Réttur - 01.04.1968, Blaðsíða 23

Bandaríkjanna gengju til þurrðar, skipaði
Truman, síðar forseti, nefnd (Materials Policy
Commission) til að kanna málið. Skýrsla
nefndarinnar, sem birtist 1942 og kölluð var
hinu táknræna nafni: Resources jor freedom,
sýndi fram á eftirfarandi: í byrjun þessarar
aldar framleiddu Bandaríkin 15% meira magn
hráefna (að undanskildu gulli og hráefnum
til matvælaiðnaðar) en iðnaður þeirra út-
heimti. Árið 1950 var þetla umframmagn orð-
ið að beinum „halla“ (10% miðað við þá-
verandi neyzlu). Og með liUðsjón af fyrirsjá-
anlegri neyzluaukningu fram til 1975, yrði
framleiðsla innlendra hráefna þá fimmtungi
minni en bandarískur iðnaður þyrfti á að
lialda.
Líklega hefur það verið í vitund um þessa
hættu sem Eisenhower brýndi í fyrstu forseta-
ræðu sinni 20. jan. 1953, fyrir þjóðinni sam-
hengi pólitískra og efnahagslegra hagsmuna:
„Við vitum að það sem tengir okkur við aðr-
ar þjóðir eru ekki aðeins göfugar hugsjónir,
heldur og mjög áþreifanleg þörf. Engin frjáls
þjóð getur héðan í frá haldið fast við einhver
forréttindi eða öðlazt öryggi í efnahagsein-
angrun. Þrátt fyrir efnahagslegt ríkidæmi
þörfnumst vér markaða utanlands er taki við
umframframleiðslu búsafurða og iðnaðar-
varnings. Jafnhliða hefur landbúnaður vor og
iðnaður þörf fyrir hráefni og önnur lífsnauð-
synleg efni frá öðrum löndum. Þetta grund-
vallarlögmál „víxlhrifanna“ (interdependence)
á mörgum sinnum fremur við í stríði en á
friðartímum.“
í Ijósi þessarar hráefnanauðsynjar skilst
betur en ella hve utanríkisstefnan — og þá
um leið hernaðarstefnan — er samtvinnuð
hagsmunum einokunarhringanna. Hversu
mörg hráefni eru ekki „lífsnauðsynleg“, þegar
menn búast í raun og veru lil stríðs? Ríkis-
stjórnin telur sig stuðla að öryggi þjóðarinn-
ar og efnahagslífsins með því að halda við
herstöðvum í sem flestum löndum og með því
að veita „vinveittum“ ríkisstjórnum þá hern-
aðaraðstoð sem þarf til þess að þær megi
verja sig falli; en þó alveg sérstaklega með
því að veita vinveittum ríkjum efnahagsað-
stoð sem á yfirborðinu er látin í té af mann-
úðarástæðum (nauðsyn iðnvæðingar til út-
rýmingar fátæktinni), en mótast í reynd af
kaldrifjuðum skilningi veitandans á því að
aðstoðin má ekki verða til þess að koma fótum
undir „innlendan“ iðnað er gœti dregið til
sín hráefnaframleiðslu lánþegans á kostnað
bandarískra einokunarhringa.1 Ríkisstj órn
Bandaríkjanna, sem sér fram á að þurrð ým-
issa hráefnalinda innanlands geti spillt fyrir
hernaðar- og geimferðaáætlunum sínum, tel-
ur sér skylt að gera allt sem í hennar valdi
stendur til þess að halda sem mestum hluta
heimsins „frjálsum“: þannig tryggir hún frelsi
Bandaríkjanna til þess að arðræna óáreitt
námuauðævi þriðja heimsins.
Þetta birtist m. a. ljóslega í ummælum
Clarence B. Randell, forseta Inland Steel o.
og ráðgjafa ríkisstjórnarinnar um efnahags-
aðstoð við útlönd. Hann kemst svo að orði
um þær heppilegu aðstæður sem gerðu Banda-
ríkjunum kleift að nýta úraníumnámurnar í
Belgíska Kongó, þegar framleiðsla atóm-
sprengjunnar var á byrjunarstigi: „Hvílík
heppni að móðurlandið (þ. e. Belgía. Þýð.)
skyldi vera á okkar bandi! Og hver gæti sagt
fyrir um það með vissu, hvar í heiminum er
að finna þau ókönnuðu svæði er ein geyma
1 Árið 1962 setti Bandaríkjaþing lög um aðstoö'
við erlend ríki er miða að því að stemma stigu við
liverri róttækri jarða- og skattaumbót sem beinist
gegn bandarískum auðfélogum erlendis. 620. grein
laganna býður forsetanum að laka fyrir bvers kyns
fjárhagsaðstoð við það ríki sem annaðlivort þjóð-
nýtir eða þyngir skattaálögur á fyrirtæki sem eru að
meirihluta í eigu bandarískra borgara. Þegar til
greina kom að þjóðnýta eignir Standard Oil of Netv
Jersey í Perú, skýrði New York Times svo frá 1963:
„Bandaríkin munu fallast á bverja þá lausn sem sam-
steypan getur sætt sig við.“ Með skírskotun til þess-
ara sömu laga var hætt við áætlun tnn 3 milljón dala
aðstoð við Ceylon, sökum þess að hálfu ári áður
höfðu nokkur olíufyrirtæki í eigu bandarískra borg-
ara verið þjóðnýtl. Sama ár var bætt við þessi lög
þeirri grein að ríki sem cndurnýjuðu ekki viðskipta-
samninga við bandarisk fyrirtæki, gætu ekki orðið
aðnjótandi „aðstoðar við erlend ríki“.
93