Réttur - 01.04.1968, Blaðsíða 8

Arðránið: 150%
Gróði bandarísks auðvalds á verkalýðnum
þar er gífurlegur. Menn verða að muna að
vélar þær, er verkamenn vinna með eru mjög
afkastamiklar, og skipulagningin á framleiðsl-
unni gerhugsuð.
Á árinu 1964 var heildarlaunafúlgan til allra
launþega (hálaunaðir forstjórar meðtaldir) í
úrvinnslu-iðnaði 98,7 miljarða dollarar, þar
af laun verkamanna 65,8 miljarðar dollara.
En verðmætið, sem framleiðslan hafði aukizt
um var 206 miljarðar dollara. Þegar miðað er
við verkamennina í framleiðslunni, er því
gildisaukinn (brutto-mehrwert) 140,2 miljarð-
ar dollara, — og hlutfallið milli gildisauka og
verkalauna yfir 200%. En miðað við alla
launafúlguna er gildisaukningin 107,3 mil-
jarðar og hlutfallið 109%. Raunverulegur
gildisauki, — eða gróði atvinnurekenda í hlut-
falli við vinnulaun, — er því um 150%.
Ameríska auðvaldið reynir oft að fela viss-
an hluta gróðans í gífurlega háum launum til
forstjóra og eigenda, í óhóflegum auglýsinga-
og risnukostnaði o. s. frv.
Bandarískur verkalýður knúði fram raun-
verulegar launahækkanir á stríðsárunum og
rétt eftir stríðslok, en síðan dróg úr þeim.
Samkvæmt opinberum skýrslum var árleg
hækkun raunverulegra launa sem hér segir: á
árunum 1939—1947 3%, 1947—1957 2,2%,
en 1957—1967 1,4%. En á sama tíma sýndu
tölur í Vestur-Þýzkalandi, Frakklandi, Japan
og Ítalíu að meðallaun hækkuðu á síðasta
áratug um 4—5% á ári. Og í sósíalistísku
löndunum var hækkunin enn meiri. — Banda-
rískur verkalýður hefur því ekki af miklu að
státa hvað þetta snertir.
Atvinnuleysið
Atvinnuleysið var á sjö árum fyrir Víetnam-
stríðið yfir 5% og er verst lét 7%.
Atvinnumálaráðuneytið reynir að dylja hið
raunverulega atvinnuleysi með tölum sínum. Á
árinu 1966 taldi atvinnumálaráðuneytið þann-
ig auk 3 milljóna viðurkenndra alvinnuleys-
ingja, 1,6 miljón manna á vinnualdri, sem
„væru utan við raðir vinnuaflsins“, og enn-
fremur 2 miljónir verkamanna, sem „ekki
hefðu fulla atvinnu af efnahagslegum ástæð-
um.“ — Samkvæmt opinberum skýrslum voru
1964 14 milljónir verkamanna at'vinnulausir
á ýmsum tímum ársins, þar af 10 milljónir
lengur en einn mánuð og 6 milljónir lengur
en 3 mánuði.
Fyrir æskufólk er þetta sérstaklega erfitt,
m. a. s. 1966, þegar atvinna óx vegna Víetnam-
stríðsins og margir ungir menn voru kallaðir
í herinn, voru 11,7% æskumanna og 14,7%
ungra kvenna (16—19 ára) atvinnulaus.
Atvinnuleysið hitnar hart á negrunum.
Raunverulega voru 15% þeirra atvinnulausir
1966, þó opinberar skýrslur nefndu tölurnar
7,5% fyrir þeldökka og 3,4% fyrir hvíta.
Tryggingar
Bandaríkin eru langt á eftir í tryggingamál-
um. Þegar löndunum er raðað eftir því hve
mikinn hluta þjóðartekna þau nota til félags-
legra trygginga, þá eru Bandaríkin tuttugustu
í röðinni, m. a. s. aftan við fasistaríkið Portú-
gal. Hlutfallið í Bandaríkjunum er 6%, en t.
d. í Frakklandi 18,9%. í tryggingakerfi Banda-
ríkjanna eru ekki til fjölskyldubætur fyrir
barnmargar fjölskyldur, aðstoð við verðandi
mæður, vísitöluhækkun á aðstoð o. s. frv. Elli-
laun eru aðeins 17% af meðallaunum verk-
smiðjuverkamanns, — raunverulega lægri en
1940. Sjúkratryggingar hins opinbera eru sér-
staklega slæmar.
Misrétti
Misréttið í launamálum er ægilegt, ekki sízt
milli hvítra og þeldökkra. Faglærðir bygginga-
menn geta fengið 15 dollara fyrir 3ja stunda
vinnu, en ein milljón þeldökkra kvenna verður
78