Réttur - 01.04.1968, Blaðsíða 22

% af heildar- Kanada Evrópa S-Ameríka Afríka Asía Eyjaálfa
Greinar fjárfest. erl. % % °/o % % %
Námur ............................... 8.0 12.1 0.4 12.6 21.9 1.1 6.3
Olía ............................... 32.4 23.4 25.6 35.9 51.0 65.8 28.1
Iðnaður............................. 38.0 44.8 54.3 24.3 13.8 17.5 54.1
Opinber þjónusta..................... 4.6 3.3 6.4 5.8 0.1 1.8 0.1
Verzlun ............................. 8.4 5.8 12.2 10.7 5.7 7.8 5.5
Ýmsar ............................... 8.6 10.6 7.1 10.7 7.5 6.0 5.9
Tajlan sýnir hvernig bandarísk jjárjesting skiptist hlutjallslega niffur milli atvinnugreina, í heild og í hverri
heimsálju fyrir sig.
Samþjöppun auðmagnsins á sviði fjárfest-
ingar erlendis er ennþá lengra komin en innan
Bandaríkjanna sjálfra. Tæpleg % (57%)
heildarfjárfestingarinnar erlendis skrifast á
reikning aðeins 45 auðfélaga og 85% hennar
eru kostuð af 163 félögum. Þetta er vitanlega
bein afleiðing af auðmagnssamþjöppuninni í
Bandaríkjunum sjálfum.
Hróefnalindirnar og dreifing fjárfestingarinnar
Hvernig skiptist fjárfesting bandarískra
auðfélaga erlendis eftir heimsálfum og grein-
um? Það verður ljóst af töflu þeirri, sem
prentuð er að ofan og sýnir skiftinguna eins
og hún reyndist vera árið 1964.
Af þessu má ráða að:
a) í Afríku, Asíu og Rómönsku Ameríku er
meirihluti bandarískrar fjárfestingar bundinn
í námu- og olíuiðnaðinum,
b) í hinum iðnvæddu löndum, Kanada og
Evrópu, er langmestur hluti fjárfestingarinnar
tengdur iðnaðinum, þ. m. t. hreinsun og dreif-
ingu olíu, en óverulegur hluti hennar er bund-
inn námugreftri, enda þótt þessi lönd séu auð-
ug að málmum.
Umráð bandarískra einokunarhringa yfir
hráefnalindum erlendis hefur úrslitafyýðingu
fyrir viðgang þeirra — fjöldaframleiðsluna
heima fyrir. Ef einokunarhringirnir í olíu-,
alúmín- og stáliðnaðinum misstu þessi umráð,
92
mundu þeir jafnframt missa úr höndum sér
stjórn á mörkuðum og verðlagi og tefldu þar
með í tvísýnu gífurlegri fjárfestingu sem
bundin er í fyrirtækjum er vinna úr þessuin
hráefnum fullunnar vörur og dreifa þeim.
Það er einmitt í krafti þessara yfirráða sem
þeim tekst að takmarka samkeppnina með
tvennum hætti: a) stjórn á verðlagi og dreif-
ingu hráefnanna gerir þeim kleift að takmarka
athafnafrelsi keppinautanna, því aðgangur að
öruggum hráefnalindum, við hagstæðu verði,
er skilyrði fyrir því að þeir fái sótt í sig veðr-
ið. b) með þ ví að komast yfir sem mestan
part af hráefnalindum heimsins í hverri grein
geta þeir hindrað að minni háttar keppinautar
brjótist undan oki þeirra. Það er óneitanlcga
hagkvœmt fyrir örfá bandarísk olíufélög að
þau skuli ráða yjir % af nýttum olíulindum
hins „frjálsa heims“.
Á tveim síðustu áratugum hefur eftirsóknin
í hráefnalindir farið mjög vaxandi, og allt
bendir til þess að hún eigi enn eftir að áger-
ast. Bandaríkin hafa raunar frá upphafi þurft
að flytja inn vissar málmtegundir (s. s. báxit,
króm, nikkel, mangan, lin), en þau hafa til
skamms tíma haft ofgnótt annarra tegunda og
flutt þær út. Hráefnagnægðin var einmitt
styrkasta stoð þeirra sem lögðu áherzlu á að
bandarískur kapítalismi gæti sneitt hjá heims-
valdastefnu. En þessi röksemd stenzt ekki
lengur. Þegar séð var fram á að hráefnalindir