Morgunblaðið - 18.12.2004, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
M
argir Tyrkir fögnuðu
í gær þeirri sögu-
legu ákvörðun leið-
toga ríkja Evrópu-
sambandsins (ESB)
að bjóða Tyrklandi viðræður um aðild
að sambandinu en þeir létu í ljósi
áhyggjur af erfiðleikunum sem þeir
þurfa að yfirstíga áður en Tyrkland
getur orðið fyrsta ESB-ríkið þar sem
múslímar eru í meirihluta.
Tyrknesk stjórnvöld hafa bankað á
dyr Evrópusambandsins og fyr-
irrennara þess í fjóra áratugi og leið-
togar sambandsins samþykktu loks á
fundi sínum í Brussel í fyrradag að
hefja viðræður 3. október um aðild
Tyrklands að sambandinu.
Snurða hljóp þó á þráðinn í gær
þegar sendinefnd Tyrkja lét í ljósi
mikla óánægju með það skilyrði ESB
að þeir viðurkenndu í raun ríki Kýp-
ur-Grikkja.
Málamiðlunarsamkomulag náðist í
deilunni í gær og stjórnarerindrekar í
Brussel sögðu að tyrkneska stjórnin
hefði fallist á að gefa út skriflega yf-
irlýsingu um að hún myndi undirrita
bókun við tollasamning við ESB um
að hann næði til þeirra tíu ríkja sem
gengu síðast í sambandið. Þeirra á
meðal er gríski hluti Kýpur.
Ágreiningur um túlkun
samkomulagsins
Stjórnarerindrekar í Brussel og
leiðtogar nokkurra ESB-ríkja sögðu
að með þessu væru Tyrkir „í raun“ að
viðurkenna ríki Kýpur-Grikkja.
Recep Tayyip Erdogan, forsætis-
ráðherra Tyrklands, sagði hins vegar
að undirritun bókunarinnar jafngilti
„alls ekki viðurkenningu“.
Jan Peter Balkenende, forsætis-
ráðherra Hollands, viðurkenndi að
þetta gæti ekki talist formleg og laga-
lega bindandi viðurkenning á ríki
Kýpur-Grikkja. „Samkomulagið er
þó mikilvægt skref í þá átt.“
Með málamiðlunarsamkomulaginu
gefst tyrknesku stjórninni meiri tími
til að vinna hugmyndinni um við-
urkenningu á ríki Kýpur-Grikkja
fylgi í Tyrklandi.
Leiðtogar allra 25 ríkja Evrópu-
sambandsins lögðu blessun sína yfir
samkomulagið, þeirra á meðal forseti
ríkis Kýpur-Grikkja. Gerhard
Schröder, kanslari Þýskalands, sagði
að nú væri aðeins eftir að semja um
nokkur smáatriði varðandi saminga-
viðræðurnar við Tyrki. „Það er
öruggt að við hefjum aðildarviðræður
3. október,“ sagði hann.
Kýpur hefur verið skipt í tvo hluta
frá innrás tyrkneska hersins árið
1974 til að afstýra því að eyjan yrði
sameinuð Grikklandi.
Ríki Kýpur-Grikkja í suðurhluta
eyjunnar nýtur alþjóðlegrar við-
urkenningar en Tyrkland er eina rík-
ið sem viðurkennir tyrkneska lýð-
veldið á norðanverðri eyjunni. Þar
eru enn um 40.000 tyrkneskir her-
menn.
Áður en málamiðlunarsam-
komulagið náðist í gær sögðust tyrk-
neskir embættismenn hafa orðið fyrir
miklum vonbrigðum með þá kröfu
ESB að Tyrkir viðurkenndu í raun
stjórn Kýpur-Grikkja áður en samn-
ingaviðræðurnar hæfust 3. október.
Stjórn Tyrklands hafði vonast til þess
að viðræðurnar hæfust í apríl og vildi
ekki viðurkenna ríki Kýpur-Grikkja
fyrirfram.
Vilja frekari umbætur
Í drögum að tilboði Evrópusam-
bandsins eru stjórnvöld í Tyrklandi
hvött til að halda áfram pólitískum
umbótum og láta ekki pyntingar á
föngum viðgangast. Tekið er fram að
viðræðurnar leiði ekki sjálfkrafa til
inngöngu Tyrklands að ESB, þótt
stefnt sé að því.
Verði viðræðurnar ekki til þess að
Tyrkir fái fulla aðild að Evrópusam-
bandinu verður „Tyrkland fest
tryggilega við evrópskar stofnanir“.
Í drögunum er ennfremur tekið
skýrt fram að viðræðunum kunni að
verða slitið komi tyrknesk stjórnvöld
ekki á þeim efnahagslegu og pólitísku
umbótum sem þarf til að uppfylla öll
skilyrðin til þess að fá aðild að sam-
