Morgunblaðið - 12.02.2006, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 2006 49
MENNING
Það var einstaklega ánægju-legt að lesa bráðlifandi upp-rifjun Guðmundar Her-
mannssonar í blaðinu sl. sunnudag
á tónleikum Nam June Paik á tón-
leikum Musica nova árið 1965. Þar
settu kóreski listamaðurinn og
samleikari hans, sellóleikarinn
Charlotte Mooreman, allt á annan
endann með músíkgjörningum sem
þóttu ganga út yfir öll velsæmis-
mörk og náðu hámarki þegar Paik
beraði á sér rass og kynfæri.
Nú er Myrkum músíkdögum að
ljúka – arftaka tónleika Musica
nova – og erfitt að ímynda sér að
nokkuð í líkingu við gjörning Paiks
hafi verið á dagskrá þar – og þótt
svo væri – að það myndi vekja við-
líka hneykslun og fjaðrafok.
Myrkir músíkdagar eru nefni-
lega orðnir að stofnun í sjálfu sér –
löngu orðnir að fasta í tónlistarlíf-
inu, árlegir, og nokkuð fyrirsjáan-
legir en oftast skemmtilegir. Tón-
leikar með nýrri músík eru löngu
hættir að vera jaðarfyrirbæri fyrir
fáa útvalda, nýja músíkin almenn-
ingseign eins og hver önnur músík.
Hvað er að gerast? spyrja kannski
sumir; Kjartan Ólafsson, formaður
Tónskáldafélags Íslands, sagði í
viðtali í blaðinu við opnun hátíð-
arinnar, að aðsókn á hana færi
stöðugt vaxandi og í fyrra hefðu
um þrjú þúsund manns sótt tónleika
hennar.
Hvað hefur breyst? smekkur al-
mennings? tónskáldin? tónlistin
sjálf? almenn viðhorf til list-
arinnar?
Erró sagði í útvarpsviðtali um
daginn að það væri fátt orðið – ef
nokkuð – sem hneykslaði fólk í
myndlist – og síst af öllu „sexið“.
Nýja tónlistin lætur iðulega vel í
eyrum – fátt sem ögrar viðteknum
gildum – enda ennþá algjörlega í
lausu lofti hver viðtekin gildi í tón-
listinni eru – eftir að módernist-
arnir spændu þau í spað á síðustu
öld. Og þó. Af umsögn Ríkarðs Arn-
ar Pálssonar um tónleika Atón á
Myrkum músíkdögum á laug-
ardagskvöld má ráða að þar hafi þó
verið eitt tónskáld sem hafi fundið
sig knúið til að ögra – og gert það
svo prýðilega að lófataki ánægðra
tónleikagesta hafi seint ætlað að
linna. Verk Áka Ásgeirssonar, 355°,
náði þó að ganga fram af eyrum
tónlistargagnrýnandans með „há-
væru og sérlega fábreyttu hjakki
sínu“, eins og Ríkarður orðar það,
þrátt fyrir „furðulangar og heitar
undirtektir“ annarra tónleikagesta.
  
Ekki einu sinni hávaðinn seturfólk úr skorðum. Hann er ein-
faldlega orðinn of samofinn þeim
hljóðheimi sem við öll drögnumst í
gegnum dags daglega til að okkur
þyki hann nokkuð sérstakur, ögr-
andi eða jafnvel óþægilegur.
Ef listinni er ætlað að andæfa því
sem liðið er, spegla samtíma sinn,
spyrja spurninga um hann, og jafn-
vel ögra honum, þá er spurning
hvernig tónlist dagsins í dag mætir
sínum samtíma.
  
Allt má, og allt er leyfilegt í tón-list nútímans, sagði ég hér um
daginn, og kannski er það ekki einu
sinni spurning lengur hvort tónlist
eigi eitthvert sérstakt erindi við
okkur, þurfi yfir höfuð að ögra eða
kveikja neista, þurfi að hneyksla
þótt hún ögri, eða þurfi að teljast
annars flokks þótt hún sé falleg.
Póstmóderníska umburðarlyndið
meðtekur allt. Um leið er það gríð-
arlega spennandi að fylgjast með
því hvernig straumarnir liggja inn í
framtíðina, og hvenær hlustendum
þykir komið nóg af hamslausri já-
kvæðni – og hvað þeir fá í staðinn.
Allt með sykri
og rjóma?
’Kannski er það ekkieinu sinni spurning leng-
ur hvort tónlist eigi eitt-
hvert sérstakt erindi við
okkur, þurfi yfir höfuð að
ögra eða kveikja neista,
þurfi að hneyksla þótt
hún ögri, eða þurfi að
teljast annars flokks þótt
hún sé falleg.‘
Morgunblaðið/Ómar
Daði Kolbeinsson æfir nýjan óbókonsert eftir John Speight með Kammersveit Reykjavíkur.
begga@mbl.is
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
VELTA má fyrir sér hversu tón-
leikaskrár þar sem hægt er að lesa
um sögu og uppbyggingu tiltekinna
verka eru stór þáttur í tónlistar-
upplifun. Hlustar fólk öðruvísi á tón-
list ef því er sagt hvað það eigi að
finna í henni? Ég held að svo hljóti
að vera. En þá má líka spyrja sig
hvort „góð“ tónlist þurfi slíkar út-
skýringar, hvort hún geti ekki staðið
á eigin fótum og sagt það sem tón-
skáldið ætlaðist til án leiðbeininga.
Þetta kom upp í huga mér á tón-
leikum Blásarasveitar Reykjavíkur
á Myrkum músíkdögum fyrir
skemmstu. Á efnisskránni var m.a.
tónsmíð sem nefndist 2 hugtök og
var eftir Tryggva Baldvinsson. Fyr-
ir klaufaskap hafði mér láðst að ná
mér í tónleikaskrá fyrir tónleikana
og hafði steingleymt því að ég hafði
heyrt verk Tryggva áður, nánar til-
tekið fyrir fimm árum. Ég þurfti því
að hlýða á músíkina án þess að vita,
eða muna, nokkuð um hana. Og það
sem ég heyrði var eftirfarandi:
Tónsmíðin var í tveimur köflum.
Sá fyrri var stílhreinn og snyrtilega
raddsettur, með ólíkum hlutum sem
voru í sannfærandi jafnvægi. Í þeim
síðari urðu langir tónar hins vegar
sífellt meira áberandi og þótt þeir
hafi verið heillandi um tíma urðu
þeir fljótt þreytandi áheyrnar. Út-
koman var fremur langdregin og
satt best að segja dálítið leiðigjörn.
En ef ég hefði haft tónleikaskrána
við höndina hefði ég sennilega heyrt
eitthvað allt annað. Ég hefði vitað að
Tryggvi hefði verið að leitast eftir
því að nálgast tvö hugtök innan eðl-
isfræðinnar, massa og hitastig, og
heyrt í tónlistinni „þykkfljótandi
massa“, ýmist „mjúkan viðkomu“,
en líka „hvassan og kaldan“. Og í síð-
ari kaflanum hefði ég leitað eftir
„köldum tónbilum,“ tvíundum, fer-
undum og fimmundum og tekið eftir
hvernig þær smám saman urðu að
hlýjum þríundum og sexundum. Um
þetta mátti lesa í tónleikaskránni.
Ég leyfi mér að efast um að nokk-
ur tónleikagestur hafi skilið hvað
Tryggvi var að fara með tónlist sinni
án þess að fræðast fyrirfram um
þykkfljótandi massa og hlýnandi
tónbil. Og hvað varðar fyrri kaflann
held ég að það hefði ekki skipt neinu
máli; tónlistin stóð ágætlega fyrir
sínu. En miðað við upplifun mína á
tónleikunum held ég að seinni kafl-
inn sé ekki nægilega markviss; sú
hlýnum sem Tryggvi reynir að lýsa í
tónlistinni mætti vera sett fram á
hnitmiðaði hátt, hugsanlega með
fjölskrúðugra tónmáli.
Í tónleikaskránni las ég að
Tryggvi hefði nýlega endurskoðað
verkið; ég hvet hann til að lagfæra
það ennþá meira.
Eins og áður sagði spilaði Blás-
arasveit Reykjavíkur tónsmíð
Tryggva og hann sjálfur var hljóm-
sveitarstjórinn. Flutningurinn
hljómaði vandaður þótt erfitt hafi
verið að meta hann nákvæmlega
sökum fullríkulegrar endurómunar
Langholtskirkju þar sem tónleikarn-
ir voru haldnir.
Svipaða sögu er að segja um belg-
ingslegt (en skemmtilegt) verk eftir
Pál P. Pálsson; það var leikið af gríð-
arlegum krafti sem átti fullkomlega
við en glymjandinn var bókstaflega
ærandi þegar mest gekk á.
Því miður voru Stef og tilbrigði
op. 43a eftir Schönberg síður áheyri-
leg í flutningi Blásarasveitarinnar;
töluvert var um tæknilega hnökra
sem köstuðu skugga á tónlistina þótt
æskufjörið í spilamennskunni hefði
verið sjarmerandi. Hröð tónahlaup
runnu líka saman í bergmálinu og
var útkoman næsta óskiljanleg þeg-
ar verst lét.
Besta atriði efnisskrárinnar var
Dream Sequence op. 224 eftir Ernst
Krenek. Almennt talað var það
glæsilega flutt; túlkunin einkenndist
af snerpu og tæknileg atriði voru
flest á hreinu. Heildarhljómurinn
var auk þess ekki eins þéttur og því
kom tónlistin betur út í kirkjunni en
hin verkin.
Það var samt ekki nóg; varla verð-
ur að teljast nógu gott að megnið af
efnisskránni drukkni í bergmáli.
Vonandi velur Blásarasveitin sér
hentugri tónleikastað næst.
Þarf að leiðbeina
hlustandanum?
TÓNLIST
Myrkir músíkdagar:
Hljómsveitartónleikar
Blásarasveit Reykjavíkur flutti tón-
smíðar eftir Krenek, Schönberg, Tryggva
Baldvinsson og Pál P. Pálsson. Stjórn-
andi: Tryggvi Baldvinsson.
Sunnudag, 5. febrúar.
Langholtskirkja
Jónas Sen