Réttur - 01.04.1968, Blaðsíða 15

í ljós skoðanamismunur innan flokksins, sem
leiddi til aðgreiningar tveggja arma. Hinn
svonefndi „hægri armur“ hefur fylgt stefnu,
sem á allmikið skylt við stefnu franska komm-
únistaflokksins, en hefur þó verið hvorttveggja
í senn, sveigjanlegri og opnari fyrir gagnrýni
frá vinstri. Vinstri armurinn hefur aftur á
móti lagt áherzlu á málefnalega, en ekki takt-
íska endurnýjun og á þannig mikið sameigin-
legt með pólitískum hreyfingum til vinstri við
kommúnistaflokkana.
Auk þeirra beinu áhrifa, sem 20. flokks-
þingið hafði á stefnu og starfshætti kommún-
istaflokkanna í Vestur-Evrópu, varð það til-
efni til víðtæks uppgjörs við hugmyndakerfi
stalínismans, sem að mestu leyti fór fram utan
vébanda kommúnistaflokkanna, og var af þeim
oft stimplað sem endurskoðunarstefna. Með
timanum hafa hér æ greinilegar komið fram
tvær andstæðar stefnur, annars vegar afneitun
marxismans og hins vegar marxísk gagnrýni
á stalínismanum sem þj óðfélags- og hugmynda-
kerfi. Þessi gagnrýni hlaut að sjálfsögðu að
sækja margar hugmyndir til fyrirrennara sinna
á þriðja og fjórða áratug aldarinnar, og eftir
því sem hún hefur ljósar komið fram í póli-
tískum niðurstöðum, hefur þannig aftur kom-
izt á dagskrá hin klassíska marxíska hugmynd
um sósíalíska hyltingu.
BYLTINGAR-
HUGMYNDIN
Umrædd byltingarhugmynd, sem í grund-
vallaratriðum er mótuð af Marx, kemur einna
skýrast fram í ritum Trotskís, en áhrif hennar
síðustu 10—15 árin hafa engan veginn tak-
markazt við þá, sem mest vitna til hans (4.
alþjóðasambandið), heldur hefur hún með
litlum breytingum verið tekin upp af ýmsum
félagshópum og málgögnum róttækra vinstri-
manna í Vestur-Evrópu, sem aftur hafa haft
miklu meiri áhrif en tölulegum styrkleika
þeirra samsvarar. Áður en lengra er haldið,
er því rétt að reyna að skilgreina í sem stvtztu
máli höfuðdrætti þessarar byltingarhugmvnd-
ar.
1. Á hina sósíalísku byltingu er ekki litið
fyrst og fremst sem pólitíska valdatöku ákveð-
ins flokks, heldur jélagslega valdatöku verka-
lýðsstéttarinnar, með stuðningi meira eða
minna virkra bandamanna úr öðrum stéttiun.
Þessu takmarki verður ekki náð fyrst og
fremst með auknum áhrifum viðkomandi
flokks á valdamiðstöðvar þjóðfélagsins eða
með því að hann stofni til hagstæðra póli-
tískra bandalaga, heldur með því að byggja
upp félagslegt afl, sem sé þess umkomið að
sigrast á valdakerfi borgarastéttarinnar. Hin
flokkslega barátta getur því aðeins náð tilætl-
uðum árangri, að hún styðjist við slíkt afl.
Valdatakan á sér stað á öllum þrepum þjóð-
félagsstigans, frá framleiðslukerfinu til ríkis-
valdsins; hið borgaralega rikisvald er l)rotið
niður og í staðinn sett nýtt, sem er verkfæri
hinnar sameinuðu verkalýðsstéttar. Þannig eru
þegar í byltingunni sjálfri lögð drög að þeirri
umbyltingu sambandsins milli ríkis og þjóð-
félags, sem einkenna á hið sósíalíska þjóð-
skipulag.
2. Þjóðfélagsbyltingin krefst ákveðinna hlut-
lægra forsendna, ekki aðeins sögulega séð,
heldur einnig í öðrum og þrengri skilningi
orðsins: hin byltingarsinnaða strategía byggir
ekki aðeins á innri mótsögnum kapítalismans,
heldur gerir hún einnig ráð fyrir að þær magni
hver aðra og fái útrás í endurteknum þjóð-
félagskreppum, sem veiki svo hið kapitaliska
þjóðfélagskerfi, að verklýðsstéttin geti vegið
að sjálfum máttarstoðum þess. Þannig skap-
ast byltingarástand, sem ber eftirfarandi ein-
kenni: eðlilegur gangur þjóðfélagskerfisins
truflast (þetta er ekki bundið við eiginlega
efnahagskreppu eða styrjöld, eins og oft hefur
verið talið; þjóðfélagskreppa getur sprottið
af ýmsum öðrum beinum orsökum), andstaða
verkalýðsstéttarinnar og ýmissa annarra þjóð-
félagshópa gegn því verður miklu meiri og
virkari en á eðlilegum tímum, og valdastéttin
kemst í ógöngur, getur ekki stjórnað áfram
85