Réttur - 01.04.1971, Page 9

Það er eitt megineinkenni, á frásagnarað-
ferð Svövu Jakobsdóttur, hvernig hún notar
ýmis einföld og algeng orðtök óeiginlegrar
merkingar af mikilli hugkvæmni. Hún lætur
þau birtast í bókstaflegri merkingu og þenur
frásögnina út fyrir endimörk hins raunveru-
lega inn á svið hins fáránlega. Furðusagan
á sér einatt stoð í kunnum talsháttum máls-
ins. Þessi aðferð gefur vitanlega tilefni til
margskonar skilnings. Táknmálið má ráða
með ýmsum hætti, og það vekur fjölmargar
spurningar forvitnilegar til íhugunar.
Henni tekst að láta slík tákn falla að rök-
réttu samhengi í frásögninni. Þegar bezt
lætur verða þau allt að því eðlilegur hluti
hennár, rétt áframhald.
Stíll Svövu er kyrrlátur og einfaldur á
ytra borði, en undir niðri örlar á sérstæðri
kímni samfara óhugnaði. Hún bruðlar ekki
með orð, en nær einbeittum stíl og hnitmið-
uðum. Orðin eru ekki verðfallin.
í seinni tíð hefur margt verið skrafað og
skeggrætt um hlutverk bókmenntagagnrýn-
enda, hvaða tilgangi skrif um bækur beri að
þjóna. Hafa þeir vísu menn fengið orð í eyra
úr ýmsum áttum. Mörgum hefur virzt sem
bókmenntaumræða snerist á stundum full-
mikið um hinn ytri búning skáldverka, vinnu-
brögð höfunda og aðferðir, en öllu mintia
um sjálft inntak verkanna.
Sízt er að efa það, að könnun á stíl og
vinnuaðferðum höfunda sé skemmtilegt við-
fangsefni fyrir þá, sem á annað borð komast
upp á það krambúðarloftið að fjalla um slíkt.
Varla fer heldur hjá því, að almennir lesend-
ur verði nokkurs vísari um mikilvæg atriði
skáldskapar, Jx'gar glöggir menn og sérfróðir
taka til að kryfja skáldverk.
Vitanlega skiptir hið ytra form miklu, þar
skilur milli feigs og ófeigs hvort höfundur
ræður fyrir þeim tóni, sem nær eyrum les-
andans.
Hins vegar eru fjölmargar spurningar
varðandi innihald verkanna, sem engan veg-
inn má víkja sér undan að leitast jafnhliða
við að svara, t.d. hvað eru höfundar í raun-
inni að segja okkur, eru þeir að segja okkur
satt, fáum við í bókum þeirra raunsanna
mynd af þeim veruleika, sem umlykur okk-
ur, hvað er það í samtímanum, sem orkar
svo sterkt á eftirtekt þeirra, að það knýr þá
til að setja saman bækur, eiga þeir við okkur
erindi?
Víst er um það, að Svava Jakobsdóttir fer
enga erindisleysu með ritverkum sínum. Bæk-
ur hennar hafa verið lesnar með ýmsu móti
og hefur sýnzt sitt hverjum, hvernig beri að
lesa og ráða í táknmál þeirra.
A það hcfur verið bent, að það rýri nokkuð
gildi bókar sem „Leigjandans", hve bygging
sögunnar og framsetning öll býður upp á
það að lesa haná að allegórískum hætti, sem
leitar beinnar raunverulegrar samsvörunar
við táknmáli bókarinnar hverju sinni, en um-
tak þess sé ekki nógu algilt að merkingu,
mikils til of þröngt.
Svo eru aðrir, sem vilia líta á hana sem
slitna úr öllum tengslum við veruleikánn,
mynd, sem hvíli i sjálfri sér.
Enn aðrir vilia fá meiri háttar átök og
hetjuskap, jákvæðar persónur. sem sýni af
sér siðferðisþrek og bregðisr af röggsemi og
manndómi við aðsteðjandi vanda.
Sú hugsun verður áleitin við lestur „Leigj-
andans", að höfundur sé þar að segja sögu
með býsna ákveðinni uppistöðu og rekja feril
þar sem nokkur meginatriði eru einkar ljós,
með skírskotun til þróunar mála á liðnum
árum og áratugum.
Sagan gerist öll innan fjögurra veggja á
litlu heimili, en nær langt út fyrir það þrönga
svið, vekur til að mynda hina áleitnu spurn-
ingu um að standa eða standa ekki á eigin
fótum, spurninguna um samskipti lítillar
65