Morgunblaðið - 12.02.2006, Blaðsíða 42

42 SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
8. febrúar 1976: „Í umræðum
um landhelgisdeiluna við
Breta hættir okkur gjarnan
til þess í hita baráttunnar að
missa sjónar á kjarna máls-
ins, sem er að fiskveiði-
lögsagan var færð út í 200
sjómílur til þess að tryggja
betur verndun fiskistofn-
anna. Raunar er ljóst, að við
hefðum lent í nýrri deilu við
Breta enda þótt útfærslan
hefði ekki komið til. Ástæð-
an er sú, að samningurinn
um veiðiheimildir þeirra inn-
an gömlu 50 mílnanna rann
út í nóvembermánuði sl. og
þar sem í þeim samningi
fólst engin viðurkenning af
Breta hálfu á 50 mílunum
töldu Bretar sig hafa rétt til
að veiða innan þeirra marka
eftir 13. nóvember sl. Þann-
ig er ljóst að þessi deila er
ekki einvörðungu sprottin af
útfærslu okkar í 200 mílur.
Hún hefði komið til þrátt
fyrir hana.“
. . . . . . . . . .
9. febrúar 1986: „Þegar
þetta er ritað, hafa atkvæði
ekki verið talin í forseta-
kosningunum á Filipps-
eyjum, sem fram fóru á
föstudag. Liggur í loftinu að
mjótt verði á munum. Einn-
ig sýnast allir sannfærðir
um, að brögð hafi verið í
tafli. Athyglin beinist í því
sambandi að kosningasmöl-
um Ferdinands Marcos, for-
seta. Marcos var von fólks-
ins á Filippseyjum fyrir 20
árum. Nú er stjórn hans tal-
in til marks um það, hvernig
gírugir valdamenn, er segj-
ast vilja lúta lýðræð-
isreglum, leitast við að af-
skræma þessar reglur og
misnota sér í hag. Þeir er-
indismenn, er fylgst hafa
með kosningabaráttunni og
kosningunum sjálfum, hafa
flestir horn í síðu Marcosar
og draga fremur taum
keppinautar hans Corazon
Aquino.
Stjórnmál á Filippseyjum
sýnast draga dám af vest-
rænni lágmenningu og aust-
rænu höfðingjaveldi.“
. . . . . . . . . .
11. febrúar 1996: „Fjórir
þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins hafa lagt fram á Alþingi
lagafrumvarp um að heimila
erlendum aðilum að eiga allt
að 49% hlut í íslenzkum sjáv-
arútvegsfyrirtækjum. Þessir
þingmenn eru Kristján Páls-
son, Pétur H. Blöndal, Vil-
hjálmur Egilsson og Guðjón
Guðmundsson. Áður hafa
verið lögð fram tvö frum-
vörp um sama mál, annað
frá þingmönnum Þjóðvaka
um að heimila 20% eignarað-
ild að sjávarútvegsfyr-
irtækjum og hitt frá rík-
isstjórninni þar sem gert er
ráð fyrir óbeinni eignaraðild
útlendinga allt að 25%.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
M
ikið hefur verið skrifað í
Morgunblaðið undan-
farnar vikur um frum-
varp ríkisstjórnarinnar,
sem ætlað er að tryggja
jafnan rétt samkyn-
hneigðra og gagnkyn-
hneigðra. Frá því að
mælt var fyrir frumvarpinu á Alþingi í nóvember
síðastliðnum hefur á fimmta tug greina um efni
þess birzt hér í blaðinu, þar af fjórar í dag, laug-
ardag. Meiriparturinn er frá gagnrýnendum eða
andstæðingum frumvarpsins en allmargar grein-
ar líka frá stuðningsmönnum þess. Það vekur at-
hygli að margir af gagnrýnendunum kvarta undan
því að litlar umræður fari fram um frumvarpið og
efni þess. Þessi fjöldi greina frá lesendum, auk
allra þeirra frétta og greina um efnið, sem blaða-
menn Morgunblaðsins hafa skrifað, og mikil um-
fjöllun í öðrum fjölmiðlum, bendir hins vegar ekki
til að hafa þurfi miklar áhyggjur af að ekki verði
nægar umræður um þetta mikilvæga mál. Hins
vegar virðist nokkuð ljóst, bæði af umræðum um
málið á þingi og af skoðanakönnunum, að mikil
samstaða ríkir jafnt meðal stjórnmálamanna og
stórs meirihluta almennings um að frumvarpið
verði að lögum.
Morgunblaðið hefur lýst stuðningi við frumvarp
ríkisstjórnarinnar og finnst því rétt að fara hér yf-
ir þessar umræður. Blaðinu þykir ekki sízt ástæða
til að staldra við málflutning þeirra, sem segjast
hlynntir jafnrétti og réttindabaráttu samkyn-
hneigðra en hafa engu að síður meiri eða minni at-
hugasemdir við frumvarpið, sem fyrir liggur.
Í grófum dráttum virðist gagnrýnin á frum-
varpið skiptast í þrennt. Í fyrsta lagi eru ákvæði
þess, sem snúa að börnum samkynhneigðra, ætt-
leiðingum og tæknifrjóvgunum, gagnrýnd. Í öðru
lagi er það gagnrýnt að með frumvarpinu sé vegið
að hjónabandinu, eins og það hefur verið skilið
hefðbundnum skilningi. Í þriðja lagi eru svo at-
hugasemdir og gagnrýni, sem snúa ekki beinlínis
að frumvarpinu sjálfu, heldur að þeim breyting-
artillögum, sem Guðrún Ögmundsdóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, hefur m.a. boðað og fela í
sér að trúfélögum verði gefin heimild til að vígja
samkynhneigða í hjónaband, en ekki er gert ráð
fyrir slíku í stjórnarfrumvarpinu.
Hagsmunir
barnsins?
Fyrst um gagnrýnina
á ákvæðin, sem snúa
að börnum. Frumvarp
ríkisstjórnarinnar
kveður á um að samkynhneigðum hjónum og sam-
búðarfólki verði heimilt að frumættleiða börn,
jafnt innanlands sem frá útlöndum. Það gerir jafn-
framt ráð fyrir að lesbíur í sambúð eða staðfestri
samvist geti eignazt barn með tæknifrjóvgun hér á
landi, með sama hætti og gagnkynhneigð pör.
Biskup Íslands, Karl Sigurbjörnsson, sagði um
þessi atriði í umsögn sinni um frumvarpið, sem
sagt var frá hér í blaðinu 26. janúar síðastliðinn:
„Varðandi frumættleiðingar og tæknifrjóvgun er
að mínu mati gengið lengra en góðu hófi gegnir.
Hér er augljóst að frumvarpið tekur í engu tillit til
varnaðarorða sérfræðinga, þ.m.t. þáverandi um-
boðsmanns barna, sem nefnd forsætisráðherra
um réttarstöðu samkynhneigðra leitaði til. Nefnd-
in hafði þó klofnað í afstöðu til þessa máls, og hefði
verið full ástæða fyrir ríkisstjórnina að fara því
með gát, og hafa hagsmuni barnsins að leiðarljósi
… Mér sýnist sem kona í staðfestri samvist eða
óvígðri sambúð með annarri konu öðlist sam-
kvæmt frumvarpinu meiri rétt en kona í hjúskap
hvað varðar rétt til tæknifrjóvgunar með gjafa-
sæði.“
Biskup segir að alvarlegast sé að ekki verði
heimilt að gefa upp nafn sæðisgjafa og sæðisgjaf-
anum verði óheimilt að höfða barnsfaðernismál,
vilji hann síðar fá staðfestingu á faðerninu. „Þar
með er búið að afnema rétt sem talinn hefur verið
afar mikilvægur hverju barni, að eiga föður. Barn
sem verður til með þessum hætti mun ekki eiga
föður og getur aldrei átt föður. Hér er verið að
setja framtíðarhagsmuni barnsins til hliðar. Ég
vara við því,“ segir í umsögn biskups.
