Morgunblaðið - 12.02.2006, Qupperneq 26

26 SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hættuleg stund fyrir Evr-ópu og íslam.“ Þannighljóðaði fyrirsögn ídagblaðinu Interna-tional Herald Tribune á
miðvikudag í liðinni viku. Í greininni
var sagt frá teikningu, sem sett var á
heimasíðu lítillar arabahreyfingar í
Belgíu, Hollandi og Danmörku af
Hitler í rúminu með Önnu Frank.
„Skrifaðu þetta í dagbókina þína,
Anna,“ segir Hitler á teikningunni.
Sögðu samtökin að tilgangur teikn-
ingarinnar hefði verið að „nýta rétt
okkar til listrænnar tjáningar“ með
sama hætti og Jyllands-Posten þegar
blaðið birti teikningarnar tólf af spá-
manninum Múhameð í september.
„Evrópa hefur sínar heilögu kýr þótt
þær séu ekki trúarlegar heilagar
kýr,“ sagði Dyab Abou Jahjah, stofn-
andi umræddra samtaka.
Að duga eða drepast fyrir
Evrópu og íslam
Tortryggni er ekki ný af nálinni í
þessum efnum, en nú hafa menn
áhyggjur af því að farið hafi verið yfir
nýjan þröskuld. „Mér finnst þetta líta
út fyrir að vera tími vatnaskila,“ seg-
ir Timothy Garton Ash, sagnfræðing-
ur í Evrópusögu við Oxford, í samtali
við blaðið. „Nú er að duga eða drep-
ast fyrir Evrópu og íslam. Þetta er
einstaklega hættulegt augnablik“
sem gæti leitt til „þess að gagn-
kvæmur skilningur gjaldi verulega
og ekki bara á milli öfgasinna.“
Í greininni er vitnað í Jürgen
Gottslich, þýskan blaðamann í Istan-
búl, sem segir að þetta snúist ekki
lengur um að tala niður til hóps inn-
flytjenda: „Rétt eins og hetjur gerast
málsvarar tjáningarfrelsis í Dan-
mörku eru hetjur allt frá Arabíu-
skaga til Norður-Afríku til Indónesíu
tilbúnar að taka sér stöðu við götu-
vígin til að verja reisn spámannsins.“
Uppnámið og mótmælin vegna
teikninganna í Jyllands-Posten eru
ekki stakur atburður. Mótmælaalda
fór um þegar frétt, sem síðar var
dregin til baka, birtist í Newsweek
um að kóraninum hefði verið sturtað í
klósettið til að niðurlægja vitni í yf-
irheyrslum í fangelsi Bandaríkja-
manna við Guantanamo-flóa á Kúbu.
Myndir af pyntingum í Abu Ghraib-
fangelsinu í Bagdad vöktu harðar til-
finningar.
Tjáningarfrelsið gegn
fjölmenningarhyggjunni?
Á hinn bóginn hafa ógnarverk, sem
framin eru í nafni íslams, mótað af-
stöðu almennings á Vesturlöndum til
múslíma. Árásin á Bandaríkin 11.
september 2001, sprengjuárásin á
lestarstöðvarnar á Spáni í mars 2003
og í almenningslestarkerfinu í Lond-
on í júlí í fyrra hafa vakið skelfingu
og mótað afstöðu margra, jafnvel
gegn betri vitund. Í raun hefur skap-
ast andrúmsloft þar sem erfitt verður
að gera greinarmun á öfgaöflum og
þeim, sem eru hófsamir. Garton Ash
segir að teflt sé saman tveimur gild-
um, annars vegar tjáningarfrelsinu
og hins vegar fjölmenningarhyggj-
unni, sem sé krafist í þeim löndum
þar sem múslímar settust uppruna-
lega að sem tímabundið vinnuafl á
sjöunda áratugnum, en séu nú orðnir
íbúar þeirra til frambúðar og fari
fjölgandi.
Annars vegar er staðan sú að
margir líta svo á að í löndum þeirra
hafi sest að minnihlutahópar, sem
hafi önnur lífsgildi, en skirrist ekki
við að færa sér í nyt kosti þjóðfélags-
ins, sem þeir hafni. Þeir taki störf
þegar litla atvinnu sé að hafa og éti
innanfrá velferðarkerfi, sem hafi
staðið á brauðfótum fyrir.
Hins vegar líta afkomendur inn-
flytjendanna, sem var beinlínis boðið
að koma til Evrópu til að vinna á sín-
um tíma, svo á sem komið sé fram við
þá sem annars flokks borgara og til-
vonandi hryðjuverkamenn. Innfædd-
ir arabar eiga erfiðara með að finna
vinnu en jafnaldrar þeirra, hvort sem
þeir eru menntaðir eða ómenntaðir.
