Réttur - 01.01.1971, Side 53

ekki fyrst og fremst einnar persónu, þó
flokksforingi sé, heldur hitt að frjálsar um-
ræður og gagnrýni í flokknum öllum vantar,
að hann hefur að nokkru misst sitt jarðsam-
band, er ekki lengur þau lifandi, frjálsu sam-
tök marxista með hreinskilnum umræðum á
öllum stigum frá vinnustöðvasellu til mið-
stjórnar, — heldur er orðinn snar þáttur í
ríkisvaldskerfinu, innlimaður í það valda-
kerfi, sem hann að vísu átti að hafa forustu
um og ábyrgð á hvernig rekið væri í alþýðu
þágu, en átti jafnframt að hafa allt eftirlit
með að eigi yrði misbeitt af embættisvaldi.
Þeir sorgleikir, sem gerast í hinum sósíalist-
ísku ríkjum í þessum efnum, ættu að leiða
til þess að hér yrði brotið við blað: flokkur-
inn komi á fullu umræðufrelsi, a. m. kosti
innan alls flokksins, komi á því lifandi jarð-
sambandi við alþýðuna sjálfa, sem tryggi
skilning og fylgi hennar við þær ákvarðanir,
sem teknar séu í virku samstarfi við hana;
flokkurinn gerist þau sjálfstæðu samtök al-
þýðu, sem einnig stendur á verði gagnvart
eigin ríkisvaldi, svo sem honum samkvæmt
frelsiseðli sínu bera að vera, minnugur þeirr-
ar kúgunaráráttu, sem í öllu ríkisvaldi býr.
RAKOSI
Mathías Rakosí er nýlátinn í borginni Gorki
í Sovétríkjunum. Hann var fæddur 1891,
var herfangi hjá Rússum í fyrri heimsstyrjöld-
inni, gerðist kommúnisti og varð einn af leið-
togum verklýðsbyltingarinnar í Ungverja-
landi 1919. Var hann viðskiptamálaráðherra
í ríkisstjórn Bela Kun. (Um ungversku bylt-
inguna er ritað í „Rétt" 1969, bls. 75—77).
Eftir ósigur byltingarinnar flýði hann til
Vínar og þaðan til Sovétríkjanna. Varð hann
einn af leiðtogum Alþjóðasambands komm-
únista. Hann var 1921 eftir 2. heimsþing Al-
þjóðasambandsins samferða þeim Hendrik
Ottóssyni og Brynjólfi um Noreg og segir
Hendrik skemmtilega frá þeirri för í bók
sinni „Hvíta stríðið". Rakosí var tekinn fast-
ur 1925, er hann starfaði á laun að flokks-
málum í Ungverjalandi. Ætlaði fasistastjórn-
in að láta dæma hann til dauða, en sakir al-
þjóðlegra mótmæla varð dómurinn „aðeins"
upp á 8V^ árs fangelsi. En þegar hann skyldi
látinn laus 1934 var hann tekinn og dæmdur
á ný, þrátt fyrir mikil mótmæli út um heim
(einnig hér á landi), og nú til lífstíðar þrælk-
unarvinnu. Arið 1940 var hann afhentur
Sovétríkjunum í skiptum fyrir gamla her-
fána ungverska. En 1944 varð hann leiðtogi
ungverska kommúnistaflokksins og síðar
ríkisstjórnarinnar. En hann reyndist ofstækis-
maður mikill og gerði sig m. a. sekan um
þann glæp að láta dæma László Rajk og
fleiri af beztu leiðtogum ungverskra komm-
únista til dauða. 1956 hélt Rakosi til Moskvu
og var þar síðan í útlegð, því ungverski
flokkurinn vildi ekki fá hann heim. — Ævi
Rakosis er eitt af mörgum dæmum þess, hve
völd geti farið illa með þá menn, sem hins-
vegar reynast færir um að þola mikið fyrir
sósíalismann, og þá verður valdaferill þeirra
flokkum sósíalismans dýrkeyptur.
NESTLE-HRINGURINN
Svissneski Nestle-hringi/rinn hefur verið
einn af stærstu auðhringum, sem fást við
matvöru. Hann er heimskunnur fyrir súkku-
laði sitt og Nes-kaffi, en hann er líka aðal-
eigandi Findus International, hinnar voldugu
samsteypu, er meðal annars drottnar í norska
freðfiskiðnaðinum (sbr. grein Jóhanns Kúld
í Rétti 1962 um Findus).
53