Fleiri hafa tekið í sama streng. Kristinn H.
Gunnarsson alþingismaður sagði t.d. í grein hér í
blaðinu 16. janúar: „Er þó gengið svo langt að
kona í staðfestri samvist eða óvígri sambúð með
annarri konu öðlast meiri rétt en kona í hjúskap
hvað varðar rétt til tæknisæðingar með gjafasæði.
Konan í hjúskap fær því aðeins að gangast í gegn-
um umrædda meðferð að frjósemi karlsins sé
skert, hann sé haldinn alvarlegum erfðasjúkdóm
eða að aðrar læknisfræðilegar ástæður mæla með
notkun gjafasæðis. Í tilviki samkynhneigða pars-
ins eru engin sambærileg skilyrði.“
Guðjón Bragi Benediktsson skrifar grein í blað-
ið 12. janúar og tekur fram að hann hafi hagsmuni
barna í huga, en ekki gagnrýni á samkynhneigða:
„Nái frumvarpið fram að ganga mun lesbískt par
geta fengið tæknifrjóvgun með nafnlausu gjafa-
sæði, og barnið fær því hvorki fósturföður, né á
það möguleika á að afla sér upplýsinga um faðerni
sitt síðar er það fær þroska til. Barnið á tvær
mömmur en engan pabba. Hann er hvergi að
finna! Verði frumvarpið að lögum hefur homma-
eða lesbískt par einnig lagaleg réttindi til frum-
ættleiðingar erlendra barna. Þarna er barnið í
sömu stöðu. Tveir pabbar. Engin mamma. Hana
er hvergi að finna! Ég óttast að litlu krílunum sem
þannig eru sett í stöðu „tilraunadýra“ í bylting-
arkenndri félagslegri tilraun þyki sárt að eiga ekki
mömmu og pabba eins og hinir skólafélagarnir.“
Haldlítil rök
Hér er að ýmsu að
hyggja. Álit sérfræð-
inganna, sem biskup
Íslands og fleiri gagnrýnendur frumvarpsins vitna
til, gekk út á að börn, sem væru ættleidd frá út-
löndum, gætu átt erfitt uppdráttar í nýju sam-
félagi þar sem þau skæru sig frá umhverfi sínu.
Einnig vitnuðu þeir til rannsókna, sem sýndu að
líkur væru á því að börn samkynhneigðra foreldra
yrðu fyrir ákveðnu félagslegu álagi, einkum á fyrri
hluta unglingsára. Hvað þýðir þetta í raun? Þetta
þýðir að ættleidd börn og börn samkynhneigðra
geta orðið fyrir aðkasti og álagi vegna þess að þau
og/eða foreldrar þeirra eru öðruvísi en aðrir. Eiga
það að vera rökin fyrir því að takmarka rétt sam-
kynhneigðra til ættleiðingar – að því gefnu, auðvit-
að, að menn vilji almennt líta á samkynhneigða
sem jafnréttháa og gagnkynhneigða, eins og
a.m.k. biskup segist vilja gera? Stendur það ekki
kirkjunni nær að stuðla að því að fordómum gagn-
vart börnum, sem líta öðruvísi út en meirihlutinn
eða eiga foreldra, sem eru öðruvísi en meirihlut-
inn, verði eytt, fremur en að nota þá sem afsökun
fyrir þeirri afstöðu sinni að ekki eigi að jafna rétt
samkynhneigðra og gagnkynhneigðra að fullu?
Ekki eru það heldur haldgóð rök hjá Karli Sig-
urbjörnssyni og Kristni H. Gunnarssyni að frum-
varpið veiti lesbíum meiri rétt en gagnkynhneigð-
um pörum, af því að ekki séu gerðar neinar kröfur
til þess að annar makinn búi við skerta frjósemi
eða erfðasjúkdóm, vilji parið sækja um tækni-
frjóvgun! Vilja biskupinn og þingmaðurinn í al-
vöru að lesbíur reyni allt sem þær geta til að eign-
ast barn með öðrum aðferðum áður en þær leita
eftir tæknifrjóvgun með gjafasæði?! Er ekki
hreinlegra að segja skýrt að menn séu á móti því
að lesbíur gangist undir tæknifrjóvgun, fremur en
að ástunda málflutning, sem heldur engum þræði?
