum. Þekktir sem minna
þekktir einstaklingar skrifa grein-
ar og pistla þar sem hnýtt er í
verkfall kennara. Það er sagt brú-
talt og úrelt leið til að ná fram
bættum kjörum og kennarar stefni
heilsu og velferð fjölda í hættu.
Það er nú eitt og annað við
þessar skoðanir að athuga. Hve-
nær varð það úrelt að berjast fyrir
bættum kjörum með öllum þeim
meðulum sem lögleg eru? Ekki hef
ég orðið var við að réttinda- og
lífskjarabaráttu á Íslandi hafi lok-
ið nú í seinni tíð. Er það frekja að
sækjast eftir réttlæti?
Laun starfsstétta, þeirra sem
ekki heyra undir kjaradóm, eru
ákveðinn með samningum eins og
allir vita. Það virðist vera algeng-
ur hugsunarháttur hér á Íslandi að
laun og ákvarðanir um þau séu
fremur á hendi þeirra sem kaupa
vinnuna en hinna sem selja. At-
vinnurekendur bjóða þetta og okk-
ar er að þiggja, þeir vita alltaf bet-
ur hver „rétt“ og „eðlileg“ laun
eigi að vera. Svigrúmið margfræga
er takmarkað, hækki laun of mikið
er hætta á að verðbólgan fari af
stað. Menn kannast við þennan
söng, búið er að syngja hann í ára-
tugi. Skömmu áður en kjarasamn-
ingar eru lausir eru tekin viðtöl
við forsvarsmenn atvinulífsins sem
segja ábúðarfullir að nú ríði á að
semja um hóflegar kauphækkanir.
Þannig er tónninn gefinn aðilum
vinnumarkaðarins og
varðhundar ríkisfjár-
ins taka heilshugar
undir því kjarasamn-
ingar ríkisstarfs-
manna eru líka lausir
bráðlega.
Það er alveg ná-
kvæmlega sama
hversu mikill afgang-
ur er á ríkissjóði,
hversu góðærið er
mikið, hversu miklum
hagnaði atvinnulífið
skilar, það er aldrei
neitt svigrúm. Laun
og hver þau eiga að vera er okkar
launþega að ákveða líka. Ef okkur
eru boðin laun sem við teljum of
lág af ýmsum ástæðum, t.d. þeim
að þau hæfi ekki þeirri ábyrgð og
menntun sem að baki störfunum
liggja, að þau séu ekki í samræmi
við vinnuframlag, álag o.s.frv., höf-
um við sem betur fer þann rétt að
fara í verkfall til að knýja fram
réttlátari samninga.
Verkföll ýmissa starfsstétta á
undanförnum árum hafa oft á tíð-
um skilað miklum árangri.
Skemmst er að minnast verkfalls
framhaldsskólakennara fyrir
þremur árum. Þá var auðvitað
sami söngurinn í þjóðfélaginu,
sama áróðursstríðið gegn verkfalli
sem jafnvel ráðamenn tóku þátt í.
Þetta verkfall tók á, stóð enda í
átta vikur en skilaði samt þeim ár-
angri að aldrei fyrr hafa verið
gerðir jafngóðir kjarasamningar í
framhaldsskólunum. Þá tókst að
hífa launin verulega upp þannig að
þau urðu svipuð og hjá öðrum
sambærilegum hópum hjá ríkinu.
Ég fullyrði að án verkfalls hefðu
laun kennara í framhaldsskólum
ekki hækkað svona mikið, þá væri
sama upplausnin nú og farið var
að bera á í skólunum misserin fyr-
ir verkfall, sem sagt óánægja, átök
og flótti margra mætra kennara úr
stéttinni.
Auðvitað er miður að það þurfi
að koma til verkfalls, eiginlega al-
veg ömurlegt því í þessari deilu
grunnskólakennara og sveitar-
félaganna er ekki verið að fara
fram á neitt annað en réttlæti og
svipuð laun og hjá öðrum starfs-
stéttum sem hafa svipaða ábyrgð
og menntun að baki. Það er líka
farið fram á að borgað verði fyrir
þá vinnu sem innt er af hendi í
skólunum, en eftir því sem ég best
fæ séð er það ekki að fullu gert og
virðast sumir telja það ósvífni af
hálfu kennara að fara fram á laun
fyrir unna vinnu.
Sveitarfélögin segja að þau hafi
ekki bolmagn (svigrúm!) til að
hækka verulega kaup kennara og
hef ég enga ástæðu til að rengja
þau orð. Það er aðeins ein lausn á
þessari deilu og hún er sú að ríkis-
valdið komi hér að og setji meira
fjármagn í málaflokkinn. Rekstur
grunnskólanna kostar einfaldlega
meira en gert var ráð fyrir, um
það virðast allir vera sammála og
því kominn tími til að horfast í
augu við þá staðreynd og semja á
þeim forsendum. Að lokum verður
það auðvitað gert og verkfallið
leysist, það er bara blóðugt að
halda þúsundum barna frá námi
með öllum þeim vandræðum sem
af því hljótast og kennurum tekju-
litlum í deilu sem allir vita hvernig
mun leysast.