Virðing eða undirgefni?
Sú tilfinning ryður sér æ meira til
rúms að múslímar í Evrópu gangi of
langt í kröfum sínum um að halda í
sína menningu og sín gildi. Þeir verði
að laga sig að þeim þjóðfélögum, sem
þeir hafi ákveðið að skuli vera heimili
þeirra, en ekki öfugt. Orð Flemings
Rose, menningarritstjóra Jyllands-
Posten, sem nú hefur reyndar verið
sendur í tímabundið frí, endurspegla
þessar tilfinningar: „Þegar múslímar
segja að þú sýnir ekki virðingu myndi
ég segja: þú ert ekki að biðja um virð-
ingu mína, þú ert að biðja um und-
irgefni mína.“ Þessi hugsun hefur
komið fram víðar á undanförnum
dögum, óttinn við það að í Evrópu
þurfi fólk að fara að laga sig að gild-
um múslíma og fórna sínum eigin. Í
Danmörku kom ein birtingarmynd
þessa ótta fram í vikunni í skoðana-
könnun, sem sýndi að fylgi Danska
þjóðarflokksins, sem er andvígur inn-
flytjendum, hefði aukist vegna skop-
myndamálsins. Víða í Evrópu hafa
flokkar með svipaðan málstað í mál-
efnum innflytjenda átt auknu fylgi að
fagna upp á síðkastið.
Tjáningarfrelsið er hvergi ótak-
markað. Alls staðar eru einhver lög,
sem takmarka það að einhverju leyti.
Það má velta fyrir sér tilganginum
með því að birta teikningarnar í Jyl-
lands-Posten. Það var gert með rök-
um umræðu um tjáningarfrelsi, en
einnig verður að líta til þess hvaða af-
leiðingar efni, sem dregur minni-
hlutahópa, sem þegar eiga undir
högg að sækja í viðkomandi þjóð-
félagi, í dilka eða setur stóran hóp
með ómaklegum hætti á einn og
sama básinn vegna verka öfgamanna
innan hans. Hin mótsagnakennda
hugsun að baki þessum myndbirting-
um hefur komið í ljós þegar spurt
hefur verið hvað þeir fjölmiðlar, sem
birt hafa teikningarnar af Múhameð
spámanni, myndu gera við skop-
teikningar af helför gyðinga. Þá hef-
ur borið svo við að hin kokhrausta
málsvörn tjáningarfrelsisins hefur
koðnað niður. Nægir í þeim efnum að
vísa til viðtals, sem birtist við tals-
mann þýska dagblaðsins Die Welt,
sem birti myndirnar til að sýna
Jyllands-Posten samstöðu.
Gagnrýninni á umfjöllun vest-
rænna fjölmiðla sleppir hins vegar
ekki við teikningar af Múhameð spá-
manni. Fyrir tæpum tuttugu árum
gaf Ayatollah Khomeini, leiðtogi Ír-
ans, út aftökuskipun á hendur rithöf-
undinum Salman Rushdie fyrir guð-
last í bókinni Söngvar Satans. Árið
2004 var hollenski kvikmyndagerðar-
maðurinn Theo Van Gogh myrtur á
götu í Amsterdam. Morðinginn var
múslími, sem gat ekki sætt sig við
guðlast í mynd, sem leikstjórinn
gerði og heitir Undirgefni. Í mynd-
inni er fjallað um ofbeldi gegn músl-
ímskum konum.
Reuters
Stuðningsmenn íslamska bandalagsins Muttahida Majlis-e-Amal horfa á
danskan fána í ljósum logum á mótmælafundi í Islamabad í Pakistan á föstu-
dag. Múslímar um allan heim hafa mótmælt birtingu skopmynda af spámann-
inum Múhameð sem birtust fyrst í Jyllands-Posten í Danmörku og síðar í dag-
blöðum annars staðar í Evrópu og víðar í heiminum.
Taka öfgarnar völdin?
12 teikningar af spámanninum Múhameð hafa sett heim-
inn í uppnám og velta menn því nú fyrir sér hvort mörk
umræðunnar hafi færst til. Nú hafi öfgamenn orðið á báða
bóga og raddir hófsemi og sátta verði úthrópaðar. Opnast
hafi vítahringur þar sem vont muni versna og öfgarnar
taka völdin með ófyrirsjáanlegum afleiðingum verði ekkert
að gert. Karl Blöndal fjallar um málið.
ÁTÖK SIÐMENNINGARSVÆÐA
LAND HINNA FRJÁLSU?
Dr. Magnús
Þorkell
Bernharðsson,
kennari við
Williams
College.