Út frá sjónarhóli kirkjunnar og út frá hagsmun-
um barna ætti það raunar að vera álitamál, hversu
ríkan rétt til tæknifrjóvgunar og ættleiðingar pör-
um í óvígðri sambúð hefur verið veittur nú þegar,
miklu fremur en að samkynhneigðum sé veittur
sami réttur og gagnkynhneigðum. Óvígða sam-
búðin felur ekki í sér sömu skuldbindinguna og
hjónabandið, ekki sömu gagnkvæmu loforðin og
það er auðveldara að leysa hana upp. Af hverju
spyr kirkjan ekki spurninga um þetta atriði?
Hvað nafnleynd sæðisgjafa varðar, er þar ekki
um neina breytingu að ræða frá því, sem nú á við
um gagnkynhneigð pör. Barn, sem getið er með
gjafasæði í gagnkynhneigðu sambandi, mun ekki
fremur en barn lesbía eiga möguleika á að kynnast
kynföður sínum. Munurinn er vissulega sá að í
gagnkynhneigða sambandinu er faðir til staðar.
En hvað þá um t.d. þær einhleypu konur, sem hafa
fengið tæknifrjóvgun erlendis, þar sem slíkt er
heimilt? Og hvað með einhleypt fólk, sem ættleiðir
börn frá fjarlægum löndum? Eiga þau börn alla
jafna einhverja möguleika á að þekkja líffræðilega
foreldra sína? Af hverju hafa kirkjan og þingmað-
urinn ekki risið upp til varnar hagsmunum þess-
ara barna, fyrst nú er ástæða til að andmæla?
Meginástæðan fyrir ákvæðunum um nafnleynd
sæðisgjafa, bæði þau sem nú gilda um gagnkyn-
hneigð pör og þau, sem lögð eru til í frumvarpinu,
er raunar sú, að Íslendingar sækja gjafasæði til
Danmerkur, þar sem nafnleyndarreglan gildir.
Annað á við t.d. í Svíþjóð og að hluta til í Banda-
ríkjunum. Spurningin um nafnleynd snýst því að
stórum hluta um það hvert íslenzka heilbrigðis-
kerfið beinir „viðskiptum“ sínum hvað gjafasæði
varðar.
Kjarni málsins hvað varðar ættleiðingar sam-
kynhneigðra para og tæknifrjóvganir er hins veg-
ar þessi: Í báðum tilfellum er um það að ræða að
börnin eignast tvo foreldra, sem hafa verið metnir
hæfir til að eignast börn og ala önn fyrir þeim og
sem aukinheldur eru reiðubúnir að leggja á sig
það erfiði, óþægindi og kostnað, sem fylgir bæði
tæknifrjóvgunum og ættleiðingum. Þessi börn
munu eiga tvo hæfa, ástríka og viljuga foreldra –
sem er því miður meira en svo mörg börn á Íslandi
geta sagt. Er ekki betra að eiga tvær ástríkar
mömmur en pabba, sem skiptir sér ekki af manni –
svo dæmi sé nefnt?
JÁKVÆTT SKREF
FYRIR ICELANDAIR
Forsvarsmenn FL Group kynntuí fyrradag þau áform að að-greina Icelandair Group, þ.e.
flugrekstur félagsins og ýmsan rekst-
ur honum tengdan, frá FL Group, sem
nú er fyrst og fremst fjárfestingar-
félag, skrá Icelandair í Kauphöllina
og leita nýrra fjárfesta að félaginu.