Ég, hvort heldur sem fram-
haldsskólakennari með ríka samúð
vegna málstaðar kollega minna
eða sem faðir barna í grunnskóla,
styð mjög eindregið verkfall
grunnskólakennara og réttmætar
kröfur þeirra og skora á samn-
inganefnd þeirra að hvika ekki frá
kröfum sínum.
Því lengur sem verkfallið varir
þeim mun eindregnari verður
stuðningur minn við það, jafnvel
þótt það taki allan veturinn og
þann næsta líka.
Eru verkföll úrelt?
Þorsteinn Krüger fjallar
um kennaraverkfallið ’Menn kannast viðþennan söng, búið er að
syngja hann í áratugi.‘
Þorsteinn Krüger
Höfundur er framhaldsskólakennari
og faðir barna í grunnskóla.
Á MORGUN, laugardag, halda
Hafnfirðingar íbúaþing. Þingið er
raunverulegt tækifæri fyrir þá sem
vilja láta til sín taka í
að byggja upp sterkt,
samheldið og fjöl-
skylduvænt samfélag í
bænum í hrauninu.
Síðastliðin ár hefur
íbúafjölgun í Hafnar-
firði verið mjög hröð
með tilheyrandi sam-
félagsbreytingum.
Umferðartafir eru
orðnar daglegt brauð
bæði kvölds og morgna
og Hafnfirðingar eru
hættir að þekkja alla
sem búa í bænum. Á
tímum breytinga ætl-
um við bæjarbúar að setjast niður
saman og ræða hvernig við viljum
sjá bæinn okkar þróast inn í fram-
tíðina.
Á íbúaþing eru allir velkomnir,
jafnt ungir sem aldnir. Til að fram-
tíðarsamfélagið taki hins vegar mið
af þörfum allra þeirra sem búa í
bæjarfélaginu er brýnt að þátttak-
endur á þinginu endurspegli sam-
setningu íbúanna. Nýbúar telja
t.a.m. um 5 prósent bæjarbúa í
Hafnarfirði og því er nauðsynlegt að
raddir þeirra heyrist í umræðunni.
Nýjum aðfluttum Hafnfirðingum
fjölgar einnig ört. Hvernig gengur
þeim að aðlagast lífinu í bænum og
hvaða málefni setja þeir helst á odd-
inn? Í Hafnarfirði eru
líka að byggjast upp ný
íbúðarhverfi sem ungt
fjölskyldufólk hefur
mikið sótt í. Hvaða
þarfir hefur þessi hóp-
ur gagnvart aðgengi og
gæðum þjónustu?
Skólamálin og tóm-
stundir verða líka í
brennidepli á þinginu.
Börnin okkar njóta
þjónustu í 10–15 ár í
leik- og grunnskólum
bæjarins og það er
mikilvægt að sjónar-
mið foreldra sem neyt-
enda þjónustunnar séu innlegg í um-
ræðu um mörkun stefnu í skóla-
málum. Samgöngumál eru líka
ofarlega á blaði því að í ört stækk-
andi bæjarfélagi þarf að huga að
samtengingu hverfa og aðgengi
göngu- og hjólreiðafólks. Viljum við
ekki að börnin okkar komist með
öruggum hætti á milli bæjarhluta
gangandi eða á hjóli?
Málefni bæjarins varða alla bæj-
arbúa – þig, börnin þín og ófæddar
kynslóðir Hafnfirðinga.
Á íbúaþingi getur hver bæjarbúi
tekið þátt í samræðu um samfélagið
á sínum eigin forsendum. Þannig er
hægt að koma ábendingum og til-
lögum á framfæri, annaðhvort með
því að skrifa hugmyndirnar á blað
og skilja þær eftir, eða með þátttöku
í einstaka vinnuhópum. Það dylst
engum sem þekkir Hafnfirðinga
hversu vænt þeim þykir um bæinn
sinn. Tækifæri til vaxtar felast hins
vegar í því að ákvarðanir og mörkun
stefnu í hinum ýmsu málaflokkum
taki mið af sjónarmiðum og vænt-
ingum bæjarbúa. Ég hvet alla Hafn-
firðinga til að kíkja undir Gafl á
morgun og taka þátt í að móta
sterkt og öflugt framtíðarsamfélag
sem tekur mið af því sem íbúunum
finnst. Í Hafnarfirði skipta allar
raddir máli.
Undir Gafli er fyrir alla
Hafnfirðinga – láttu ekki
þitt eftir liggja!
María Kristín Gylfadóttir
fjallar um íbúaþing
Hafnarfjarðar ’Málefni bæjarinsvarða alla bæjarbúa –
þig, börnin þín og
ófæddar kynslóðir
Hafnfirðinga.‘
María Kristín
Gylfadóttir
Höfundur er íbúi í Hafnarfirði.