Karen Merill,
forstöðumaður
hjá Center for
Environmental
Studies og
dósent í
sagnfræði við
Williams College
í Massachusetts.
Martha
Umphrey, dósent
í lögfræði,
réttarheimspeki
og sam-
félags vitund
(Social Thought)
við Amherst
College í
Massachusetts.
Skráning og nánari upplýsingar um námskeiðin
og leiðbeinendur á www.endurmenntun.is
e›a hringdu í síma 525 4444.
Land hinna frjálsu? 20.03.–27.03.
Leiðbeinendur: Karen Merill, Martha Umphrey og
dr. Magnús Þorkell Bernharðsson.
Fjallað verður um sögu og menningu bandarísku stjórnar-
skrárinnar og hvernig hún stjórnar lífi einstaklinga og hópa í
landinu. Að auki verður fjallað um sögulegan bakgrunn
bandarískra stjórnmála og utanríkisstefnu Bandaríkj anna
eins og hún birtist í alþjóðastjórnmálum samtímans.
Átök siðmenningarsvæða, 27.03.–30.03.
Leiðbeinandi: Dr. Magnús Þorkell Bernharðsson.
Á þessu námskeiði verða róttækar pólitískar hreyfingar
íslamista skoðaðar. M.a. verður þróun þessarar hug mynda-
fræði rakin og hvað/hvort það er eitthvað í trúnni sem
hvetur til ofbeldisfullra aðgerða. Einnig verður fjallað um
heimsmynd íslamista, stöðu kvenna og ýmislegt fleira.
Veittur er 40% afsláttur af seinna
námskeiðinu ef bæði námskeiðin eru sótt.
AR
G
US
/
06
-0
08
1
Virkjum velferðina
– í þágu allra
Abraham Shwaiki bílaviðgerðamaður
Anna Geirsdóttir læknir og fyrrv. borgarfulltrúi
Arna H. Jónsdóttir leikskólakennari og lektor
Ástríður Guðrún Eggertsdóttir arkitekt
Bergvin Oddsson framhaldsskólanemi
sr. Bjarni Karlsson sóknarprestur
Bjarni Kristinsson jarðfræðingur
Bragi Guðbrandsson forstjóri Barnaverndarstofu
Ellen Kristjánsdóttir söngkona
Erla Ingólfsdóttir húsmóðir
Eva Einarsdóttir verkefnisstjóri í mannréttindamálum
Eva Kaaber fulltrúi
Felix Bergsson leikari
Garðar Sverrisson rithöfundur, fyrrv. formaður ÖBÍ
Gestur Guðmundsson prófessor í félagsfræði
Gísli Tryggvason lögmaður
Guðmundur Jónsson vefsíðuhönnuður
Guðný Aradóttir stafgönguþjálfari
Guðrún Hannesdóttir, Hringsjá - starfsþjálfun fatlaðra
Guðrún Helgadóttir rithöfundur
Guðrún Ögmundsdóttir alþingiskona
Halldór Gunnarsson félagsráðgjafi
Haukur Helgason skólastjóri
Hector Angarita verkfræðingur
veljum
í 3. sæti
Kosningaskrifstofa á Skólavörðuholtinu www.bjorkv.is
Herdís Sveinsdóttir prófessor í hjúkrunarfræði
Hlín Guðjónsdóttir iðjuþjálfi
Ingibjörg Bjarnardóttir lögmaður
Kjartan Pálmarsson strætisvagnabílstjóri
Kristín Þorleifsdóttir landslagsarkitekt
Kristrún Heimisdóttir lögfræðingur
María Kristjánsdóttir félagsráðgjafi
Ólafur Darri Andrason hagfræðingur
Ragnheiður Pálsdóttir fyrrv. gjaldkeri
Salmann Tamimi tölvunarfræðingur
Sigrún Jónsdóttir sjúkraliði
Sigrún Júlíusdóttir prófessor í félagsráðgjöf
Steinunn Finnbogadóttir ljósmóðir
Stefán Unnsteinsson fiskútflytjandi
Svandís Sigurðardóttir lektor í sjúkraþjálfun
Svanhvít Sveinsdóttir grunnskólakennari
Svanur Kristjánsson prófessor í stjórnmálafræði
Sveinn Rúnar Hauksson læknir og eiginmaður
Súsanna Svavarsdóttir rithöfundur
Tolli Morthens listmálari
Þorsteinn J. Óskarsson rafeindavirkjameistari
Þorvaldur Kristinsson bókmenntaritstjóri
Þóroddur Þórarinsson þroskaþjálfi
Þórólfur Antonsson fiskifræðingur
Við styðjum óháð framboð Bjarkar: