Réttur - 01.04.1968, Síða 42

á Vesturlöndum. Þetta er frumorsökin til þess, að
þingræðisstefna sósíaldemókrata hefur alla tíð verið
sorgleg villa. Hún miðar á tómrúm, ekki miðju valda-
kerfisins. Niðurstaðan af atkvæðapólitík þeirra hefur
blátt áfram orðið áframhaldandi aðlögun að hug-
myndakerfi kapítalismans. Minnkandi pólitískt gildi
ríkisins á Vesturlöndum veitti því jafnframt á díalek-
tíska vísu aukið hlutverk í efnahagsmálum f þágu
stöðugleika kapítalismans. Vegna þess að ríkið er
ekki starfræn valdaheild, og aðeins vegna þess, var
hægt að fela þvi hlutverk efnahagslegs gangstillis
fyrir kerfið.
Hlutverk ríldsins í sköpun goðsagnarinnar
Eitt alriði enn verður að leggja áher/.lu á með til-
liti til afstœðunnar milli samfélags horgaranna og
ríkisins í kapítalisma nútímans.
Við höfum tekið eftir hvernig horgaralegt forræði
grundvallast á samfélaginu, en ekki á ríkisvaldinu.
Þetta er hægt að orða á annan veg. Það er hægt að
segja, að æðstu hugmyndafræðileg yfirráð, fremur
en nakið ofbeldi, sé venjuaðferð borgaralegra yfir-
ráða. En í þjóðfélagskerfi af sömu gerð og „vestrænt
lýðræði" gegnir ríkið auðvitað mjög mikilvægu hlut-
verki og það einmitt á sviði hinnar hugmyndafræði-
legu drottnunar, sem samfélag borgaranna lýtur. Það
er nefnilega goðsögnin um lýðræðisvaldakerfið reist
á kjörnu löggjafarþingi er löghelgar kapítalismann
sem heild. Trú almennings á, að hann hafi í hendi
sér stjórnina í eigin samfélagi er forsenda fyrir horg-
aralegum yfirráðum. Ríkið er tæki sem glæðir þessa
trú.
Ríkið í austri tryggði auðvaldsstjórn sem var tak-
mörkuð við samfélag borgaranna með ofríkiskúgun
gagnvart almenningi. Vestræn samfélög tryggðu hins
vegar auðvaldsstjórn með því að mata almenning á
þeirri trú í smáskömmtum, að liann ætti hlutdeild í
stjórn ríkisins. Síðar hefur víðtæk velferðarstarfsemi
og skipulagning efnahagslífsins að sjálfsögðu styrkt
í ríkum mæli hlutverk ríkisins sem hugmyndafræði-
legrar löggildingar auðvaldsþjóðfélagsins í heild. Vel-
ferðarstefna þess og vökustörf eru tekin sem sönnun
um ómengað lýðræði og „þjóðlcgt" innræti. Borgara-
legir félagsfræðingar, svo sem T. H. Marshall í Eng-
landi ,hafa sett þessa þróun í fræðikerfi og skírt
hana „félagslegur þegnréttur" (social citizenship).
Sósíalískar baráttuaðferðir gegn ríkinu
Hvaða baráttuaðferðum á að beita gegn ríki nú-
tímans, ef það er ekki miðstöð pólitísks valds heldur
112
löggilding á kerfi til að fela hina raunverulegu valda-
miðstöð?
Það svar kemur fyrst í hugann, að hafa beri enda-
skipti á þeirri forgangsröð sem verið hefur hefð-
bundið einkenni á stjórnlist sósíaldemókrata á Vest-
urlöndum.
Yfirdrottnun auðvaldsins á fyrst og fremst sína
grunnfestu í samfélagi borgaranna, þess vegna verður
að sigrast á henni þar. Það gæti því virzt svo sem
kjarninn í starfi sósíalísks byltingarflokks ætti að
einkennast af fjöldaharáttu ulan ríkisþingsins, þ. e.
óslitin tilraun til að ráðast inn í margslungið kerfi
samfélags borgaranna og koma á fót innan þess öðru
valdakerfi og menningu. Til þess þyrfti sífelldar og
herskáar haráttuaðgerðir í verksmiðjum, á skrifstof-
um, í skólum og æðri menntastofnunum, innan sam-
göngukerfisins og á öllum öðrum sviðum samfélags-
ins, þar sem lífsreynsla manna mótast.
Byltingarsinnaðan sósíalistaflokk ætti því að móta
með hliðsjón af ólíkum haráttusviðum af slíku tagi
og húa liann sérstökum baráttueiningum á hinum
mismunandi vígstöðvum. Eitthvað í líkingu við þetta
mundi samsvara kosningavélinni sem sett cr í gang
fjórða hvert ár til að hrúga upp atkvæðum og er
einskorðuð við formlegt svið ríkiskerfisins. Aðeins
á þann liátt er liægt að hafa áhrif á skoðanir manna
og breyta þeim, ekki aðeins sjónarmiðum kjósenda,
og vinna sigur á borgaralegri yfirdrottnun. En tákna
aðgerðir sem þessar að pólitískri haráttu innan ríkis-
stofnana sé þar með vísað á bug?
I vinstri arminum í Vesturþýzkalandi og Banda-
ríkjum Norðurameríku er í svipinn tilhneiging til að
fallast á þá afstöðu og taka einskorðað upp það sem
kallað er „beinar“ haráltuaðferðir, þ. e. einvörðungu
utanþingsbaráttu innan samfélags borgaranna. Slík
afstaða getur reynzt rétt við ákveðnar aðstæður, en
það er ekki hægt að viðurkenna hana sem fræðilega
kennisetningu. „Boykot" sem mcginregla er frávik
sem Lenín gagnrýndi fyrir um það bil liálfri öld í
greinargerð sem er ennþá í fiillu gildi. Þátttaka í
ríkisþingi getur hvenær sem er reynst bráðnauðsyn-
legur liður í byltingarsinnaðri baráttu gegn borgara-
Iegri yfirdrottnun, beinlínis vegna þess að þingið er
talsverður þáttur í þessari yfirdrottnun, bæði fræði-
lega og skipulagslega. Þess vegna snúast deilur og
umræður að jafnaði um þingið í auðvaldsþjóðfélagi.
Af þessum sökuin lagði Lenín ávalt áherzlu á, að
ekki ætti að nota ríkisþingin fyrst og fremst sem
tæki til að betrumbæta kapítalisniann smátt og smátt
og sársaukalaust og gera liann á þann hátt óþarfan.