Réttur - 01.04.1968, Blaðsíða 13

1848
1968
til sósíalismans". Hér er þó um of þröngan
skilning að ræða: endurnýjunin er talin að-
eins taktísk nauðsyn og haldið er fast við
fyrri hugmyndir um markmiðið. í raun og
veru er það öll hin sósíalíska þj óðfélagstúlk-
un og hin sósíalíska framtíðarsýn, sem dreg-
izt hefur aftur úr þjóðfélagsþróuninni sjálfri
og þeim möguleikum, er hún hefur opnað, og
þarfnast því endurnýjunar. Nútíma sósíalísk
strategía þarfnast bæði nýrra baráttuaðferða
innan rannna kapítalismans og ákveðnari hug-
mynda um það, sem koma á í stað hans, og
hið díalektíska samband þessa tvenns er ekki
einfaldlega sambandið milli markmiðs og
leiða, heldur miklu nánara: raunhæft inni-
hald markmiðsins ákvarðast af því, eftir hvaða
leiðum því er náð, og baráttuaðferðir sósíal-
ískrar hreyfingar ná því aðeins hinum tilætl-
aða árangri, að þær séu ekki einasta mark-
vissar gagnvart andstæðingnum, heldur einnig
að innihaldi forboði sósíalismans. Þetta er
enn nauðsynlegra í dag en áður: andspænis
háþróuðum kapítalisma getur sósíalisminn
ekki látið sér nægja einfalda neitun, heldur
verður nauðsynlegt að gefa þessari neitun já-
kvætt innihald. Það útheimtir hvort tveggja
í senn, að sýnt sé fram á, hvernig stefna megi
þegar í dag að nýjum samfélagsháttum, og að
teknir séu til athugunar þeir möguleikar, sem
opnast, þegar sigrast verður endanlega á þjóð-
skipulagi kapítalismans. Þetta síðarnefnda
hafa þýzkir nýmarxistar kallað „konkrete
Utopie“. Gagnstætt því, sem stundum er hald-
ið fram, er marxisminn hvort tveggja í senn,
vísindi og útópía, og fyrir marxista í dag er
jafntímabært að þroska báðar hliðar hans.
Enda þótt fyrir 1956 væri til smáhópar utan
hinna stóru verkalýðsflokka á Vesturlöndum,
sem héldu uppi fræðilegum umræðum um
þessi vandamál, er það fyrst eftir 20. flokks-
þingið, sem þau komast fyrir alvöru á dag-
skrá. Reyndar var það — hér sem annars stað-
ar — ekki málefnalegt tillag 20. flokksþings-
ins, sem mestu máli skipti, heldur hitt, að það
flýtti fyrir breytingum, sem á skömmum tíma
urðu miklu róttækari en það ætlaðist til.
83