bandinu.
Talið er að samningaviðræðurnar
geti tekið 10–15 ár.
Óttast að viðræðurnar
dragist á langinn
Íbúar Istanbúl fögnuðu tilboði
ESB en létu í ljósi áhyggjur af skil-
yrðunum. „Þetta verður til þess að
lífskjörin batna hérna og líka ástand-
ið í mannréttindamálum,“ sagði
Mutlu Gunel, tvítugur viðskipta-
fræðinemi í Istanbúl. „En ég velti því
fyrir mér hvort Evrópusambandið
gangi alltaf á lagið og leggi fram nýj-
ar kröfur. Núna er það Kýpur, seinna
verður það eitthvað annað.“
Margir Tyrkir hafa áhyggjur af því
að Evrópusambandið líti á sig sem
bandalag kristinna þjóða sem reyni
að draga samningaviðræðurnar á
langinn með nýjum kröfum vegna
fordóma í garð múslíma.
Tyrkneski dálkahöfundurinn
Mehmet Yilmaz lýsti þó tilboði ESB
sem „ljósi vonar yfir íslamska heim-
inn“. „Við verðum fyrsta dæmið um
ríki sem múslímar byggja og getur
staðist vestrænar kröfur um lýð-
ræði,“ skrifaði hann í tyrkneska dag-
blaðið Milliyet.
Fái Tyrkland aðild að Evrópusam-
bandinu er búist við að hún renni
frekari stoðum undir efnahags-
uppgang í landinu. Hún myndi einnig
styrkja veraldarhyggjuna í tyrk-
neskum stjórnmálum og margir
Tyrkir myndu líta svo á að vestræn
ríki viðurkenndu loks Tyrkland sem
hluta af Vesturlöndum. Landið á þeg-
ar aðild að Atlantshafsbandalaginu.
Tyrkneska stjórnin hefur komið á
viðamiklum umbótum til að greiða
fyrir aðild að Evrópusambandinu,
m.a. dregið úr völdum hersins, bætt
ástandið í mannréttindamálum, aukið
frelsi fjölmiðla og afnumið dauðarefs-
ingar.
„Í Evrópusambandinu verða öll
vandamál okkar leyst. Heilsugæslan
og skólarnir verða betri,“ sagði
Durmus Ozcan, 48 ára öryggisvörður
í Istanbúl. „En mestu skiptir þó að
Evrópusambandið færir okkur efna-
hagslegar framfarir.“
Myndi ná til landamæra Íraks
Í mörgum löndum Evrópusam-
bandsins er þó mikil andstaða við að-
ild Tyrklands nú þegar margir Evr-
ópubúar efast um ágæti
fjölmenningarhyggjunnar. Þeir ótt-
ast að aðild svo fjölmenns ríkis, sem
aðallega er byggt múslímum, ger-
breyti eðli Evrópusambandsins.
Fái Tyrkland aðild að Evrópusam-
bandinu færist það að landamærum
Sýrlands, Íraks og Írans, auk þess
sem hún verður til þess að tugir millj-
óna múslíma fá þegnréttindi í ESB á
sama tíma og margir Evrópubúar
hafa áhyggjur af því að um 15 millj-
ónir múslíma búa nú þegar í aðild-
arríkjum sambandsins.
Þessar áhyggjur má rekja til ótt-
ans við hryðjuverkastarfsemi ísl-
amskra öfgamanna en einnig til þess
að margir múslímar eru álitnir hafna
veraldarhyggjunni í evrópskum
stjórnmálum, jafnrétti kynjanna og
aðskilnaði ríkis og trúar. Íslam var þó
afnumið sem ríkistrú í Tyrklandi eftir
að Tyrkjaveldi soldánsins leystist upp
í lok síðari heimsstyrjaldarinnar.
Íbúar Tyrklands eru nú um 70,7
milljónir en búist er við að fyrir árið
2020 verði þeir orðnir fleiri en íbúar
Þýskalands, sem eru 83 milljónir.
Gangi Tyrkland í ESB verður það því
fjölmennasta aðildarríki þess. Það
myndi færa Tyrkjum veruleg völd
innan ESB því að atkvæðavægi aðild-
arríkjanna miðast við íbúatölu þeirra.
Fréttaskýring | Stuðningsmenn aðildar Tyrklands að Evrópusambandinu fögnuðu í gær tilboði þess um aðildarviðræður
við Tyrki og lýstu því sem „ljósi vonar yfir íslamska heiminn“. Í grein Boga Þórs Arasonar kemur þó fram að margir
Tyrkir óttast að ESB sé aðeins að vekja tálvonir og dragi viðræðurnar á langinn vegna fordóma í garð múslíma.
Vonarljós yfir
íslamska heim-
inn eða tálvonir?
4"55678918/37:;03:7<78
4 


