Réttur - 01.04.1968, Síða 27

kemur í hlut yfirstjórnarinnar að taka af skar-
ið og marka stefnu er færi samsteypunni sem
heild hámarksgróða. Til að þjóna þessu tak-
marki er tvennt sem allir aðilar samsteypunn-
ar hafa ótvíræðan hag af og keppa að: 1) að
sem flestar þjóðir heims ljái þeim frelsi til
athafna; 2) að lög þessara þjóða og stofnanir
leggi sem minnst höft á umsvif kapítalískra
fyrirtækja og ráðstöfunarrétt þeirra á gróð-
anum.
Af þessu leiðir að hinar risavöxnu sam-
steypur eru ekki aðeins andsnúnar byltingum
eins og á Kúbu, heldur og ríkiskapítalisma
sem kynni að hefta athafnafrelsi þeirra og
áskilja innlendri borgarstétt afnotarétt af auð-
lindum landsins.1 Þetta kemur m. a. berlega
fram í ársskýrslu Standard Oil sem áður var
vitnað til: „Nauðsynlegt er að menn gefi bet-
ur gaum að þýðingu einkafjárfestingar fyrir
efnahagslegar framfarir. Ymsar ríkisstjórnir
hafa hneigzt til þess að koma á Iaggirnar rík-
isfyrirtækjum, annaðhvort með þátttöku rík-
isins eða með þjóðnýtingu gróinna einkafyrir-
tækja. En hag þessara þjóða mun hezt borgið
með því að hlúa að félögum sem grundvallast
á meginreglum hins frjálsa framtaks er hefur
reynzt efnahag margra annarra landa einstök
lyftistöng ...“
„Þá stefnu sem þessir auðhringar ætlast til
að ríkisstjórn Bandaríkjanna fylgi, má orða
svo í einni setningu: skapið heim í þágu
Standard Oil („make a world safe for St. 0.“).
A máli handarískrar hugmyndafræði héti það
að henni bæri að vernda „hinn frjálsa heim“
og færa mörk hans út hvar og hvenær sem
færi gefst. Það er engin hending að þetta hef-
ur verið yfirlýst stefna bandarískra ríkis-
stjórna síðan Trumankenningin var sett fram
árið 1947. Idin neikvæða hlið þessarar stefnu
er andkommúnisminn sem kallað hefur á upp-
byggingu og viðhald hinnar hrikalegu hern-
aðarmaskínu. Öll hin meiri háltar átök sem
1 Þetta þýðir vitanlega ekki að þær amist við því
að erlendar ríkisstjórnir beiti sér fyrir opinberum
íramkvæmdum, á sviði vega- og hafnargerða, heilsu-
gæzlu og menntunar, sem eru „óarðbærar“.
eiga sér stað í heiminum á vorum dögurn, má
rekja til þessarar eftirsóknar auðhringanna í
„maximum Lebensraum1. (Baran and Swee-
zy). Þessari fullkomnu hagsmunaeiningu sem
tengir þannig saman auðhringa Bandarikjanna
og ríkisstjórn þeirra er vel lýst af einum frarn-
kvæmdastjóra General Eleclric með þessum
orðum: „A þennan hátt leiðir eftirsóknin eftir
gróða okkur inn á sömu braut og stefna rikis-
stjórnarinnar fylgir, en hún leitast við að efla
millilandaverzlun til þess að styrkja hinn
frjálsa heim í kalda stríðinu gegn kommún-
ismanum“. Betur gat framkvæmdastjórinn
varla undirstrikað það sem þessari grein var
ætlað að sýna fram á.
Lojtur Guttormsson.
Heimildir:
H. Magdofí: Economic aspects of the U.S. imperial-
ism, Monthly Review, nóv. 1966.
P. B. Baran and Sweezy: Notes on the theory of
imperialism, Monthly Review, apríl 1966.
P. B. Baran and Sweezy: Monopoly Capilal. MRP,
New York, ’66.
Fred J. Cook: The Warfare State, Jonathan Cape,
London ’63.
97