„Stjórn FL Group vill koma Iceland-
air Group í dreifða eignaraðild og gefa
almenningi og fagfjárfestum þannig
kost á að eignast beint hlut í félögum
tengdum flugrekstri. FL Group hefur
tekið miklum breytingum á liðnum
misserum og er nú fjárfestingarfélag
sem er reiðubúið til að veita Iceland-
air Group áfram trausta kjölfestu,“
sagði í tilkynningu félagsins til Kaup-
hallar Íslands um þessa ákvörðun.
Þetta er jákvætt skref hjá Hannesi
Smárasyni, forstjóra FL Group, og
öðrum stjórnendum félagsins. Þeir sjá
augljóslega fyrir sér að með sölu á
hlutum í Icelandair og á fyrirtækjum,
sem til þessa hafa verið verðlögð lágt í
bókhaldi Fl Group, fái þeir verulegan
söluhagnað, sem þeir geta nýtt til
áframhaldandi fjárfestinga.
Frá þjóðfélagslegu sjónarmiði þýðir
þetta að eignaraðild Icelandair verður
væntanlega frekar dreifð og almenn-
ingur á meðal hluthafa í félagi, sem
stundum hefur verið kallað eitt af
fjöreggjum þjóðarinnar. Í ljósi sögu
og hlutverks Icelandair – og áður
Flugleiða – skiptir máli hvernig eign-
arhaldinu á þessu félagi er háttað.
Það er sömuleiðis jákvætt, í þessu
ljósi, að flugrekstrinum sé ekki bland-
að saman við þá áhættusömu fjárfest-
ingarstarfsemi, sem FL Group stund-
ar nú.
ÞJÓNUSTA AKUREYRAR VIÐ FATLAÐA
Akureyri hefur í tæpan áratugverið svokallað reynslusveitar-
félag um þjónustu við fatlaða. Árið
1997 gerði Akureyrarbær samning
um slíka þjónustu við félagsmála-
ráðuneytið og setti sér það markmið
að vera í fararbroddi í þeim efnum.
Þar hefur búseta verið gerð að lyk-
ilatriði á þeirri forsendu að hún sé
veigamikill þáttur í lífsgæðum fólks
og fólk með fötlun eigi að geta valið
sér búsetuform að vild líkt og aðrir
borgarar. Einnig hefur verið miðað
við að veita fötluðum einstaklings-
bundna þjónustu með það til grund-
vallar að fólk með fötlun sé ekki eins-
leitur hópur, heldur einstaklingar
með fjölbreytilegar þarfir. Sambýli
hafa tekið við vistun á stofnun og
hefur áhersla verið lögð á að bjóða
meira einkarými og eigin íbúð, ef því
er að skipta. Nýlega var tekið í notk-
un nýtt húsnæði við Vallartún 2 með
sex íbúðum fyrir geðfatlaða og er það
með svipuðu fyrirkomulagi og íbúðir
fyrir fimm einstaklinga við Skútagil,
en á Akureyri er einnig rekið áfanga-
heimili fyrir sjö íbúa við Álfabyggð.
Vel hefur verið staðið að þessum
málum á Akureyri, en þó vantar fjár-
magn til að halda áfram á þessari
braut. Tryggja þarf fjármagn til að
halda áfram að reisa hús með fimm
smáíbúðum handa fjölfötluðum, en
samþykki félagsmálaráðuneytis, sem
þarf að tryggja reksturinn í kringum
starfsemina, skortir.
Þá skortir endurhæfingarúrræði
til að brúa bilið frá því að fólk út-
skrifast af geðdeild og fer inn á
áfangaheimili, eins og fram kom í
máli Ólafs Torfasonar, forstöðu-
manns búsetu geðfatlaðra, í Morg-
unblaðinu í gær. Ólafur hefur seint
beiðni til yfirvalda og óskað eftir fé,
sem fékkst við söluna á Símanum, til
að bæta úr þessu. Ýmislegt fleira
vantar til að styrkja enn þá öflugu
starfsemi, sem Akureyrarbær hefur
byggt upp í þjónustu við fólk með
fötlun á þeirri forsendu að hver ein-
staklingur fái að blómstra. Vonandi
fá óskir Akureyrarbæjar hljómgrunn
hjá stjórnvöldum.