78# ) 
97!:

) 
3;   

 

)5
3) 


+

3;  



8
<=# "

$
<=#
K
5" ' *5*)A(*+ "97*''
)


7!
% 7!

.
>  6
46?5
!#$ 
 @ 

" <=# 3;   @ B=    C !*
8
 7  4  3+ !8
 


 !8
4 $
>8 J
'60'
5*)
7!
  
3; @)6
, ((7?' )
=
 




!

/ LJ
9;3.052:7"3/3.:74>?8"3/53.0:7
3 
!4"5
   ,$@'@
$-!#
7!
 /%(
3; 2(&
 # 
3;
D7!
E(*+/
((
/ ''H $. 0+/(*+' '.  -
E  
7!


  

 , 5
7!

 

 4
$
 ";)*)
7!
  
3; 2 2 #5'
5*)M
-9.. '.
) 5'2
N7?'*+

’Með samkomulaginugefst tyrknesku stjórn-
inni meiri tími til að
vinna hugmyndinni um
viðurkenningu á ríki
Kýpur-Grikkja fylgi í
Tyrklandi.‘
EVRÓPUBÚAR af armenskum ætt-
um mótmæltu fyrirhuguðum við-
ræðum við Tyrki um aðild að Evr-
ópusambandinu á kröfugöngu í
Brussel í gær.
Þúsundir Armena, sem búa í ríkj-
um ESB, tóku þátt í göngunni og
kröfðust þess að Tyrkir við-
urkenndu fjöldamorð hermanna
Tyrkjaveldis á Armenum á árunum
1915–1917.
Armenar segja að hermennirnir
hafi þá myrt um eina og hálfa millj-
ón manna.
Jacques Chirac, forseti Frakk-
lands, tók undir kröfu Armena í
gær og sagði að ef Tyrkir við-
urkenndu ekki fjöldamorðin yrði
aðild þeirra að ESB hafnað í þjóð-
aratkvæðagreiðslu í Frakklandi. Í
tilboði ESB um aðildarviðræður er
þess ekki krafist að tyrknesk
stjórnvöld viðurkenni fjöldamorðin.
Franska þingið samþykkti ályktun
árið 2001 um að þau jafngiltu þjóð-
armorði.
Um 450.000 Armenar búa í
Frakklandi.
AP
Krefjast þess að
Tyrkir viðurkenni
fjöldamorð
á Armenum