Réttur - 01.01.1971, Qupperneq 27

EINAR OLGEIRSSON:
FRÁ
PARÍSARKOMMÚNU
TIL
HEIMSBYLTINGAR
Hundrað ár eru liðin frá fyrstu — skammlifu —
verkalýðsbyltingunni í veröldinni. Hvað líður heims-
byltingunni á þessu hundrað ára afmæli? Ýmislegt
er sagt um örlög hennar. Sumir hæðast og segja
hana horfna, hún hafi aðeins verið draumur skýja-
glópa. Aðrir — hugsjónamenn miklir — óttast að
hún sé svikin eða dauð. Og enn aðrir hrópa að
þeir einir séu hinir sönnu heimsbyltingarmenn, allir
aðrir aðhyllist gagnbyltingu, hvað svo sem þeir
kalli sig. — Það mun því engin vanþörf að skygn-
ast um við aldarhvörf og svara spurningunni: Vöku-
maður, hvað líður deginum?
1. LOGINN FRÁ PARÍS
Verkalýður Parisarborgar hafði I ódauðlegum
hetjuskap sínum brugðið upp þeim kyndli 1871,
sem lýst hefur heiminum í heila öld. Það var ekki
í fyrsta skipti, sem sá verkalýður lét til sin taka.
I þeim byltingum, sem urðu borgarastéttarinnar er
til kom, hafði hann ætíð reist á loft rauðan fána
öreiganna, til að minna á tilveru sina og takmark:
Babeuf í byltingunni miklu 1789, verkamenn sjálfir
í júní-uppreisninni 1848. En ætið voru þessar upp-
reisnir verkamanna kæfðar í blóði. Svo var og um
Parísarkommúnuna, þessa félagslegu og þjóðernis-
legu byltingu alþýðunnar í París gegn auðvaldi land-
ráðanna. Frönsku og þýzku burgeisarnir sameinuð-
ust í bræðralagi byssustingjanna, til að murka lífið
úr verkalýðshetjum Parísar með villimennsku og
grimmd, sem varð undanfari allra hryðjuverka gagn-
byltinga og afturhalds í heila öld.
En alþýðan í París hafði sannað að verkalýðurinn
gat tekið völdin, nú var eftir að læra að varðveita
sigurinn.
Fordæmið frá Paris fór eldi um hugi allra kúg-
aðra hvar sem var. Og þegar rússneska byltingin
1917 hafði staðið I yfir þrjá mánuði sagði Lenín
hróðugur við einn samstarfsmann sinn: Nú höfum
við enzt lengur en Parísarkommúnan! Og fyrir
Engels og Marx var valdataka verkalýðsins I Paris
hin mikla fyrirmynd i skrifum þeirra um ríki verka-
lýðsins og svo varð og um fræðirit Lenins „Riki
og bylting". Og enn er Parisarkommúnan óþrotleg
uppspretta lærdóms um völd verkalýðs, bæði víti
til varnaðar og fordæmi til eftirbreytni.
En í svipinn var það auðvaldið, sem sigraði —
um skeið. Næstu áratugir urðu eitt mesta upp-
gangstímaþil þess.
2. VERÖLD SEM VAR
— OG HRUNDI
Um aldamótin 1900 drottnuðu auðmannastéttir
Evrópu og Norður-Ameriku yfir gervallri veröldinni,
höfðu skipt upp löndunum i nýlendur og hálfnýlend-
ur, er allar lutu boði þeirra og banni, arðráni og
blóðugri kúgun. Og þær hugðu riki sitt mundi vara
til eilifðar, yfirdrottnun þeirra væri náttúrulögmál.
Saga tuttugustu aldarinnar er sagan af hruni
27